Page 34 - LabMedya - 72

34 BESLENME

Osman Eren
Gıda Yüksek
Mühendisi

“Tüfek icat oldu, mertlik bozuldu” der bir atasözü- ve taşımacılık gibi birçok alana etki etmektedir. BİRİNCİL MİKROPLASTİKLER:
müz. Ben bunu, plastikler icat oldu, sağlık bozuldu Mikroplastikler Bunlardan en önemlisi de şüphesiz mikroplastiklerin
şeklinde değiştirsem sanırım çok yanlış bir ifade yüz ve el temiz- deniz ürünlerinde birikimi ve deniz ekosistemine El ve yüz temizleme jelleri ile diğer kozmetik ürün-
kullanmış olmam. Plastiğin icadı 1900’lü yılların başı- zarar vermesidir. Bunun doğal bir sonucu olarak lerinde, diş macunlarına ve tıp alanındaki ilaçlara
na kadar gider. O tarihten bu yana insanoğlu sayısız leme jellerinden mikroplastiklerin deniz kuşlarında, sürüngenlerde, kadar geniş bir alanda, farklı amaçlarla yani ürün
materyal de plastiği kullandı. Environmental Science diş macunu ve diğer kara hayvanlarında ve insanlarda birikmesi ne- üretiminde kullanılan ve genel de boyutları 2-5 mm
& Technology dergisinde yayınlanan bir çalışmada deniyle kronik problemler oluşabilmektedir. Ayrıca arası olan küçük plastik kürecikler olarak tanım-
ortalama bir Amerikalının her yıl 50.000’den fazla deterjanlara deniz tabanının sertleşmesi ve yapay yeni tabanların lanır. Bu mikroplastikler, kozmetik endüstrisinde
mikroplastik “yediği” ve bir o kadar da soluduğunu oluşması, yaşamsal gazların (oksijen, karbondioksit geleneksel olarak daha önce kullanılan öğütülmüş
ortaya koydu. Ülkemizde yapılmış çalışma yok; ama kadar çok farklı gibi) değişimlerinin engellenmesi gibi problemlere badem, yulaf ezmesi gibi ürünlerin yerini almıştır.
bu konuda bizim de onlardan geri kalmadığımızı alanlarda et- de yol açmaktadır. Okyanuslardaki mikroplastiklerin Şimdi, yüzünüze petrol ürünü mü sürmek istersi-
belirtelim. Plastikler, sentetik organik polimerler varlığı 1970’lerden beri bilinmektedir. niz yoksa badem ezmesi mi? 1980’lerden bu yana
olup petrol türevi ürünlerden, monomerlerin polime- kinliği arttırmak mikroplastiklerin kozmetik sanayisinde kullanımı
rizasyonu ile elde edilirler. Diğer bir ifade ile küçük için özellikle Mikroplastikler sadece büyük plastiklerin parça- gittikçe artış göstermiştir. Sadece kozmetik ve te-
yapıların birleşip karmaşık ve büyük yapılar meyda- lanmasıyla oluşmamakta, bu ürünler kozmetik sa- mizlik endüstrisinde değil elbette sanayi de hava
na getirmesi işlemiyle plastikler oluşur. 1940’lardan kullanılıyor. nayiinden, (Yüz ve el temizleme jelleri vb) temizlik püskürtme teknolojilerinde de kullanılır. (Pas ve
itibaren dünya çapında plastik üretimi çok hızlı bir endüstrisine (Diş Macunu, Deterjanlar vb.) kadar boya giderme vb. işlemlerin etkinliğini arttırmak için)
şekilde artmaya başladı. 2016 itibariyle dünyada ∕ çok farklı alanlarda etkinliği arttırmak için özellikle
üretilen plastik miktarının 335 milyon ton olduğu kullanılmaktadır. Biyo birikim yoluyla mikroplastik- İKİNCİL MİKROPLASTİKLER:
tahmin edilmektedir. Bu konuda başı Çin çekmek- lerin bir üst besin piramidine geçmesi onu, besin ağı
tedir. 335 milyonun içinde de ortalama olarak yıllık içerisinde muhtemel toksik (zarar verici, zehirleyici) İkincil plastikler ise büyük plastik ve atıklarının
240 milyon ton plastiğin kullanıldığı düşünülmekte. ürünler grubuna yerleştirmektedir. Mikroplastiklerin zamanla parçalanmasıyla (gıda saklama kapların-
2050 yılına kadar –eğer üretim bu şekilde devam çok küçük boyutta olması, sulardaki organik kirle- dan poşetlere, elbiselerimizde kullanılan plastiklere,
ederse- 12 milyar metrik ton plastik atığının olacağı ticilere yapışarak çok rahat bir şekilde besin ağına ayakkabılarımızdan tek kullanımlık plastik ürünlere,
tahmin edilmektedir. (2015’te 4,9 milyar metrik ton). girmesine neden olur. elektronik cihazların parçalarından, kapı pence-
Bu kadar fazla miktarda kullanılan plastik, insan ve relere kadar sayısız bilip bilmediğimiz ürünlerde
çevre sağlığı konularında bilim insanlarını endişe- Mikroplastiklerin 10 mm’den küçük olduğu, 2-6 mm kullanılan plastik ve plastik türevleri) oluşan, gözle
lendirmektedir. Plastiklerin dayanaklı olması, onları arası olduğu, 5 mm olduğu veya 1 mm olduğunu görünmeyen yeme ya da soluma yoluyla metaboliz-
bozunmaya karşı dirençli kılmaktadır. Bu durum belirten farklı söylemler mevcuttur. Bunlar hak- maya dâhil olan ürünlerdir. İkincil mikroplastikler,
çevrede plastiklerin birikmesine neden olmaktadır. kında bilim insanlarınca net ortaya konulmuş bir deniz, okyanus ya da karalarda birikir. Bu ürünler,
Ayrıca plastiklerin dünya çapındaki kirliliğin %10’una tanımın olmaması, mevcut soruna bilimsel kıstaslar güneş ışığı, radyasyon, UV gibi etkenlerle de fo-
neden oldukları belirtilmektedir. Dünya da üretilen ölçüsünde çözüm getirmesini de zorlaştırmaktadır. to-degredasyona (ışık ile parçalanma) uğrayarak
plastiklerin % 10’unun da okyanuslara aktığı ve de- Kuzey Carolina Devlet Üniversitesinden Antonhy parçalanır, bağ yapıları bozulur ve mikroplastikler
niz kirliliğine neden olmaktadır. Araştırmacılara göre Andray, bunu bilimsel bir terminolojiye oturtmak oluşabilir. Mikroplastiklerin daha fazla parçalan-
okyanuslarda plastik kirliliğinin öncülüğünü mikrop- için bunlara “Mezoplastik” adının verilmesini ve in- masıyla nanoplastiklerin oluşması endişesi taşıyan
lastikler yapmaktadır. Denizlerdeki mikroplastikler, san gözünün göremeyeceği kadar küçük, sadece bilim insanları, nanoplastiklerin takibinin ve olumsuz
estetik bir görünüşün çok ötesinde sorunlara neden mikroskopla görülebilen plastiklerin bu sınıfı oluş- etkilerinin açığa çıkartılmasının çok daha zor oldu-
olmaktadır. Turizm sektörüne ekonomik etkilerinin turması gerektiğini önermiştir. ğunu düşünüyorlar.
yanı sıra balıkçılık, su kültürü-ekolojisi, enerji üretimi