Page 26 - LabMedya - 73

26 GIDA

Prof. Dr.
Y. Birol SAYGI

ÇAYDAKİ 4 UYARICI

Kafeinden Fazlası

Çay, beynini uyarıcı etkileri olan dört madde içer- seviyeleri gün içinde birikerek kişiyi giderek daha Ê Enerji içecekleri: 50–160 mg bir idrar söktürücü etkiye sahiptir ve vücuttaki kan
mektedir. En iyi bilineni ise kahve, alkolsüz içecek- yorgun hale getirir ve uyuma isteğini artırır. Kafeinin Ê Demlenmiş çay: 40-120 mg akışını iyileştirerek kan basıncında net bir azal-
ler ve enerji içeceklerinden de alınabilecek güçlü nasıl çalıştığına dair birkaç teori bulunmaktadır. Ê Alkolsüz içecekler: 20-40 mg maya yol açmaktadır. Kakao çekirdekleri de bu
bir uyarıcı olan kafeindir. Çay ayrıca teobromin ve Bunlardan en önemlisi, beyindeki belirli sinapslarda Ê Kafeinsiz kahve: 3-12 mg iki maddenin iyi kaynaklarıdır. Bu maddelerin bir
teofilin olmak üzere kafeinle ilgili iki madde içer- adenosin adı verilen inhibitör bir nörotransmitteri Ê Kakao içeceği: 2-7 mg fincan çaydaki miktarları çok azdır. Bu nedenle
mektedir. Ayrıca, beyin üzerinde çok ilginç etkileri bloke ederek net bir uyarıcı etkiye yol açabilmesidir. Ê Çikolatalı süt: 2-7 mg vücut üzerindeki net etkileri muhtemelen ihmal
olan L-theanine adlı oldukça benzersiz bir amino Adenozinin gün boyunca beyinde arttığına ve bir edilebilir düzeydedir. Alınan kafeinin bir kısmı te-
asidi içermektedir. tür “uyku basıncı” oluşturduğuna inanılmaktadır. Bazı yiyecekler ayrıca kafein içerir. Ayrıca soğuk ofilin ve teobromine metabolize olmaktadır. Bu
Adenozin arttıkça uykuya dalma eğilimi artar. Ka- algınlığı, alerji ve ağrı kesici ilaçlar gibi bazı reçeteli nedenle kafein tüketildiğinde dolaylı olarak bu iki
Çay ve kahvenin her ikisi de kafein içerir ve bu fein bu etkiyi kısmen tersine çevirir. veya reçetesiz satılan ilaçlarda da kafein içermek- kafein metabolitinin seviyesi yükselir.
nedenle beyin üzerinde uyarıcı benzeri bir etki- tedir. Aynı zamanda kilo kaybı takviyelerinin de
ye sahiptir. Ancak bu etkilerin doğasının oldukça Kafein ayrıca kan adrenalin seviyelerini artırabilir ve yaygın bir bileşenidir. L-THEANINE, BENZERSIZ ÖZELLIKLERE
farklı olduğu konusunda hem fikirlik vardır. Kahve, nörotransmiterler dopamin ve norepinefrinin beyin SAHIP PSIKOAKTIF BIR AMINO ASIT
çaydan daha güçlü bir destek ve daha fazla uyarıcı aktivitesini artırabilir. Bu kombinasyon beyni daha ÖNERILEN DOZLAR
etki sağlar. Hatta o kadar güçlü olabilir ki kişinin da uyarır ve uyarılma, uyanıklık ve odaklanma du- Son madde, dördünün açık ara en ilginç olanıdır.
üretkenliğini etkileyebilir. rumunu destekler. Beyninizi etkilediği için kafeine Hem ABD Tarım Bakanlığı (USDA) hem de Avrupa L-theanine adı verilen benzersiz bir amino asit tü-
genellikle psikoaktif bir ilaç denir. Ek olarak, kafein Gıda Güvenliği Otoritesi (EFSA), günlük 400 mg rüdür. Esas olarak çay bitkisinde (Camellia sinensis)
KAFEIN NEDIR? etkilerini hızlı bir şekilde gösterme eğilimindedir. kafein alımının güvenli olduğunu düşünmektedir. bulunur. Kafein, teofilin ve teobromin gibi, kan-be-
Örneğin, bir fincan kahvede bulunan miktarın kan Bu, günde 2-4 fincan kahve anlamına gelmektedir. yin bariyerini geçerek beyne girebilir. İnsanlarda,
Kafein, en çok çay, kahve ve kakao bitkilerinde dolaşımına ulaşması 20 dakika kadar kısa ve tam Bununla birlikte, tek doz 500 mg kafein ile ölümcül L-theanine, uyarı gevşemesi ile ilişkili alfa dalgaları
bulunan doğal bir uyarıcıdır. Beyni ve merkezi etkinliğe ulaşması yaklaşık bir saat sürebilir. aşırı dozların rapor edildiğini belirtmekte fayda adı verilen beyin dalgalarının oluşumunu artırır. Bu
sinir sistemini uyararak çalışır, uyanık kalmak ve vardır. Bu nedenle, tek seferde tüketilen kafein belki de çayın ürettiği farklı, daha hafif etkilerin ana
yorgunluğun başlamasını önlemeye yardımcı olur. En büyük kafein kaynağı olan kahve, Batı diye- miktarını doz başına 200 mg ile sınırlamak öne- nedenidir. L-theanine, beyindeki GABA ve dopamin
Tarihçiler, ilk demlenmiş çayı MÖ 2737'ye kadar tindeki en büyük antioksidan kaynaklarından rilmektedir. Amerikan Doğum ve Jinekologlar gibi nörotransmiterleri etkileyebilir. Bazı araştır-
takip etmektedir. Kahvenin yıllar sonra keçilerine biri olup onu tüketmek çeşitli sağlık yararları ile Koleji'ne göre, hamile kadınlar günlük alımlarını malar, L-theanine'in özellikle kafeinle birleştiğinde
verdiği ekstra enerjiyi fark eden Etiyopyalı bir çoban ilişkilendirilmiştir. Çay, türüne bağlı olarak dünya 200 mg ile sınırlamalıdır. Sonuç olarak kafein, bir dikkati ve beyin fonksiyonunu iyileştirebileceğini
tarafından keşfedildiği söylenmektedir. Kafeinli çapında tüketilen ılımlı bir kafein kaynağıdır. Kahve zamanlar inanıldığı kadar sağlıksız değildir. Aslında, öne sürmektedir.
alkolsüz içecekler 1800'lerin sonlarında piyasaya ve çaydaki kafein arasındaki temel fark, çayda çok kanıtlar bunun tam tersi olabileceğini gösteriyor.
çıktı ve bunu kısa süre sonra enerji içecekleri iz- daha az kafein bulunmasıdır. Güçlü bir fincan kahve Bu nedenle, günlük bir fincan kahve veya çayınızı Sonuç olarak kahvede bulunan yüksek miktardaki
lemiştir. Günümüzde dünya nüfusunun %80'i her 100-300 mg kafein sağlayabilirken, bir fincan çay sağlığı geliştirmenin keyifli bir yolu olarak düşün- kafeine karşı hassasiyeti olanlar için çay uygun bir
gün kafeinli bir ürün tüketmektedir. 20-60 mg kafein sağlamaktadır. mek güvenlidir. alternatif olabilir. L-theanine'in varlığı ve beyindeki
alfa dalgaları üzerindeki etkisi nedeniyle çay, uzun
NASIL ÇALIŞIR? Kafein, bazı bitkilerin tohumlarında, kabuklu yemiş- TEOFILIN VE TEOBROMIN süre konsantre olması gerekenler için kahveden
lerinde veya yapraklarında doğal olarak bulunur. Bu daha iyi bir seçim olabilir. Hem çayın hem de kah-
Bir kez tüketildiğinde, kafein bağırsaktan hızla doğal kaynaklar daha sonra hasat edilir ve kafeinli Teofilin ve teobromin, kafeinle ilişkili olup ksantin venin artıları ve eksileri bulunmaktadır. Bana göre,
kan dolaşımına emilir. Oradan karaciğere gider yiyecek ve içeceklerin üretilmesi için işlenir. Bazı adı verilen bir organik bileşik sınıfına aittir. Her bilgisayarda çalışırken veya ders çalışırken çay
ve çeşitli organların işlevini etkileyebilecek bile- popüler içeceklerin (240 ml) porsiyonunda kafein ikisinin de vücut üzerinde çeşitli fizyolojik etkileri daha iyi bir seçim gibi görünmektedir. Kahve ise
şiklere ayrılır. Bununla birlikte, kafeinin ana etkisi miktarları şu şekildedir; bulunmaktadır. Teofilin, hava yolundaki düz kasları egzersiz yapmak gibi fiziksel aktiviteler için daha
beyin üzerindedir. Beyni rahatlatan ve sizi yorgun gevşetip nefes almayı kolaylaştırırken aynı zaman- uygundur.
hissettiren bir nörotransmitter olan adenosinin Ê Espresso: 240-720 mg da kalp kasılmalarının hem hızını hem de kuvvetini
etkilerini bloke ederek çalışır. Normalde, adenosin Ê Kahve: 102–200 mg uyarır. Teobromin kalbi de uyarabilir. Ancak hafif