Page 29 - LabMedya - 85

29

HAFIZANIN

GIZEMI:

ANILAR NASIL

MUHAFAZA

EDILIYOR?
LABMEDYA

15 YAŞINA GELMIŞ!

Prof. Dr. Kadir Halkman
Ankara Üniversitesi
Gıda Mühendisliği Bölümü (Emekli)

LabMedya’nın ilk sayısını 2010 Ekim tarihinde yayımla- Bu arada akademik bir bilgi vereyim. LabMedya’nın
mıştık. “Yayımlamıştık” diye yazdım çünkü özellikle ilk akademik yönü inkâr edilemez. Bir derginin 14 yıl
sayılarda sadece köşe yazarlığı değil başka katkılarım ve yılda 6 sayıyı kesintisiz olarak yayımlanması her
da olmuştu. Zaten ilk birkaç sayıdan sonra LabMedya dergiye nasip olmaz. Bu, ciddi bir övgü konusudur.
kendi kanatlarını taktı. Bugün ise 14. yaşını tamamladı Kutluyorum. Değil Türkiye, AB ülkelerinde bile bu
ve 15 yaşına bastı ve 85. sayıya geldi. devamlılık azdır, hatta çok azdır.

Bu 85 sayının ilk 80 sayısında köşe yazarlığı yaptım ve Birden kendi 14-15 yaşıma döndüm. Yani 1967-1968 yıl-
2023 Kasım Aralık olan 80. sayıda jübilemi ilan ettim. ları. Benim Ankara Yenimahalle Mustafa Kemal Lisesi
1. ve 2. sınıftaki yıllarım. Gitar ile tanışmam, Fethi Bey
Köşe yazarlığı yaptığım bu 80 sayıda ne gevezelikler Oymağı ile ilk izci kampına gidişim, sınıftaki matematik
yapmışım, şöyle bir geri gittim. İlk köşe yazarlıklarımda dersinde krallığım ama tarih dersi ile müebbet sorunu-
Hafıza, uzun zamandır filozofların ve bilim insanlarının ilgisini ağırlıklı olarak gıda mikrobiyolojisi, sonra giderek gıda mun devamı, edebiyat dersinden failatun mefaialatun
çeken bir bilmecedir. Platon ve Aristoteles, hafızanın yal- güvenliği konularını işlemişim. Arada avcılık, spor, aruz vezni ile sınıf geçmem, lise 2’de ilk aşık oluşum
nızca zihinde var olduğuna ve fiziksel bir temeli olmadığına evde köpek besleme, sınavda kopya çekme, trafik vs. Şimdi 71 yaşımı tamamladım ve 72 yaşıma bastım.
inanıyordu. Ancak günümüzde hafızanın sadece zihinsel bir gibi sosyal konulara da girmişim ve her defasında bu 14-15 yaşıma dönmek bana çok iyi geldi.
süreç değil, aynı zamanda belirli fiziksel mekanizmalarla da sosyal konularda “bunlar sadece benim doğrularımdır,
ilişkili olduğu biliniyor. asla dayatma olarak kabul edilmemelidir” gibi ifadeler LabMedya’nın nice 14 yılların tamamlanması dileği ile.
kullanmışım.
Beyin, bir bilgisayarın sabit diskine benzetilebilir; nöron adı Sevgiyle,
verilen hücreler, bilgileri depolarken değişir. Anılar, nöronlar
arasındaki bağlantılarda depolanır ve bu süreci kinesin adı
verilen motor proteinleri yönetir. Kinesinler, nöronlar arasın-
daki materyali taşıyarak anıların işlenmesine katkıda bulunur.

20 yıllık çalışmalar, nöronların dendrit adı verilen uzantıları
üzerindeki dikenlerin, hafızanın depolanmasında önemli bir
rol oynadığını göstermektedir. Bu dikenler, nöronlar arasında
elektriksel devreler kurar. Araştırmalar, dendritik dikenlerin
sayısının artmasının, hayvanların öğrendiği korku gibi anıların
hafızada tutulma süresiyle doğrudan ilişkili olduğunu ortaya
koymuştur.

Fareler üzerinde yapılan deneylerde, nöronlardaki dendri-
tik dikenlerin sayısı arttıkça, farelerin korkularını daha hızlı
unuttukları gözlemlendi. Ayrıca, kinesin proteini tarafından
taşınan moleküller etiketlendiğinde, bu moleküllerin anıların
kodlanmasında kritik bir rol oynadığı doğrulandı. Kinesin çı-
kartıldığında fareler yeni anılar oluşturma yeteneğini kaybetti.
Bu çalışmalar, hafızanın depolanma sürecini anlamamızda
büyük bir adım atmamızı sağladı. Dendritik dikenlerin yapısal
kodları, hafıza oluşumunda anahtar rol oynuyor ve bu yapının
daha detaylı anlaşılması, hafıza sorunlarına yönelik tedavilerin
gelişmesine kapı aralayabilir.

Kaynak: https://www.cell.com/cell-reports/fulltext/S2211-
1247(24)00234-1?_returnURL=https%3A%2F%2Flinkinghub.
elsevier.com%2Fretrieve%2Fpii%2FS2211124724002341%3F-
showall%3Dtrue