Page 12 - LabMedya - 63

12 PSİKOLOJİ / SAĞLIK w w w .labm edy a. c om

EN ÜNLÜ PSİKOLOJİK DENEYLER

Yıllardır yapılan deneyler sayesinde korkutacak yüksek bir ses çıkarttı. Sayısız veya bir gardiyan olarak görevlendirildi. klasik koşullanma deneyi yapmak istedi.
psikolojide yeni bakış açıları kazanıyor, denemeden sonra, Albert beyaz tüylü obje Mahkûmlar Stanford Üniversitesinin Şartlanmış köpeklerle çalışırken zekice
bazı sorunları çözüme kavuşturuyoruz. gördüğünde korkmak için koşullandı. bodrum katında geçici bir hapishanede bir gözlem yaptı: Çan sesi duyduklarında
İnsanın ne denli derin ve karmaşık bir tutuldular. Bireyselliklerini uzaklaştırmak hafif bir elektrik çarpması beklemeye
varlık olduğunu her deneyle tekrardan Bu çalışma, bir şeyden korkmak veya keyif ve anonim hissettirmek için mahkûmlar koşullandırılmış denekler, bazen olumlu
öğreniyoruz. İşte bu deneylerin en almak için koşullandırılabileceğini kanıtladı; tasarlanmış standart bir süreçten geçtiler. sonucu aramak yerine, başka bir olumsuz
ünlüleri… birçok psikolog insanların neden irrasyonel Gardiyanlara 8 saatlik vardiyalar verildi ve sonuçtan sonra vazgeçiyorlardı.
korkulara sahip olduklarını ve yaşamın gerçek hayatta nasıl olacaksa o şekilde
KÜÇÜK ALBERT DENEYI, 1920 erken dönemlerinde nasıl geliştiklerini bu davranmaları istendi. Normal şartlar altında, hayvanlar negatif
sayede açıklayabilir.Tabii deney bilinir hale sonuçlardan kaçacaklardır. Seligman
geldiğinde etik dışı ve utanç kaynağı olduğu Zimbardo kısa sürede gardiyanların ve deneyini önceden koşullandırılmamış
şeklinde yorumlar yapıldı. mahkûmların rollerine adapte olduklarını hayvanlarla test ettiğinde, hayvanlar pozitif
gördü ve çok tehlikeli boyutlara ulaştığı sonuç bulmaya girişiyorlardı. Tersine
STANFORD HAPISHANE için 6 gün içinde deneyi bitirdi. Gardiyanlar negatif sonuç beklemeye koşullandırılmış
DENEYI, 1971 zalim olmaya başlamışlardı. Zimbardo köpekler, farklı bir durumda bile orada
kendisini bile psikolog yerine polis komiseri kendilerini bekleyen başka bir sonucun
olarak düşündüğünü itiraf etti. Bu çalışma olabileceğini sandılar.
gösterdi ki insanlar oynamaları beklenilen
rollere uyum sağlıyorlar. Özellikle de Koşullandırılmış köpeklerin davranışı
gardiyan gibi kalıplaşmış olanlara… öğrenilmiş çaresizlik olarak bilinir oldu, yani
John Hopkins Üniversitesi Profesörü Dr. bazı deneklerin geçmiş deneyimler onları
John B. Watson ve bir öğrencisi klasik ÖĞRENILMIŞ ÇARESIZLIK çaresiz olduklarına inanmaya zorladığından
koşullanma olarak adlandırılan bir DENEYI, 1965 olumsuz bir durumdan kurtulmaya
öğrenme sürecini test etmek istediler. çalışmayacağı fikri. Çalışmanın bulguları
Klasik koşullanma ilişkilerle istemsiz ya depresyon ve insanlardaki semptomlarına
da otomatik olarak öğrenmeyi içeriyor ve ışık tutuyor.
Dr. Watson bunun psikolojinin temel taşını Stanford Profesörü Philip Zimbardo
oluşturduğunu düşündü. bireylerin toplumsal rollere nasıl uyum Kaynaklar:
sağladığını öğrenmek istiyordu. Örneğin; https://online.king.edu/news/psychology-
9 aylık olan ve “Albert B.” olarak hapishanelerdeki gardiyanlar ve experiments/
adlandırılan bir bebek Dr. Watson ve Rosalie mahkûmlar arasındaki gergin ilişkinin, her http://bilimya.com/en-unlu-3-psikolojik-deney.html
Rayner’ın deneyi için kullanıldı. Albert birinin veya çevrenin kişilikleri ile daha - Mualla Kavak
beyaz tüylü-peluş objelerle oynadı ve ilk fazla ilgisi olup olmadığını merak ediyordu.
olarak neşe ve sevgi duygularını yansıttı.
Biraz sonra bebek objelerle oynarken, Dr. Zimbardo’nun deneyi sırasında, 24 Martin Seligman Dr. Watson’ın çalışmasına
Watson çocuğun kafasının arkasında onu erkek üniversite öğrencisi bir mahkûm başka bir açıdan bağlantılı olan bir

ERKEN YUMURTALIK

YETMEZLİĞİ VE YAŞAM TARZI

İnfertilite; yani bir yıl korunmadan çocuk dengesi bozulur, adet döngüsü durabilir eğilerek kişiye özel tedaviler planlanabilir. • Radyasyon ve elektromanyetik
sahibi olamama oranı dünyada %8-12 ve sonuç olarak doğal yollarla gebe alanlardan uzak kalmalısınız.
arasındayken, ülkemizde bu oran %10-20 kalmak imkânsız hale gelebiliyor. YAŞAM TARZI DEĞIŞIKLIKLERI • Sebze ağırlıklı beslenmeli. Sofranızda
aralığında değişiyor. İnfertiliteye neden Yapılan araştırmalarda erken yumurtalık ILE ÇOCUK SAHIBI OLMA her renk sebze olmalı. Bol sıvı
olan en önemli faktörlerden biri kadınlarda yetmezliğinin görülme oranı 30 yaşından ŞANSI ARTIYOR tüketmelisiniz.
yaşanan erken yumurtalık yetmezliği küçük kadınlarda binde bir, 40 yaşından • Sigara ve alkolden uzak kalmalısınız.
olarak biliniyor. Erken Menopoz olarak küçük kadınlarda ise yüzde bir olarak Sağlıksız beslenme, toksinlere ve İçilen ortamlarda bile bulunmamalısınız.
da bilinen bu infertilite faktörünün erken değişiyor. radyasyona maruz kalma, uyku • Doğal içerikleri olan kozmetikler ve
yaşta tanı konulması ile düzeltilebiliyor. bozuklukları, stres, hareketsizlik, sigara temizlik ürünlerini kullanmalısınız.
Erken tanı ile süreç olumlu şekilde GEÇ TANI KONMASI ÇOCUK kullanımı, kozmetikler ve temizlik • Düzenli spor yapmalı, hareketli
yönetilebiliyor ve çiftlerde çocuk sahibi SAHIBI OLMA SÜRECINI ürünlerindeki kimyasalların etkisi ve tabii olmalısınız.
olma şansı artıyor UZATIYOR genetik faktörler erken menopoz riskinin • Uyku düzenini oturtmalı ve kaliteli uyku
belirleyicisi oluyor. Erken yumurtalık uyumalısınız.
ERKEN YUMURTALIK YETMEZLIĞI Ülkemizde erken yumurtalık yetmezliği yetmezliği tanısında tüm bu yaşam tarzı • Stresi yok edemeyiz ama stresi
GEBELIĞI ENGELLIYOR tanısı, genellikle kadınların ya 40 yaşından faktörlerinin düzenlenmesi ile riski en yönetebilirsiniz.
önce adetten kesilmesi ya da çocuk sahibi aza indirmek mümkün. Bu şekilde çocuk • Bağışıklık sisteminizin dengeli olması
Çocuk sahibi olma yolunda çiftlerin olmak isteyip olamadıklarında doktora sahibi olan çiftler de oldukça fazla. için dikkat etmelisiniz.
yaşadığı sorunların başında erken başvurmaları ile konabiliyor. 40 yaş ise • Hormonal bozukluklar varsa tedavi
yumurtalık yetmezliği (Premature çocuk sahibi olma yolunda adeta bir YAŞAM TARZI DEĞIŞIKLIKLERI olmalısınız.
Ovarian Failure, POF) geliyor. Erken dönemeç. Bu aşamada gelen hastalar IÇIN ÖNERILER • Genetikle gelen yatkınlıklar için mutlaka
Yumurtalık Yetmezliği kadınlarda 40 için doğurganlık konusunda yapılacak bir uzman ile görüşmelisiniz.
yaşından önce yumurtalık fonksiyonlarının tedavilerin süresi uzuyor. Erken dönemde
bozulması olarak açıklanıyor. Bir tür rutin kontrollerde bu tanı konabilse • Sağlıklı ve temiz gıdalarla beslenmeli,
erken menopoz olarak da adlandırılan yumurtalık işlevleri önceden belirlenebilir işlenmiş paketli ürünlerden uzak
bu durumda doğurganlık hormonlarının ve buna neden olan temel faktörlere durmalısınız.