Geri Dönüşüm
Elveda Tekstil Atıkları!
Colorado Boulder Üniversitesi Atlas Enstitüsündeki araştırmacılar artık bu hedefe bir adım daha yaklaşmıştır.
Yeni bir çalışmada, Colorado Boulder Üniversitesindeki mühendis ve tasarımcılardan oluşan bir ekip, sürdürülebilir kaynaklı jelatin gibi malzemelerden yapılmış tekstil elyaflarını döndüren bir DIY(Do it yourself- Kendin yap) makinesi geliştirmiştir. Bu ‘Biyolifler’ biraz keten lifine benziyor ve sıcak suda dakikalar ile bir saat arasında çözünmektedir. Atlas Enstitüsünde doktora öğrencisi olan Eldy Lázaro Vásquez liderliğindeki ekip, bulgularını Mayıs ayında Honolulu'da düzenlenen CHI Bilgisayar Sistemlerinde İnsan Faktörleri Konferansı'nda sunmuştur. Atlas Enstitüsü ve Bilgisayar Bilimleri Bölümü'nde yardımcı doçent olan yeni araştırmanın ortak yazarı Michael Rivera, ‘Tekstil ürünlerini artık istemiyorsanız, onları çözebilir ve jelatini geri dönüştürerek daha fazla lif elde edebilirsiniz’ diyerek açıklamıştır.
Araştırma dünya çapında giderek büyüyen bir sorunu ele almaktadır. Çevre Koruma Ajansı'na göre, yalnızca 2018 yılında Amerika Birleşik Devletleri'ndeki insanlar çöplüklere on bir milyon tondan fazla tekstil eklemiştir. Bu, o yıl üretilen tüm belediye katı atıklarının neredeyse %8'ini oluşturmaktadır. Araştırmacılar moda için farklı bir yol öngörmektedir. Makineleri bir masaya sığacak kadar küçük ve yapımı yalnızca 560 dolara mal olmaktadır. Lázaro Vásquez, cihazın dünya çapındaki tasarımcılara kendi biyofiberlerini yapma denemelerinde yardımcı olacağını umuyordur. ‘Fiberleri istediğiniz güç ve elastikiyetle, istediğiniz renkte özelleştirebilirsiniz. Bu tür prototipleme makineleriyle herkes lif üretebilir. Sadece üniversitelerin kimya bölümlerinde bulunan büyük makinelere ihtiyacınız yok.’ diyerek açıklama yapmıştır.
Çalışma, moda tutkunlarının, robot uzmanlarının ve daha fazlasının "akıllı tekstiller" olarak bilinen bir trendi benimsemesiyle ortaya çıkmıştır. Ancak geleceğin bu tür kıyafetlerinin bir dezavantajı da var, Rivera şunları söyledi: ‘Bu ceket gerçekten geri dönüştürülebilir değildir’.
Ekip, kıyafet yapmanın yeni bir yolunu hayal etmek için jelatinle işe başlamıştır. Bu esnek protein, domuzlar ve inekler de dahil olmak üzere birçok hayvanın kemiklerinde ve toynaklarında yaygındır. Et üreticileri her yıl kozmetik veya Jell-O gibi gıda ürünlerinin gereksinimlerini karşılamayan büyük miktarlarda jelatini atmaktadır. Lázaro Vásquez ve meslektaşları bu atığı giyilebilir hazineye dönüştürmeye karar vermiştir.
Grubun makinesi, sıvı jelatin karışımının damlacıklarını ısıtıp sıkmak için plastik bir şırınga kullanmaktadır. Makinedeki iki silindir seti daha sonra jelatini çekerek onu uzun, ince lifler halinde uzatmaktadır. Bu, ipekten ağ ören bir örümceğin yaptığı gibi değildir. Bu süreçte lifler aynı zamanda araştırmacıların malzemeye biyo bazlı boyalar veya diğer katkı maddelerini katabileceği sıvı banyolardan da geçmektedir. Örneğin meyveden elde edilen bir ekstrakt olan Genipin'in biraz eklenmesi liflerin daha güçlü olmasını sağlamaktadır.
Lázaro Vásquez, tasarımcıların bu tür tekstillerle hayal edebilecekleri her şeyi yapabileceklerini söylemiştir. Konseptin bir kanıtı olarak araştırmacılar, jelatin liflerden, pamuktan ve iletken ipliklerden küçük sensörler yapmışlardır. Ekip daha sonra bu onları ılık suya batırmıştır. Jelatin çözünerek ipliklerin kolayca geri dönüştürülmesi ve yeniden kullanılması için serbest bırakılmıştır. Bununla beraber Vásquez, tasarımcıların elyafların kimyasını biraz daha dayanıklı hale getirecek (mesela yağmurda bozulmayacak) şekilde ayarlayabileceklerini söylemiştir. Ayrıca diğer doğal malzemelerden de benzer lifler üretmeye çalışabileceklerdir. Bu malzemeler arasında yengeç kabuğunun bir bileşeni olan Kitin veya alglerden elde edilen Agar-agar bulunmaktadır.
Yazar: Bassma BOUANANI
