Page 29 - LabMedya - 85
P. 29

29







                  HAFIZANIN


                      GIZEMI:

               ANILAR NASIL


                  MUHAFAZA


                   EDILIYOR?
                                                              LABMEDYA


                                                              15 YAŞINA GELMIŞ!




                                                              Prof. Dr. Kadir Halkman
                                                              Ankara Üniversitesi
                                                              Gıda Mühendisliği Bölümü (Emekli)


                                                              LabMedya’nın ilk sayısını 2010 Ekim tarihinde yayımla-  Bu arada akademik bir bilgi vereyim. LabMedya’nın
                                                              mıştık. “Yayımlamıştık” diye yazdım çünkü özellikle ilk   akademik yönü inkâr edilemez. Bir derginin 14 yıl
                                                              sayılarda sadece köşe yazarlığı değil başka katkılarım   ve yılda 6 sayıyı kesintisiz olarak yayımlanması her
                                                              da olmuştu. Zaten ilk birkaç sayıdan sonra LabMedya   dergiye nasip olmaz. Bu, ciddi bir övgü konusudur.
                                                              kendi kanatlarını taktı. Bugün ise 14. yaşını tamamladı   Kutluyorum. Değil Türkiye, AB ülkelerinde bile bu
                                                              ve 15 yaşına bastı ve 85. sayıya geldi.  devamlılık azdır, hatta çok azdır.

                                                              Bu 85 sayının ilk 80 sayısında köşe yazarlığı yaptım ve   Birden kendi 14-15 yaşıma döndüm. Yani 1967-1968 yıl-
                                                              2023 Kasım Aralık olan 80. sayıda jübilemi ilan ettim.   ları. Benim Ankara Yenimahalle Mustafa Kemal Lisesi
                                                                                             1. ve 2. sınıftaki yıllarım. Gitar ile tanışmam, Fethi Bey
                                                              Köşe yazarlığı yaptığım bu 80 sayıda ne gevezelikler   Oymağı ile ilk izci kampına gidişim, sınıftaki matematik
                                                              yapmışım, şöyle bir geri gittim. İlk köşe yazarlıklarımda   dersinde krallığım ama tarih dersi ile müebbet sorunu-
            Hafıza, uzun zamandır filozofların ve bilim insanlarının ilgisini   ağırlıklı olarak gıda mikrobiyolojisi, sonra giderek gıda   mun devamı, edebiyat dersinden failatun mefaialatun
            çeken bir bilmecedir. Platon ve Aristoteles, hafızanın yal-  güvenliği konularını işlemişim. Arada avcılık, spor,   aruz vezni ile sınıf geçmem, lise 2’de ilk aşık oluşum
            nızca zihinde var olduğuna ve fiziksel bir temeli olmadığına   evde köpek besleme, sınavda kopya çekme, trafik   vs. Şimdi 71 yaşımı tamamladım ve 72 yaşıma bastım.
            inanıyordu. Ancak günümüzde hafızanın sadece zihinsel bir   gibi sosyal konulara da girmişim ve her defasında bu   14-15 yaşıma dönmek bana çok iyi geldi.
            süreç değil, aynı zamanda belirli fiziksel mekanizmalarla da   sosyal konularda “bunlar sadece benim doğrularımdır,
            ilişkili olduğu biliniyor.                        asla dayatma olarak kabul edilmemelidir” gibi ifadeler   LabMedya’nın nice 14 yılların tamamlanması dileği ile.
                                                              kullanmışım.
            Beyin, bir bilgisayarın sabit diskine benzetilebilir; nöron adı                  Sevgiyle,
            verilen hücreler, bilgileri depolarken değişir. Anılar, nöronlar
            arasındaki bağlantılarda depolanır ve bu süreci kinesin adı
            verilen motor proteinleri yönetir. Kinesinler, nöronlar arasın-
            daki materyali taşıyarak anıların işlenmesine katkıda bulunur.

            20 yıllık çalışmalar, nöronların dendrit adı verilen uzantıları
            üzerindeki dikenlerin, hafızanın depolanmasında önemli bir
            rol oynadığını göstermektedir. Bu dikenler, nöronlar arasında
            elektriksel devreler kurar. Araştırmalar, dendritik dikenlerin
            sayısının artmasının, hayvanların öğrendiği korku gibi anıların
            hafızada tutulma süresiyle doğrudan ilişkili olduğunu ortaya
            koymuştur.

            Fareler üzerinde yapılan deneylerde, nöronlardaki dendri-
            tik dikenlerin sayısı arttıkça, farelerin korkularını daha hızlı
            unuttukları gözlemlendi. Ayrıca, kinesin proteini tarafından
            taşınan moleküller etiketlendiğinde, bu moleküllerin anıların
            kodlanmasında kritik bir rol oynadığı doğrulandı. Kinesin çı-
            kartıldığında fareler yeni anılar oluşturma yeteneğini kaybetti.
            Bu çalışmalar, hafızanın depolanma sürecini anlamamızda
            büyük bir adım atmamızı sağladı. Dendritik dikenlerin yapısal
            kodları, hafıza oluşumunda anahtar rol oynuyor ve bu yapının
            daha detaylı anlaşılması, hafıza sorunlarına yönelik tedavilerin
            gelişmesine kapı aralayabilir.

            Kaynak: https://www.cell.com/cell-reports/fulltext/S2211-
            1247(24)00234-1?_returnURL=https%3A%2F%2Flinkinghub.
            elsevier.com%2Fretrieve%2Fpii%2FS2211124724002341%3F-
            showall%3Dtrue
   24   25   26   27   28   29   30   31   32   33   34