Page 62 - LabMedya - 72

62 BILIM INSANI

FİZİK VE

MATEMATİK BİLGİNİ

FEZA GÜRSEY

"Yaşadıklarımdan öğrendiğim bir şey var.
Bilim insanlarını unutan milletleri tarih de unutur."

Sorbonne Üniversitesi’nde kimya doktorası sonucunda, bileşik bir E6 grubunun içerdiği Gürsey, Yale Üniversitesi’nin konuk pro-
yapmayı başarmış bir bilim kadını olan Prof. “oktonyon” cebirinin renk dinamiği ile ilgisi fesörlük görevini kabul etti ve ODTÜ-Yale
Dr. Remziye Hisar (1902-1992) ile tıp doktoru olduğunu kanıtladı. Bu çevrede adını duyu- üniversiteleri arasında dönüşümlü olarak
ve fizikçi Dr. Reşit Süreyya Gürsey’in (1889- ran ilk çalışması, yük bağımsızlığı ve Baryon lineer olmayan kiral modeller, konform si-
1962) ilk çocukları olarak dünyaya geldi. korunumu ile Pauli Transformasyonunun metri, genel görelilik üzerinde çalışmalarını
ilgisini konu edinen makalesidir. Wolfgang sürdürdü. 1974 yılında Yale Üniversitesi Fizik
Feza Gürsey, fizik okumaya lise öğrenciliği Pauli, ünlü Rus fizikçisi Landau’ya yazdığı Bölümü’ndeki konuk profesörlüğü sürekli
yıllarında karar vermişti. Galatasaray Lise- mektupta, ilgisini çeken bu makaleden söz duruma getirildi; izni kaldı ve ODTÜ’den ay-
si’ni 1940 yılında birincilikle bitirdikten sonra, ediyor ve Heisenberg ile çalışmalarında bu rılmak zorunda bırakıldı.
İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi öğrencisi simetriyi kendi spinor modellerinde kullan-
oldu, 1944 yılında da Fizik-Matematik Bölü- mayı düşündüğünü söylüyordu. W.Pauli, Feza Gürsey, 1971 yılından 1991 yılında emekli
mü’nden birincilikle mezun oldu. Milli Eğitim kendisinden Princeton Enstitüsü’nde çalış- oluncaya kadar Yale Üniversitesi Fizik Bölü-
Bakanlığı sınavını kazanarak İngiltere Impe- Birçok malarına devam etmesi için referans isteyen mü’nde çalıştı. 19 Ocak 1977’de temel parça-
rial College’a gitmeye hak kazandı. Burada çalışması Feza Gürsey’e gönderdiği mektupta şöyle cık fiziğine yaptığı katkılardan dolayı Sheldon
1945-50 yılları arasında Prof. Dr. H. Jones’ın diyordu: “Ben, seni tavsiye edebilir miyim Glashow ile birlikte Oppenheimer Ödülü’nü
danışmanlığında doktora çalışmalarını yaptı. ile uzmanlık diye düşünmüyorum, tam tersi, Princeton aldı. Ödül için kendisini kutlayan öğrencileri-
1950’de Kuaterniyonların alan teorisine uygu- alanındaki Enstitüsü’nü sana tavsiye edebilir miyim diye ne; “Ödül, Yale ile Harvard arasında paylaşıldı
lanmaları konusunda yaptığı çalışması, onun düşünüyorum.” yazıldı. İsterdim ki, ODTÜ ve Harvard arasında
için de yaşam boyu sürecek bir araştırma konulara paylaşıldı desinler” demişti.
ilgisinin odak noktası oldu. Bu dönem içeri- derinlik 1961 yılında ABD’den Türkiye’ye dönen Gürsey,
sinde “Tek boyutlu bir istatiksel sistem” ve “İki Prof. Dr. Erdal İnönü’nün ısrarları ve uğraş- Prof. Gürey, 1991 yılında emekli olduktan
bileşenli dalga denklemleri üzerine” başlıklı kazandıran ları sonucunda 1974 yılına kadar, Orta Doğu sonra Türkiye’ye döndü ve Boğaziçi Üniver-
iki önemli makale yayımladı. 1951-57 yılları Gürsey, Teknik Üniversitesi (ODTÜ) Teorik Fizik Bö- sitesi’nin davetini kabul ederek Fizik Bölü-
arasında Ord. Prof. Dr. Cahit Arf’ın desteği matematiğin lümü’nü kurdu ve orada profesör olarak ça- mü’ndeki odasına yerleşti. Aynı yıl yakalandığı
ile İstanbul Üniversitesi Tatbiki Matematik lıştı. Bu dönem içinde Türkiye’de teorik fizik prostat kanseri nedeni ile 13 Nisan 1992’de
Kürsüsü’ne asistan olarak atandı. 1953 yılında ve fiziğin alanında yapılan çalışmaları canlandırmayı Yale Üniversitesi Hastanesi’nde vefat etti.
“Spinli elektronların klasik ve dalga mekaniği” anlaşılmasını başardı. Princeton ve Yale üniversitesinden Cenazesi Türkiye’ye getirilerek, Anadoluhi-
adlı tezi ile doçent oldu. ünlü fizikçileri ODTÜ’ye davet ederek birçok sarı’ndaki aile mezarlığında toprağa verildi.
kolaylaştırdı. konferansın düzenlenmesini sağladı.
1952 yılında İstanbul Üniversitesi Fen Fakül- Kaynaklar: Nuovo Cımento / “Relation of
tesi asistanlarından Suha Pamir ile evlendi ∕ 1983 yılında, Boğaziçi Üniversitesi ile Tür- Charge Independence and Baryon Con-
ve 1954 yılında tek çocukları Yusuf dünyaya kiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kon- versation to Pauli's Transformations (411-
geldi. 1957-61 yılları arasında, eşi ve oğlu ile seyi (TÜBİTAK)’ne bağlı; fizik araştırmaları 415, 1958), “Dünya Çapındaki Fizikçimiz Çok
birlikte Atom Enerjisi Komisyonu’nun bursu için Erdal İnönü tarafından Temel Bilimler Yönlü Bilimci Feza Gürsey [1921-1992] (Bilim
ile ABD’de Brookhaven Ulusal Hızlandırıcı Araştırma Enstitüsü adı ile kurulan enstitü, ve Teknik, Nisan 1994), M. Ali Alpar / “Feza
Laboratuarı’nda çalıştı, araştırmalar yaptı. daha sonra, Feza Gürsey’in onuruna onun Bey’in Anısına” - Feza Gürsey / “Yeni Bir Âlem
Bu dönemde Brookhaven Ulusal Hızlandı- adını almış olarak “Feza Gürsey Bilim Ensti- – Yüksek Enerji Fiziği” - Namık Kemal Pak /
rıcı Laboratuarı, Princeton İleri Çalışmalar tüsü” adı ile çalışmalarına devam etmktedir. “Bir Yıldız Kaydı” (Bilim ve Teknik, 1992, C.25,
Enstitüsü ve Columbia Üniversitesi’nde fizik Enstitü, İstanbul’daki Boğaziçi Üniversitesi s. 6-11), Meral Serdaroğlu / Bilim Dervişi Feza
dünyasında çok ileri düzeyde çalışma yapan- Kandilli Yerleşkesi içindedir. Matematik ve Bey (2007), İhsan Işık / Ünlü Bilim Adamları
lar ile birlikte çeşitli çalışmalar yürüttü. teorik fizik dallarında araştırmacılara ev sa- (Türkiye Ünlüleri Ansiklopedisi, C. 2, 2013) -
hipliği yapmaktadır. Encyclopedia of Turkey’s Famous People
Gürsey, 1960′lı yıllarda “Kiral Bakışım” kuralını (2013).
ortaya koyarak uzay-zaman bakışım çalış- 1965-74 yılları arasında Yale Üniversitesi’nin
malarına önemli katkı sağladı. M. Günaydın Teorik Fizik Bölümü’nün teklifi üzerine,
ile birlikte yürüttüğü çalışmaları (1974-76) ODTÜ'deki görevinden ayrılmak istemeyen