Page 47 - LabMedya - 87

TEKNOLOJI 47

rik alanda pek yapılmadı. Bu yüzden bir fetret devri
olduğu söylenebilir."

'FIZIK HER ŞEYDIR'
Öte yandan yapay zeka sektörünün önde gelen
isimlerinden bazıları, Nobel Fizik Ödülü'nün makine
öğrenmesiyle ilgili çalışmalara gitmesinden o derece
NOBEL KİMYA rahatsız değil.

Derin öğrenme ve yapay zeka organizasyonu MindBig-
VE FİZİK ÖDÜLLERİNİN Data.com'un CEO'su David Vivancos, "İlk tepkim, yapay
zekanın ne olduğunu yeterince ciddiye almadığımız
yönündeydi," dedi.
YAPAY ZEKAYLA Euronews Next'ten Pascale Davies'e konuşan Vivan-
cos, "Ben Hinton ve Hopfield'ın büyük bir hayranıyım
ve onlar harika bir keşif yaptı. Ama mesele şu ki fiziğin
NE İLGİSİ VAR? her şey olduğunu düşünmüyorsanız, o zaman bu ödül
fizik alanında değildir," ifadelerini kullandı.
Oxford İngilizce Sözlüğü, fiziği "Cansız madde ve
enerjinin doğası ve özellikleriyle ilgilenen bilim dalı"
diye tanımlıyor. Ancak Vivancos, yapay zekanın ge-
leneksel bir bilime uydurulması durumunda belki de
matematiğe daha yakın olabileceği görüşünde. Yine
de araştırmacıların genetikteki geniş veri kütüphane-
lerini taramasına yardımcı olması nedeniyle biyoloji
veya nörobilimle de ilişkili olabileceğini savunuyor.
Bilim camiasından birçok kişi, vücudumuzdaki mole- Makine öğrenimi, bir bilgisayarın kendisini bilgi üret- da Hopfield da desenleri kaydedebilen ve yeniden
küllerin ve proteinlerin bağlanma şekilleriyle ilgili son mek üzere eğitebilmesini sağlayan, yapay zeka tek- oluşturabilen bir ağ icat etmiş oldu. İsveç'teki Umeå Üniversitesi'nin bilgisayar bilimleri bö-
yapay zeka keşiflerini, kimya alanıyla ilişkili buldu. nolojisinin anahtarı niteliğindeki bir mekanizma. Aynı lümünde profesör olan ve aynı zamanda üniversitenin
Tartışmalar bu yüzden fizik alanında yoğunlaşıyor. zamanda, internette arama yapmaktan telefonlarımız- İnsan beyninde de öğrenme ve depolama sürecinin Sosyal ve Etik Yapay Zeka araştırma grubuna liderlik
da fotoğraf düzenlemeye kadar bugün kullandığımız verileri diğerleriyle ilişkilendirerek işlediği biliniyor. eden Virginia Dignum ise kimya ve fizik alanlarında
Bu hafta sahiplerini bulan Nobel Ödülleri'nde yapay çok çeşitli teknolojileri yönlendiren güç. Bu da beynimizin, bir bilgiyi ancak diğer bilgilerle iliş- verilen bu ödüllerin yapay zekanın "disiplinler arası
zeka teknolojilerinin öne çıkması, özellikle fizik ala- kilendirdiğinde hatırlayabileceği anlamına geliyor. zaferini" gösterdiğini vurguladı.
nında temel bilimlere yönelik ödüllerin doğru dallara Hinton'ın sinir ağları üzerine öncü araştırmaları da Yapay sinir ağlarındaki öğrenme modelinde örnek
verilip verilmediğine ilişkin tartışmaları alevlendirdi. ChatGPT gibi mevcut yapay zeka sistemlerine giden alınan süreç de bu. Euronews Next'e konuşan uzman, "Bilimdeki gerçek
yolu açtı. Sinir ağları; öğrenme ve bilgiyi işleme bi- atılımlar artık tek bir disiplinin alanı değil, geniş bir
2024 Nobel Fizik Ödülü, 8 Ekim Salı günü, yapay sinir çimleri bakımından insan beynine benzer sistemler. Öte yandan Hopfield ağları ve Boltzmann makineleri, bakış açısı ve farklı bakış açılarının birleşimini ge-
ağlarıyla makine öğrenimini mümkün kılan keşifleri Bunlar düğüm veya nöron diye adlandırılan basit işlem günümüzün yapay zeka başarılarıyla kıyaslandığında rektiriyor," dedi.
dolayısıyla Amerika Birleşik Devletleri'ndeki (ABD) Prin- birimlerinin ara bağlantılarından oluşuyor ve yapay basit görünebilir. Zira Hopfield'ın ağı yalnızca 30 dü-
ceton Üniversitesi'nden John Hopfield ve Kanada'daki zekaların, bir insan gibi deneyimlerden öğrenmesini ğüm içeriyordu. Oysa ChatGPT gibi modern sistemler "Yapay zeka, geniş veri kümelerini analiz edebilen,
Toronto Üniversitesi'nden Geoffrey Hinton'a verilmişti. sağlıyor. Makine öğrenimi alanının önemli bir kısmı, milyonlarcasına sahip olabilir. sonuçları tahmin edebilen ve hatta yeni hipotezler
yapay sinir ağları arasındaki bu bağlantıları oluştur- önerebilen, biyoloji, fizik, kimya ve tıp gibi alanlardaki
Bir gün sonra, Google'ın yapay zeka firması Deep- mak ve güncellemek için giderek daha karmaşık yollar Queensland Teknoloji Üniversitesi'nden Yapay Zeka araştırmacıların yeteneklerini artıran bir araç."
Mind'ın CEO'su Demis Hassabis, DeepMind direktörü bulmakla ilgilenen çalışmalardan oluşuyor. Araştırmacısı Aaron J. Snoswell, The Conversation'da
John Jumper ve Washington Üniversitesi profesörü yazdığı yazıda bu durumu şöyle açıklıyor: "Bugünkü KIMYAYLA NE ILGISI VAR?
David Baker'ın proteinler üzerindeki çalışmalarıyla Bilgiyi depolamak ve işlemek için sinirleri birbirine Nobel Ödülü, bu erken katkıların alanda ne kadar
Nobel Kimya Ödülü'nü kazanmaları da yapay zekayı bağlama fikri biyolojiden gelirken, bu bağlantıları önemli olduğunu vurguluyor." Nobel Kimya Ödülü, fizik alanındaki ödül kadar bü-
bir kez daha Nobel manşetlerine taşıdı. oluşturmak ve güncellemek için kullanılan matematik yük bir tartışma yaratmadı. Zira karmaşık kimyasal
fizikten "ödünç" alınıyor. BUNLAR BIRER FIZIK KEŞFI MI? problemleri çözmek için bilgisayar simülasyonlarının
İki temel bilim ödülünün de yapay zeka alanındaki kullanıldığı "hesaplamalı kimya" adlı bir alan var.
çalışmalara verilmesine rağmen bilim camiasından Nobel Fizik Ödülü, bilim insanına 1984'te Terrence Hinton ve Hopfield'ın ödülü alması, başta sosyal medya
birçok kişi, vücudumuzdaki moleküllerin ve prote- Sejnowski ve diğer meslektaşlarıyla birlikte Boltzmann platformu X'te olmak üzere, akademisyenler arasında Liverpool Üniversitesi'nde Kimya Profesörü Andy Co-
inlerin bağlanma şekilleriyle ilgili son yapay zeka makinelerini geliştirme çalışmaları nedeniyle verildi. ciddi bir tartışma başlattı. Pek çok araştırmacı, söz oper, Euronews Next'e yaptığı açıklamada, "Yapay ze-
keşiflerini, kimya alanıyla ilişkili buldu. Tartışmalar konusu çalışmaların fizikle ilgisi olmadığı görüşünde. kanın protein yapısını tahmin etmek için kullanılması,
bu yüzden fizik alanında yoğunlaşıyor. Adını Avusturyalı fizikçi Ludwig Boltzmann'dan alan biyoloji, tıp ve diğer alanlarda sayısız kullanım alanı
bu makineler, bilgisayarın bir programcıdan değil, veri Imperial College London'dan astrofizikçi Jonathan olan büyük bir ilerleme," diye konuştu.
"ÖĞRENEBILEN VE HATIRLAYABILEN" MAKINELER, örneklerinden öğrenmesini sağlıyor. Hinton, modelin Pritchard da böyle düşünüyor. Pritchard, X hesabından
NEDEN FIZIK ÖDÜLÜ KAZANDI? hatırlanması gereken şeylerin örneklerini görerek za- yaptığı paylaşımda, "Makine öğrenimini ve yapay sinir “Yapay zeka kimyanın diğer alanlarını da etkileyecek."
man içinde verileri nasıl depolayabileceğini gösterdi. ağlarını herkes kadar seviyorum ama bunun bir fizik
Hopfield ve Hinton, fizik ve biyolojideki fikirlerden Böylece istatistiksel fizikteki fikirlerden yola çıkarak, keşfi olduğunu söylemek zor," diye yazdı: YAPAY ZEKA, ÖDÜLLERI DE MI ELIMIZDEN ALIYOR?
ilham alarak, verilerdeki kalıpları ezberleyebilen ve erken bir "üretken bilgisayar modeli" geliştirmiş oldu.
öğrenebilen bilgisayar sistemleri geliştirdi. Hiçbir za- "Sanırım Nobel, yapay zeka rüzgarından etkilendi." 2022'de ChatGPT'nin piyasaya sürülmesinden bu yana
man doğrudan işbirliği yapmamış olmalarına rağmen, Profesör Hopfield ise kariyeri boyunca biyoloji ve fizik yapay zekanın pek çok bilimsel araştırmada kullanıldı-
makine öğrenimi ve yapay zeka alanındaki mevcut alanında önemli katkılarda bulunan ABD'şi bir teorik 'TEORIK FIZIKTE FETRET DEVRI' ğı biliniyor. Hatta bazı bilim insanları, ChatGPT'nin adını
patlamanın temellerini atmadan önce birbirlerinin fizikçi. Ancak Nobel Fizik Ödülü, 1982'de Hopfield ağ- bilimsel makalelerin künyesine de yazarak tartışma
ve önceki bilim insanlarının çalışmalarını temel aldı. larını geliştirdiği çalışması için verildi. Fizik Ödülü'nün yapay zeka çalışmalarına gitmesinin yaratmıştı.
tartışmalı bir diğer boyutu da fizik biliminde bu ödülü
Zaman zaman "yapay zekanın vaftiz babası" diye Hopfield ağları, en eski yapay sinir ağlarından biri. hak edecek kayda değer çalışmalar olup olmadığı. Öte yandan Nobel Kimya Ödülü'nün ortak sahibi Has-
anılan İngiliz-Kanadalı Profesör Hinton, ödül karşı- Atomların hareketlerinin bir malzemenin özelliklerini sabis, düzenlediği basın toplantısında, "Yapay zekanın
sında şaşkına döndüğünü belirtti. Duyurudan bir- tanımlaması gibi moleküler fizik ilkelerinden ilham Bazı uzmanlar son dönemde fizik alanında bir çeşit tüm ödüllere dahil olduğunu söylemek için henüz
kaç dakika sonra açıklamada bulunan Hinton, "Çok alan bu sistemler, bir bilgisayarın bilgileri hatırlamak duraklama dönemi yaşandığı görüşünde. Prof. Kah- çok erken," dedi.
şaşırdım, bunun olacağını hiç tahmin etmemiştim," ve geri çağırmak için bir düğüm ağını nasıl kullana- ya da bu görüşe en azından teorik fizik açısından
ifadelerini kullandı. bileceğini ilk kez ortaya koydu. katılıyor. "Bu, teorik fizikte bence oldukça yerinde "İnsanın yaratıcılığı ilk sırada geliyor. Soruyu sormak,
bir saptama" diyen Kahya, sözlerini şöyle sürdürdü: hipotezi geliştirmek gibi şeyleri yapay zeka sistemleri
Bilim insanı 2023'te Google'dan istifa etmiş ve insan Hopfield ağları, verileri (örneğin siyah beyaz resim- yapamaz. Şu anda sadece verileri analiz ediyorlar."
türünü alt edebilecek olası makinelerin tehlikeleri lerden oluşan bir koleksiyon) ezberleyebiliyor. Ağ, bu "Bu seneden ziyade son 30 yıldır teorik fizikte alınan
konusunda uyarmıştı. resimleri, onlara benzer başka bir resim gördüğünde Nobel Ödülleri belki 50 seneden önce yapılan işlerle Kaynak: euronews
birbiriyle ilişkilendirerek "hatırlayabiliyor". Bu durum- ilgili. Yani 1970'lerden beri fizikte çığır açıcı isler teo-