Page 55 - LabMedya - 63

w w w .labm edy a. c om KİMYA 55

isimli bir Japon tarikatı metro banyolarına Kırgızistan, Kumtor Altın Madeni, 1998: 2 olanlardır ve siyanür suya karışırsa, zarar kaldıran veya siyanüre bağlanan antidotlar
siyanür yerleştirdi. ton sodyum siyanür taşıyan bir kamyon görmeleri kaçınılmazdır. (ilaç, panzehir) uygulanarak önlenebilir.
Barskoon nehrine düştü, böylece Örneğin B12 vitamini (hidrosokobalamin),
ALTIN AYRIŞTIRMALARINDA 2.000’den fazla insan tıbbi yardıma SIYANÜR ZEHIRLENMESININ siyanürle reaksiyona girer ve idrarla atılan
SIYANÜR KULLANIMI muhtaç kaldı. SEMPTOMLARI siyanokobalamini oluşturur.

Siyanür, pek çok metalle kolaylıkla Romanya, Aural Gold, 2000: Bir atık barajı Siyanür, hızlı etki eden bir zehirdir. Öte yandan amil nitritin solunması, siyanür
birleşebilme özelliğine sahiptir. Bu patladı, Tisza ve Tuna Nehirlerine 3,5 Dolayısıyla da belirtileri ve ölüm de zehirlenmelerinde ve karbonmonoksit
da altın gibi metallerin cevherinden milyon metreküp siyanürlü atık döküldü, sıklıkla çok çabuk gerçekleşmektedir. zehirlenmelerinde solunumu
ayrıştırılmasında onu kullanışlı bir Macaristan ve Yugoslavya’ya doğru Zehirlenmenin ortaya çıkışı maruz kalınan kolaylaştırması açısından yardımcı olabilir.
kimyasal yapmaktadır. Altının cevherden yaklaşık 400 kilometre boyunca bulunan bileşik tipine göre değişkenlik gösterir. Vakaya bağlı olarak; felç, karaciğer hasarı,
ayrıştırılması için yaygın olarak kullanılan su kaynakları zehirlendi ve binlerce balık Bu bileşikler içerisinde en hızlı etki edeni, böbrek hasarı ve tiroit yetmezliği görülse
çözelti, sodyum siyanür çözeltisidir. Altın öldü. gaz haldeki hidrojen siyanürdür (HCN) ve de tamamen iyileşme mümkün olabilir.
madenciliğinde kullanılan iki tip ayrıştırma belirtileri saniyeler içerisinde ortaya çıkar;
yöntemi söz konusudur: Birleşik Devletler, Zortman-Landusky ölüm ise dakikalar içerisinde gerçekleşir. DOĞAYLA SAVAŞ HALINDELER
Madeni; Montana, 1982: 52.000 galon Öte yandan siyanür tuzlarının oral yolla
Yığma çözündürme (Yığın liçi) olarak siyanür çözeltisi, Zortman kasabasına alınmasında ise, yavaş emilim nedeniyle Tüm bu veriler ışığında, altın
bilinen yöntem, açık olarak yapılan ve içme suyu sağlayan su taşırları (akifer) zehirlenme de yavaş olmakta ve acil ayrıştırmasında siyanür kullanımının
dev toplama pedleri üzerine serpilmiş zehirledi. Kaza, bir maden çalışanının tedavi ile kişinin kurtarılması mümkün olası kaza ve sızıntılarda çevrede ve
devasa yığınlardaki cevher üzerine siyanür evdeki musluk suyunda siyanür kokusu olabilmektedir. canlı yaşamı üzerinde ölümcül etkiler
solüsyonu püskürtülerek uygulanır. olduğunu fark etmesiyle ortaya çıktı. doğuracağını söyleyebiliriz. Tehlike,
Siyanür, altını cevherden çözerek çözeltiye Hafif derece zehirlenmelerde; belirtiler yalnızca siyanürlü altın ayrıştırması
dâhil eder ve yığın üzerinden akıp gider. NASIL ZEHIRLER VE NEDEN spesifik olmamakla birlikte, kuvvet değil, altın arama sırasında uygulanan
Pedler altından ayrılmış metal çözeltiyi ÖLÜMCÜLDÜR? kaybı, baş ağrısı, baş dönmesi, bulantı prosedürden kaynaklı doğa ve mevcut
toplar ve bu durum cevher tamamen ve kusma şeklinde görülür. Bulantı ve ekosistem üzerinde de tahribat
tükenene kadar devam eder. Kısacası, siyanür iyonu CN- (eksi), kusma genellikle, siyanür tuzlarının yaratılmaktadır. Öncelikle cevherin
hücrelerde bulunan enerji üretim mide mukozasında yarattığı rahatsızlığın içerisindeki değerli metal miktarı belirlenir,
Tank liçi ayrıştırma olarak bilinen diğer organeli olan mitokondrilerdeki elektron bir sonucudur. Siyanür zehirlenmesi bu süreç “altın arama” olarak isimlendirilir.
yöntemde ise cevher, geniş tanklar taşıma sistemini bozar. Siyanür iyonu, semptomları, diğer birtakım kimyasal
içerisindeki siyanür solüsyonuyla mitokondrilerde bulunan ve oksijenli maddelere maruz kalma ile benzerdir. Bu Altının varlığı saptandıktan sonra, yapılan
karıştırılır. Dökülme olasılığı bulunan bu solunumun elektron taşıma sisteminde; nedenle belirtilere kesin olarak siyanürün ilk işlem toprak üzerindeki bitki örtüsünün
sürecin son derece kontrollü yapılması oksijene elektron taşıyan sitokrom C neden olduğunu düşünmeyin. Ancak her ortadan kaldırılmasıdır. Bitki örtüsünün
gerekir. Çünkü cevher artığı olarak oksidazdaki demir atomuna tutunur. Bu durumda da, kendinizi maruz kaldığınız traşlanmasının ardından toprağın verimli
ortaya çıkan atık, büyük bentlerin (atık tutunma yoluyla, siyanür, geri dönüşümsüz yerden uzaklaştırın ve derhal tıbbi yardım kısmı olan üst kısım sıyrılır. Ardından
barajlarının) arkasında depolanır ve bir enzim baskılayıcı gibi davranarak alın. cevhere ulaşmak için patlama uygulanarak
olası sızmalarda felaketle sonuçlanan sitokrom C oksidazın görevini yapmasını toprak ve içerisindeki kayalar parçalanır.
senaryoların gerçekleşmesine yol engeller. Oksijeni kullanma yetisi kaybolan Öte yandan büyük dozlarda veya
açabilir. Altın kazanımından sonra ise atık mitokondri, enerji molekülü olan adenozin uzun süreli maruziyette ise; düşük Yalnızca bu aşamaya kadar bile bütün bu
havuzuna atılacak siyanürlü su, kontrol trifosfatı (ATP) üretemez. Yani siyanür, tansiyon, baygınlık, konvulsiyon, kalp süreç, çevre ekosistemlerdeki canlılara
edilmeli, doğaya deşarjı önlenmelidir. hücrelerin enerji üretimi için gerekli atış hızında yavaşlama, akciğer hasarı, ve doğal kaynaklara zarar verir. Yaratılan
Bunun için özel atık barajı dizaynları oksijeni kullanmasını engeller. Bunun solunum yetmezliği ve koma gibi başka gürültü, etrafa saçılan kaya parçaları ve
gerekmektedir. Burada asıl önemli sonucunda da, kalp kası hücreleri ve sinir birtakım semptomlar görülür. Siyanür toz, pek çok canlı türünün yaşamına mal
olan tank liçi ayrıştırma yönteminde hücreleri gibi bu tip enerjiye gereksinim zehirlenmesinden kaynaklı ölümler olur. Yani siyanürle ayrıştırılacak cevheri
kullanılan sodyum siyanürün (NaCN), pH duyan dokulardaki hücreler, enerji genellikle solunum ve kalp yetmezliğinden elde edinceye kadar neden olunan doğa
değerinin sürekli olarak 10-11 aralığında ihtiyacını gideremez ve hızlı hücre ölümleri gerçekleşir. Siyanüre maruz kalan kişi, hasarı, felaketin yalnızca bir boyutudur.
tutulmasıdır. Çünkü düşük pH’da NaCN başlar. Hücre ölümleri yeteri kadar yüksek siyanür iyonunun hücrelerdeki demire
bozulur ve hidrojen siyanüre (HCN) sayıya ulaştığında da canlı formu yaşamını bağlanmasından kaynaklı koyu lacivert Sıradan bir altın madeninde sıradan bir
dönüşür. Bu gaz son derece öldürücüdür. kaybeder. ya da mavi bir ten rengine sahip olabilir. altın yüzük üretebilmek için, 20 tondan
Siyanürle ayrıştırmanın etkinliğinden Bunun yanı sıra, oksijen dolu kanın fazla maden atığı üretilir. Üretilen maden
kaynaklı, çoğu altın madeni şirketi (%90), Siyanüre uzun süreler uyarıcı akut belirtiler hücrelerde kullanılamamasından kaynaklı atığı miktarı, kazılan devasa çukurlar,
düşük cevher seviyelerinde bile çok daha görünmeyecek kadar düşük ancak mesleki kiraz kırmızı bir ten rengine de sahip katledilen doğa ve canlı yaşamı göz önüne
fazla kâr sağlayan bu yöntemi kullanıyor. maruziyet limiti olan 11 mg/m3 ’ün üstünde olabilir. Öte yandan cilt ve vücut sıvıları alındığında siyanürün sebep olacağı hasar
dozlarda maruz kalınırsa merkezi sinir badem benzeri bir kokuya neden olabilir. ne denli umursanacaktır henüz bilmiyoruz.
SIYANÜR KULLANIMI VE sistemi ve hipofiz bezi üzerinde kronik toksik
TEHLIKELERI etkiler görülebilir. Bu etkiler, siyanürle yapılan SIYANÜR ZEHIRLENMESININ Kaynaklar:
metal kaplama işçilerinde rapor edilmiştir. TEDAVISI • Siyanür Zehirlenmesi. Renklidağ& Karaman.
Siyanür, çevreye yayıldığında, tüm canlı Hidrojen siyanür veya siyanojen klorür TTB. sted, (2003). http://www.ttb.org.tr/STED/
yaşamı için ölümcül tehlike oluşturan formunda siyanür gazına, 2.5-5 mg - dak Gündelik hayatta çevremizde oldukça sted0903/siyanur.pdf
son derece tehlikeli bir kimyasaldır. / metreküp ve 11 mg - dak / metre küp yaygın olan bu kimyasalın küçük bir • Helmenstine, Anne Marie, Ph.D. (2019,
Örneğin siyanür dökülmeleri, içme suyu seviyelerinde maruz kalan her 100 insandan miktarını vücudumuz kendisinden August 3). How Does Cyanide Kill? https://
kaynaklarının kirlenmesine, çok sayıda 50’sinin ölmesi beklenir. Sodyum siyanür temizleyebilir. Örneğin, çekirdeğinde www.thoughtco.com/overview-of-cyanide-
balık türünün yaşamını kaybetmesine ve ve potasyum siyanürün sindirim yoluna eser miktarda siyanür bulunan elmayı poison-609287
tarım alanlarının zarar görmesine neden karışmasında ise ölümcül olan doz, 100-200 çekirdekleriyle yemek ya da sigara • https://bilimfili.com/siyanur-nedir-altin-
olur. miligram kadardır. Böylesi bir maruziyette dumanına maruz kalmak öldürücü aramalarinda-neden-kullanilir-neden-
ölüm, 10 dakika içinde gerçekleşir. olmayabilir. olumculdur / Gürkan Akçay
Bütün yasalar ve kurallar olmasına karşın,
siyanür kullanımıyla ilgili riskler yine de İnsanlarla birlikte, siyanüre maruz Siyanürün bir zehir olarak ya da kimyasal
mevcuttur ve kaza ihtimali vardır. Ülkelerin kalabilme olasılığı olan üç temel hayvan bir silah olarak kullanıldığı durumlarda
hepsi siyanürü ya da tehlikeli maddeleri grubu daha vardır. Birinci grup kara ise; tedavi, maruz kalınan doza bağlıdır.
aynı oranda denetlemez. Yakın tarihte hayvanlarıdır. İkinci grup kuşlar, üçüncü Yüksek dozda maruz kalınan siyanürde
yaşanan facialar çok sayıda insan ve diğer grup ise suda yaşayan canlılardır. ölüm çok hızlı meydana geldiğinden
canlı türlerinin hayatına mal olmuştur. Birinci gruptaki hayvanların siyanürle tedavi için genellikle fırsat kalmaz. Ancak
Meksika, 2014: Yoğun yağışlar sonrası, karşılaşma olasılığı, insanlar için alınan uygulanacak ilk yardım müdahalesi olarak
500.000 galon siyanür çözeltisi, Proyecto önlemlerden dolayı kısmen de olsa azdır. kişinin derhal temiz havaya çıkarılması
Magistral madenindeki istinat havuzundan Asıl risk gurubunda olan ise su canlılarıdır. gerekir. Yutulan ya da düşük dozlarda
dışarıya taştı. Bu canlılar siyanür zehrine en duyarlı solunmuş siyanür, zehir etkisini ortadan