Page 35 - LabMedya - 79

BOTANIK 35

Biz insanlar bitkileri kullanırız. Peki insanları kullanan
bitkiler var mıdır? Kendi faydalarına başka canlıları
kullanırlar mı? En ‘akıllı’ canlı olan insanı da kullanırlar
mı? Bilimin bu sorulara cevabı gecikmiyor; hepsine
de ‘evet’ diyor. İNSANLARI KULLANAN
Nasıl olur da hareket konusunda en pasif canlılar olan
bitkiler diğer canlıları kendi faydalarına kullanabili-
yorlar? Aslında tam da bu sebepten bunu başarabi-
liyorlar. Günümüz bilimsel verileri dünyanın en pasif
(diğer canlıların hareketlerine kıyasla) hareket eden
canlılar olan bitkilerin buna rağmen yeryüzünde açık
ara farkla en büyük biyokütleye sahip canlılar olduğunu
göstermektedir. Bitkilerin bu başarısı elbette akıllara
bazı ‘nedenli’, ‘nasıllı’ soruları getirmektedir.
Şu ana kadar bitki bilimi ve bitki biliminin alt dalları Biyolog Muhyettin ŞENTÜRK
bitkiler dünyasının tahmin edilenden daha karmaşık
olduğunu ortaya koymaktadır. Bu sebeple evrimsel
süreç boyunca bir özellikte değil birçok özellikte yete-
nekli hâle gelmişlerdir. Bu özelliklerden biri hiç şüphesiz
diğer canlıları kullanmaktır. Bazı bitkiler gerekli bazı
mineralleri almak için mantarlara ihtiyaç duyarlar.
Mantarlarla bitkiler karşılıklı faydaya dayanan bir iliş-
kide (mutualist bir simbiyoz denir buna) birlikte mutlu
mesut yaşarlar. Bitki, mantarı (ya da mantar bitkiyi)
kullanmış olur. Tüm bitkiler için hayvanlar önemli bir
üreme aracıdır. Üremeden sonra bitkiler için hayvanlar
yeri doldurulamaz bir dağıtım aracıdır. Çiçekli bitkiler
için böcekler ve kuşlar (özellikle böcekler) bu konuda
özelleşmiş canlılar olarak ayrılmıştır. Dolayısıyla burada
da bitkiler hayvanları kullanmış olur.
Yeryüzünün en zeki canlıları olan biz insanlara gelecek Flash ve Preperatif Kromatogratif Sistemleri
olursak; bizi bile oyuna getirip kullanan bitkiler bunu
biz insanlara hangi şekilde yapabilmektedir? Cera- Pilot Kromatografi Sistemleri
sus avium isimli bitki, adını Giresun’un eski adından
alan Anadolulu güzel meyveli bir bitkidir: Kiraz. İnsan Kompakt MS - Kütle Spektrometresi
türünün en sevdiği meyvelerden olan kirazın albenili
kırmızı ve sulu görüntüsüne ‘aldanıp’ yedikten sonra PuriFlash XS-Vap,
çekirdeğini atarız. Kiraz bir-sıfır öndedir ve sizi tohum TLC Plate Reader, TLC Express
dağıtımında kullanmıştır (tüm etli meyveli bitkilerde
geçerlidir bu durum). Bu bizim aldanıp da bile isteye Flash, Preparatif Kartuşlar, Kolonlar
yaptığımız bir eylem olarak görünmektedir. Bitkiler biz
istemesek, aldanmasak bile bizi kullanırlar. Dikenli,
kancalı tohumlara sahip bitkiler biz yanından geçerken
istesek de istemesek de bize takılıp, yapışıp gelirler.
Fark edip onları çıkarttığımızda (attığımızda) bitkiler
yine bir skor daha öndedir ve sizi yine tohum dağıtımın-
da kullanmıştır. Bitkiler tahmin ettiğimizden daha ‘zeki’
canlılardırlar. Üremede böcekleri, tohum dağıtımında
ise daha iri hayvanları ve insanları kullanmaktadırlar.

Dahası bitkiler sadece insanları değil insanların kul-
landıkları araçları dahi kullanırlar. Yapılan araştır-
malar bitkilerin trenler ve arabaları da kullandıklarını
göstermiştir. Türkçe ismiyle Kumteresi (bilimsel adı
ile Cakile) bitkileri tohumlarını yaymak için trenlerin
geçişine ihtiyaç duymaktadır. Neticede insanların
bu aracını tohumları dağıtmak amacıyla kullanırlar.
Demiryollarında yapılan araştırmalar buna benzer
diğer bazı bitkilerin de hem trenleri hem de arabaları
kullandıklarını göstermektedir. Örneğin; kanarya otu
(Senecio) türleri trenleri ve arabaları kullanarak uzak
bölgelere tohumlarını dağıtmayı başarabilmişlerdir.
İstilacı bitkiler üzerine yapılan bilimsel araştırmalar
kıtalararası yolculukta uçaklarla dahi (eşyalara, ayak-
kabılara veya giysilere takılarak) bitkilerin yer değiştirip
yeni bölgeleri istila ettiğini ortaya koymuştur. Bitkiler
bir skor daha öndedir. Görüldüğü üzere; biz insanlar
kullandığımız kadar bitkiler de bizleri kullanmaktadır.
Biz insanlar bazen onları ‘keyfi’ kullanırken bitkiler her
zaman insanları temel yaşamsal gereksinimler için
kullanmaktadırlar. 25-27 EKİM 2023 ZİYARETİMİZE
BEKLİYORU Z
İSTANBUL LÜTFİ STAND
Kaynaklar: KIRDAR NO : 407
+ 90 850 441 43 52
Ê Mancuso, S. 2018 (İlk basım yılı). Bitkilerim İna-
nılmaz Yolculuğu. Alfa Yayınları (Çeviri: Leyla
Tonguç Basmacı). www.hekalab.com
Ê Şentürk, M. 2020. Kiraz Ya Da Giresun. LabMedya,
59. sayı, pp. 20. info@hekalab.com
Ê www.bilimya.com/insanlari-kullanan-bitkiler.html