Page 52 - LabMedya - 80

52 KIMYA

PERİYODİK TABLO:

ÖZELLİKLERİ, GRUPLAR

VE PERİYOTLAR

Periyodik tablo, ya da periyodik sistem, artan Periyodik tablo ve Iyonlaşma Enerjisi elektron ilgisi en büyük olur. Bunun nedeni, elementlerdir.
atom numarasına göre sıralanmış tüm keşfedil- • İyon oluşturabilmek için verilmesi gereken flor atomunun son yörüngesindeki elekt- • Hidrojen ( H, ametal), helyum ( He, soygaz)
1
2
miş kimyasal elementleri satırlarda (periyodlar) enerjiye iyonlaşma enerjisi denir. İyonlaşma ronlar arası itme kuvvetinin, klor atomunun ve bor ( B, yarı-metal) metal değildir ve
S
ve sütunlarda (gruplar) düzenler. Bilim insanları enerjisi endotermik (ısı alan) bir olaydır. son yörüngesindeki elektronlar arası itme istisnadır.
periyodik tabloyu bir elementle ilgili bilgilere hızla • Nötr bir atomdan bir elektron koparmak kuvvetinden fazla olmasıdır (Klor atomunun • Periyodik tabloda aynı periyotta soldan sağa
ulaşmak için kullanırlar. Örneğin atom kütlesi ve için verilmesi gereken enerjiye 1. iyonlaşma yarıçapı flor atomundan büyüktür). gidildikçe metalik özelliği azalır.
kimyasal sembol’ü hızla bularak hazırlayacakları enerjisi denir. • Periyodik tabloda aynı grupta yukarıdan
çözelti için hesap yapabilirler. Periyodik tablonun • Bir atomun elektron sayısı kadar iyonlaşma Elektronegatiflik ve Periyodik sistem aşağıya inildikçe metalik aktivite artar.
düzeni ayrıca elektronegativite, iyonlaşma ener- enerjisi vardır. Birinci elektronu koparmak • Bir atomun, bağ elektronlarını kendine çekme • Bir elementin elektron alma eğilimi ve negatif
jisi ve atom yarıçapı gibi element özelliklerindeki için 1. iyonlaşma enerjisi, ikinci elektronu gücünün ölçüsüdür. iyon (anyon) oluşturma yeteneği ametalik
eğilimleri görmelerini sağlar. koparmak için gerekli enerji 2. iyonlaşma • Elektronegatifliği en yüksek olan element 7A özelliği olarak adlandırılır.
enerjisidir ve bu şekilde devam eder. grubundaki flor elementidir. • 7A grubundaki halojenler periyotlarındaki
Periyodik tabloda benzer özelliklere sahip ele- • İyonlaşma enerjileri her bir elektronda artar. • Elektronegatifliği en düşük element ise 1A en elektronegatif elementlerdir. Bu gruptaki
mentler dikey olarak aynı gruplarda bulunur. Atom Yani arasında; İ.E < İ.E < İ.E < İ.E ….. < İ.E grubundaki fransiyum elementidir. flor periyodik sistemdeki en aktif ametaldir.
3
4
1
2
numarası (z), bir periyottan diğerine doğru yatay ilişkisi bulunur. Çünkü her kopan elektronla n • Elektronegatiflik Atom yarıçapına ve çekirdek • Son katmanında 4, 5, 6, 7 elektron bulunduran
olarak artar. Grup numaralandırması sütunların birlikte elektrona uygulanan çekim kuvveti yüküne bağlıdır. elementler genellikle ametal özelliği gösteren
en üstünde görünürken, periyodlar her satırın artar. Elektron koparmak zorlaştığı için ve- • Atom yarıçapı küçüldükçe aynı periyotta çe- elementlerdir.
solunda belirtilir. Ana grup elementleri, 1, 2 ve 13 rilmesi gereken enerji de artar. kirdek yükü arttığı için elektronegatiflik artar. • Periyodik tabloda aynı periyotta soldan sağa
ila 18 gruplarıdır ve bol miktarda bulunan önemli gidildikçe ametalik özelliği artar.
elementleri içerirler. Açık pembe renkle gösterilen Elektron Ilgisi ve Periyodik sistem Periyodik tabloda aynı periyotta soldan sağa doğru • Periyodik tabloda aynı grupta yukarıdan
elementler geçiş metalleridir. Z=58’den başlayan alt • Gaz hâlindeki nötr bir atomun elektron alarak gidildikçe atom yarıçapı küçüldüğünden elektro- aşağıya inildikçe azalır.
satırlar bazen iç geçiş metalleri olarak adlandırılır. negatif yüklü iyon oluşturmasındaki enerji negatiflik artar.
Tabloyu geniş tutmamak için alt kısıma yerleştirilir. değişimine elektron ilgisi denir. • Aynı grupta yukarıdan aşağıya inildikçe Kaynaklar:
Lantanitler olarak adlandırılan lanthanum’un (Z=57) • Elektron ilgisi, genellikle ekzotermik (ısı ve- atom yarıçapı büyüdüğünden elektronega-
ardından gelen 14 element ve Aktinitler olarak ad- ren) bir olaydır. tiflik azalır. Ê https://inchemistry.acs.org/atomic-news/
landırılan actinium’un (Z=89) ardından gelen 14 • Soy gazlar kararlı olduklarından elektron assembling-the-periodic-table.html
element vardır. ilgileri düşüktür. Ametaller ise elektron al- Metalik-Ametalik Özellik Ê https://www.acs.org/education/whatisc-
maya yatkın olduklarından elektron ilgileri • Bir elementin elektron verme eğilimi ve pozi- hemistry/periodictable.html#:~:text=S-
Elementler özelliklerine göre periyodik tabloda metallere göre daha yüksektir. tif iyon (katyon) oluşturması elektropozitiflik cientists%20use%20the%20periodic%20
genel olarak iki kategoriye ayrılır: Metaller ve • Periyodik sistemde aynı periyotta soldan ya da metalik özellik olarak adlandırılır. table,ionization%20energy%2C%20and%20
ametaller. Metaller ısı ve elektriği iyi ileten, şekil- sağa doğru elektron ilgisi genellikle artar. • 1A grubundaki alkali metaller en elektro- atomic%20radius.
lendirilebilir ve çekilebilir, orta ila yüksek erime • Aynı grupta yukarıdan aşağıya inildikçe pozitif olan elementlerdir. 1A grubundaki Ê https://www.bilimma.com/kimyasal-tab-
noktalarına sahiptir. Ametaller ise ısı ve elektriği elektron ilgisi genellikle azalır. fransiyum (Fr) en aktif metaldir. lo-ozellikleri-gruplar-elementler-metal-
iletmez, şekillendirilemez katılar ve genellikle oda • 7A grubundaki florun elektron ilgisi daha bü- • Son katmanında 1, 2 veya 3 elektron bu- ler-ametaller/
sıcaklığında gazlardır. Tablodaki metaller ve ame- yük olması beklenirken, en büyük olan klorun lunan elementler metalik özellik gösteren
taller genellikle diyagonal bir çizgi ile ayrılırken,
bu çizgiye yakın birkaç element metalloid olarak GROUP
adlandırılır (Si, Ge, As, Sb, Te ve At). Turuncu renkle 1 1 Alkali Metals Non-metals 78 Atomic Number 18
2
gösterilen tablonun en sağında bulunan grup soy- PERIOD 1 H Alkaline Earth Metals Halogens He
gazlardır. Soygazlar, özel bir ametaller grubunu Hydrogen 2 Transition Metals Noble Gases Pt Symbol 13 14 15 16 17 Helium
1.008
4.003
oluştururlar. 3 4 Other Metals Lanthanides Platinum Name 5 6 7 8 9 10
2 Li Be Metalloids Actinides 195.1 Average Atomic Mass B C N O F Ne
Lithium Beryllium Boron Carbon Nitrogen Oxygen Fluorine Neon
Birçok bilim insanı elementlerin düzenlenmesi 6.94 9.012 10.81 12.01 14.01 16.00 19.00 20.18
13
15
17
16
11
12
14
18
sorunu üzerinde çalıştı, ancak Dmitri Mendeleev 3 Na Mg Al Si P S Cl Ar
1869 yılında ilk periyodik tablosunun ilk versiyo- Sodium Magnesium 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Aluminium Silicon Phosphorus Sulfur Chlorine Argon
30.97
35.45
32.06
24.31
26.98
28.09
22.99
39.95
nunu yayımladı. O zamandan bu yana periyodik 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36
Cr Mn Fe
V
Ti
Sc
K
tablo, kimya ve fizik alanındaki 150 yıllık bir tarihe 4 Potassium Ca Scandium Titanium Vanadium Chromium Manganese Iron Co Ni Cu Zn Ga Ge As Se Br Kr
Nickel
Cobalt
Copper
Arsenic
Bromine
Zinc
Germanium
Gallium
Calcium
Krypton
Selenium
sahip. Günümüzde 118 bilinen element periyodik 39.10 40.08 44.96 47.88 50.94 52.00 54.94 55.85 58.93 58.69 63.55 65.39 69.72 72.64 74.92 78.96 79.90 83.79
43
52
42
44
51
41
38
50
54
49
48
37
46
40
45
39
47
53
tabloda bulunur. 5 Rb Sr Y Zr Nb Mo Tc Ru Rh Pd Ag Cd In Sn Sb Te I Xe
Rubidium Strontium Yttrium Zirconium Niobium Molybdenum Technetium Ruthenium Rhodium Palladium Silver Cadmium Indium Tin Antimony Tellurium Iodine Xenon
85.47 87.62 88.91 91.22 92.91 95.96 (98) 101.1 102.9 106.4 107.9 112.4 114.8 118.7 121.8 127.6 126.9 131.3
MADDE MADDE PERIYODIK TABLO ÖZELLIKLERI 55 56 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86
6 Cs Ba 57-71 Hf Ta W Re Os Ir Pt Au Hg Tl Pb Bi Po At Rn
Caesium Barium Lanthanides Hafnium Tantalum Tungsten Rhenium Osmium Iridium Platinum Gold Mercury Thallium Lead Bismuth Polonium Astatine Radon
Periyodik tablo ve Atom Yarıçapı 132.9 137.3 178.5 180.9 183.9 186.2 190.2 192.2 195.1 197.0 200.5 204.38 207.2 209.0 (209) (210) (222)
115
114
87
112
104
110
111
109
108
88
106
107
116
105
117
113
118
• Periyodik sistemde aynı grupta yukarıdan 7 Fr Ra 89-103 Rf Db Sg Bh Hs Mt Ds Rg Cn Nh Fl Mc Lv Ts Og
aşağıya doğru katman sayısı arttıkça atom Francium Radium Actinides Rutherfordium Dubnium Seaborgium Bohrium Hassium Meitnerium Darmstadtium Roentgenium Copernicium Nihonium Flerovium Moscovium Livermorium Tennessine Oganesson
(226)
(223)
(284)
(289)
(285)
(294)
(268)
(276)
(288)
(277)
(270)
(293)
(271)
(265)
(280)
(294)
(281)
yarıçapı da artar.
68
71
69
70
63
57
65
64
62
60
59
61
58
67
• Aynı periyotta bulunan elementler soldan La Ce Pr Nd Pm Sm Eu Gd Tb Dy Ho Er Tm Yb Lu
66
sağa doğru katman sayısı değişmezken çe- Lanthanum Cerium Praseodymium Neodymium Promethium Samarium Europium Gadolinium Terbium Dysprosium Holmium Erbium Thulium Ytterbium Lutetium
kirdekteki proton sayısı arttığı için çekirdeğin 138.9 140.1 140.9 144.2 (145) 150.4 152.0 157.2 158.9 162.5 164.9 167.3 168.9 173.0 175.0
99
90
93
91
103
102
92
89
95
100
97
96
98
94
101
elektron başına uyguladığı çekim kuvveti de Ac Th Pa U Np Pu Am Cm Bk Cf Es Fm Md No Lr
artar. Bu sebeple atom yarıçapı küçülür. Actinium Thorium Protactinium Uranium Neptunium Plutonium Americium Curium Berkelium Californium Einsteinium Fermium Mendelevium Nobelium Lawrencium
(227)
232.0
231.0
(247)
(247)
(258)
(252)
(257)
(251)
(237)
(259)
(262)
238.0
(243)
(244)
American Chemical Society www.acs.org/outreach
Labmarkershop.com Türkiye’nin En Büyük ONLINE Laboratuvar Alışveriş Sitesi