Page 24 - LabMedya - 78

24 FİZİK

TÜRK FİZİKÇİDEN ÇIĞIR AÇAN KEŞİF

Dünya üzerinde yaşamın 4 ve Dünyamız oluştuktan kabaca 500 milyon sene de daha fazla bilgiye sahip olacağız. Bu bilgiler bizi bilimsel kanallarla bilim dünyasında duyurulmaya
sonra, Dünya’da yaşamın ilk izlerini görmeye başlı-
devam edildiğini söyledi.
Dünya dışında yaşamı ararken yönlendirebilir. Yani
milyar yıl önce nasıl başladığına yoruz. Peki, yaşam nasıl ortaya çıktı, hangi kimyasal Dünya’daki yaşamı anlamak, Dünya dışında başka
dair gizemlerden birini açığa ve fiziksel süreçler yaşamı tetiklemiş olabilir? Dok- bir yaşam formu keşfetmemize de yardımcı olabilir. Öztürk, Harvard’da yaptığı bir konuşmayı, şu anda
Türkiye’deki biyoloji kitaplarında da yer alan ve
tora çalışmamda bu sorulara açıklık getirebilecek
Bunu kesin olarak söylemek tabii ki zor ancak bu
çıkaran 26 yaşındaki Furkan deneysel çalışmalar yaptım.” diye konuştu. mümkün.” DNA’nın nasıl kopyalandığını keşfeden 93 yaşındaki
Öztürk’ün keşfini, Nobel ödüllü En prestijli bilim dergilerinden Science’da çıkan “HAYALIM, LABORATUVARDA ünlü moleküler biyolog Matthew Meselson’un takip
ettiğini ve “İyi ki 93 yaşına kadar yaşamışım. So-
bilim insanı Jack Szostak, “çığır bir haberde “çığır açıcı keşif” başlığıyla duyurulan PROTO-HÜCRE OLUŞTURMAK” nunda bu problemin de çözümünü görmüş oldum.”
açıcı” olarak tanımladı. bir dizi makalenin birinci yazarı Türk fizikçi Furkan Yaptığı buluşun ileride bilim dünyasında başka ne şeklinde bir yorum yaptığını aktardı.
Öztürk, “Araştırmam, yaşamın kökenine dair önemli,
ancak karanlıkta kalmış bir problem üzerine. Bu gibi kapılar aralayacağına ilişkin soru üzerine Öztürk, Çalışmalarının devam edeceğini dile getiren Öztürk,
problemin ismi homokiralite yani yaşamı oluşturan “Açıkçası bu keşfin bizi artık laboratuvar ortamında şunları söyledi:
Harvard Üniversitesi Fizik Bölümü’nde doktora çalış- moleküllerin sağ veya sol elli olma durumu, bildiği- yaşamı oluşturabilecek aşamaya kadar getirebi-
malarını tamamlama aşamasına gelen 26 yaşındaki miz haliyle yaşamın bir özelliği.” dedi. leceğini düşünüyorum. Benim hedefim yaşamın “Birlikte çalıştığımız diğer bilim insanları da ben de
Furkan Öztürk’ün 4 milyar yıl önce yaşamın nasıl başlangıcındaki koşulları laboratuvar ortamında inanıyoruz ki bu problemi çözdük. Bu çok heyecan
başladığına dair gizemlerden birini ortaya çıkardığı Homokiralitenin yaşamın kökeni araştırmalarında tekrar oluşturmak ve yaşamın nasıl oluştuğunu verici ancak yeterli değil. Bu deneylerin bağımsız
keşfi, bilim dünyasında büyük heyecan yarattı. karanlıkta kalmış büyük bir problem olduğuna işaret gözlerimle görebilmek.” dedi. olarak başka araştırmacılar tarafından da test
eden Öztürk, Science dergisinin 2005’te yayımladığı edilmesi lazım. Yeni veriler ışığında tekrar tekrar
Genç Türk fizikçinin çalışması, prestijli akademik bir sayıda bu problemi doğa bilimlerinin en büyük Yaşamın temel özelliklerini gösteren ve canlı diye- değerlendirilmesi lazım. Büyük bilimsel keşifler ilk
yayın organlarında “çığır açıcı keşif” şeklinde du- 125 problemi arasında gösterdiğini aktardı. bileceğimiz en temel yapıları, yani “proto-hücreleri” etapta heyecan yaratır ancak keşiflerin oturması
yurulmaya başlanırken, keşfin Dünya’da yaşamın oluşturmayı hedeflediğini dile getiren Öztürk, şunları için zamanın testinden geçmeleri lazım. Bizim na-
nasıl başladığına ve uzayda yaşama kadar birçok MANYETIK YÜZEYLER YAŞAMIN kaydetti: muslu bilim insanları olarak titiz çalışmak ve çokça
gizeme ışık tutması bekleniyor. KÖKENINDE ROL OYNUYORMUŞ test yapmak gibi bir görevimiz var. Ben inanıyorum
ki bu aşamaları da geçeceğiz.
Fransız kimyager Louis Pasteur, 1848’de yaşam için Öztürk, yaptıkları deneylerle homokiraliteye yol açan
gerekli olan bazı moleküllerin, tıpkı sol ve sağ ellerde fiziksel etkileşimin ne olabileceğini gösterdiklerini “DOĞANIN EN BÜYÜK GIZEMLERINDEN
olduğu gibi birbirinin “ayna görüntüsü formlarında” belirterek, şöyle devam etti: BIRINI ÖRTEN PERDE, FURKAN’IN DEHASI
bulunmasına ilişkin “homokiralite” kavramını ortaya SAYESINDE ARALANDI”
atmış ancak bu özelliğin kökeni, 175 yıldır yapılan “Bizim aradığımız şey, kiral simetriyi, yani ayna
çalışmalara rağmen anlaşılamamıştı. simetrisini, kırabilecek fiziksel bir etkileşimdi. Ça- Bilkent Üniversitesi Fen Fakültesi Dekanı, Türkiye
lışmalarımız ortaya koydu ki tabiatta bolca bulunan Bilimler Akademisi (TÜBA) Üyesi Prof. Dr. Tayfun
Science Advances dergisinde makaleleri yayımlanan manyetik mineraller yani bir anlamda doğal mıknatıs Özçelik, Furkan Öztürk’ün keşfine ilişkin yaptığı
başyazar Öztürk ve ekibi, keşifle manyetik mine- özelliği gösteren taşlar, bu simetrinin kırılmasına yol açıklamada, şu değerlendirmeyi yaptı:
raller üzerinde RNA öncüsü molekülleri kristalize açabilir. Yaptığımız deneyler, manyetik yüzeylerin
ederek RNA’nın yapıtaşlarını yalnızca sağa veya kiral moleküller ile çok güçlü bir şekilde etkileştiğini “Bilkent Fen Fakültesi olarak büyük bir gururu ya-
sola doğru kıvrılan bir sarmal halinde elde etmeyi ve manyetizmanın homokiraliteye yol açmış olabile- şıyoruz. Mezunumuz Furkan Öztürk doğa bilimleri
başardı. Nobel ödüllü biyokimyacı Jack Szostak, ceğini gösteriyor. ‘Yaşamın kökeni’ problemi adeta “Mineraller gibi, karbon temelli moleküller gibi, canlı alanının en temel sorularından birine, yaşamın nasıl
Öztürk ve ekibinin çalışmasını, “Bu gerçekten çığır bir bulmaca gibi, elde ettiğimiz sonuçlar bu büyük olduğuna dair hiçbir emare göstermeyen şeylerden başladığına moleküler düzeyde bir açıklama geti-
açıcı bir keşif. Homokiralite, yaşamın başlayabil- bulmacanın önemli bir kısmının çözümüne yönelik canlılık özelliği gösteren öncü hücrelerin oluşma- rerek eşsiz bir başarıya imza attı. En saygın bilim
mesi için olmazsa olmazlardan ve bu yeni keşif bu ciddi bir adım. Surda bir gedik açtık, devamının da sından bahsediyorum. Yani öyle bir şey olsun ki çevreleri şimdi Furkan’ı alkışlıyor. İnorganik mole-
probleme çok mantıklı bir çözüm sunuyor.” şeklinde geleceğine inanıyorum.” yaşamın temel özelliklerini göstersin. Kendi kendi- küllerin organik moleküllere dönüşüm sürecini, bir
yorumladı. ni kopyalayabilsin ve metabolik faaliyet göstersin. diğer deyişle biyolojinin başlangıcını artık kavrıyoruz.
DÜNYA DIŞINDA YAŞAM ARAYANLARA Çevresi ile ilişki halinde olan, belki de bir hücre zarı RNA ve ardından DNA moleküllerinin milyarlarca yıl
Genç Türk bilim insanının yaşamın kökeni üzerine BU BILGILER IŞIK TUTACAK içinde izole olmuş, RNA bazlı genetik bir kodu olan önceki ilk oluşum sürecini anlıyoruz. Doğanın en
yaptığı deneyler ile doğa bilimleri alanında hala ve basit metabolik aktiviteler gösterebilen öncü büyük gizemlerinden birini örten perde Furkan’ın
cevaplanması gereken 125 sorudan birinin de ya- Keşfinin, Science ve Nature gibi dergilerin yayınla- hücrelerden, yani proto-hücrelerden, bahsediyorum. dehası sayesinde aralandı.”
nıtlanmış olabileceği ihtimali üzerinde duruluyor. rında yer almasına ve büyük bir heyecan uyandır- Benim hayalim bunları oluşturmak.”
masına ilişkin Öztürk, şöyle konuştu: Bilkent Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Seymur
BILIMIN CEVAP ARADIĞI EN BÜYÜK DNA’DAN SONRAKI EN BÜYÜK Jahangirov da Öztürk’ün yaptığı çalışmanın, canlı-
GIZEMLERIN BAŞINDA GELIYOR “Bu keşifle hayatın başlangıcına dair bilmediğimiz GIZEM MI ÇÖZÜLDÜ? ların oluşum sürecinde neden sadece bir tür mo-
çok önemli bir gizeme ışık tuttuk. Yaşamın nasıl lekülün kullanıldığına açıklık getirdiğine işaret etti.
Bilkent Fen Fakültesi Fizik Bölümü mezunu ve Har- ortaya çıktığı tabiattaki en büyük gizemlerden bir “DNA’nın bulunmasından sonra yaşama dair en bü-
vard Üniversitesi Fizik Bölümünde doktora progra- tanesi. Bu problemi bir yapboz gibi düşünün. Bu yük keşif sizinki mi” sorusuna Öztürk, “Bunu ben “Önerilen mekanizmanın hem teorik hem de de-
mını tamamlama aşamasına gelen Furkan Öztürk, yapbozun parçalarının nerelere oturacağını tam söyleyemem. Onu bilim insanları takdir edecektir. neysel dayanağı vardır.” diyen Jahangirov, “Ayrıca,
soruları yanıtladı. olarak bilemiyoruz. Çünkü 4 milyar yıl öncesine Bu tarz şeyleri söyleyebilmek için daha çok erken. bu çalışma fizik, kimya, biyoloji ve jeoloji gibi çok
dair elimizde çok fazla direkt kanıt yok. Biz as- Ama hayatın başlangıcı araştırmalarındaki en büyük farklı disiplinlerde son yıllarda elde edilen yeni
Doktorasının ilk iki senesinde farklı bir konu üzerine lında yaptığımız çalışmayla yaşamın başlangıcına problemlerden biri olarak düşünülüyordu bu konu. bilgileri birleştirerek yapılmıştır ve konunun önde
çalıştığını ancak sonrasında doktora konusunu ve dair çok büyük bir parçayı yerine koymuş olduk. Bunu rahatlıkla söyleyebilirim.” ifadesini kullandı. gelen bilim insanları tarafından büyük bir heyecanla
danışmanını değiştirdiğini anlatan Öztürk; yaklaşık Etrafında şekillenecek diğer bilgilerin ne olacağını karşılanmıştır. Furkan’ın bu buluşa imza atmasını
2,5 yıldır hayatın başlangıcı üzerine çalışmalar yü- henüz bilmiyoruz. Ama eminim ki bu keşif, başka “IYI KI 93 YAŞINA KADAR YAŞAYIP sağlayan en önemli özelliklerinden biri, sadece ana
rüttüğünü dile getirdi. sorulara cevap bulmamızı da sağlayacak ve yaşamın BU PROBLEMIN ÇÖZÜMÜNÜ GÖRMÜŞÜM” konusu olan fizikle sınırlı kalmayıp arkeoloji, orga-
kökenine dair ilginç ipuçları verecek. Belki de başka nik kimya, tarih, müzik gibi birçok farklı alana ilgi
Dünya’da yaşamın nasıl ortaya çıktığının ve ilk canlı gezegenlerdeki olası yaşam formları ile ilgili bilgi- Furkan Öztürk, Harvard ve pek çok üniversiteden duyması ve sürekli olarak kendini geliştirmesidir.”
hücrelerin nasıl oluştuğunun bilimin cevap aradığı ler verecek. Yani biz eğer Dünya’da yaşamın nasıl akademisyenin kendisini arayarak tebrik ettiğini, ifadesini kullandı.
en büyük gizemlerin başında geldiğine işaret eden oluştuğunu tam olarak anlarsak, o zaman hangi yakın zamanda buluşu üzerine bir belgeselin de
Öztürk, “Yaklaşık 4 milyar yıl önce, Güneş sistemi koşullar altında yaşamın ortaya çıkabileceğine dair çekildiğini ve çalışmasının Nature, Science ve diğer Kaynak: https://www.trthaber.com