Page 6 - LabMedya - 61

6 KİMYA www .labmedy a.c om

OZONU PARÇALAYAN

YASAKLI KİMYASALLAR

Ozon tabakasındaki delik üzerine krizin şaşırtıcı ve beklenmedik gözlem bu oldu” vardık. Bunu niçin yaptıklarını bilmiyoruz, arttığını saptadılar.
kontrol altına alındığını düşünüyorsanız, diyor ve ekliyor; “Günümüzdeki emisyonlar ya da özel bir amaç için kullanılıp Peki, bu emisyonların geldiği yer tam olarak
hayal kırıklığına uğramaya hazır olun. yirmi yıl öncesiyle aynı seviyeye geldi”. kullanılmadığı hakkında bilgi sahibi değiliz, neresi? Montzka, BBC’ye verdiği demeçte
Birleşik Devletler Okyanus ve Atmosfer ya da başka bir kimyasal sürecin yan veri noktalarının “oldukça tatminkâr”
Yönetimi’ndeki (NOAA) araştırmacılar, Aşağıdaki grafikte CFC-11’in Kuzey ürünü olarak yanlışlıkla oluşup oluşmadığı şekilde Doğu Asya’yı gösterdiğini ve Çin,
klorofluorokarbonlar (CFC) olarak bilinen (kırmızı) ve Güney (mavi) yarımkürelerde, hakkında bilgimiz yok”. Moğolistan ve Kore Yarımadası civarında
ozon parçalayıcı bileşiklerin beklenmedik düşünülen azalmalara (gri çizgiler) göre bir yer olduğunu anlattı. Montzka, şöyle
ve sürekli bir şekilde arttığını fark etti. derişimini görebilirsiniz. Araştırmanın amacı parmakları birine dedi; “Bu bölgelerden çok uzaklarda
doğrultmak değil; ölçüm alıyoruz ve sanıyorum ki bu bölgede
1987’de son hali verilen Montreal ancak emisyonların yaşayan kimseler ölçümlerine dikkatle
Protokolü, günümüzdeki Paris Antlaşması nereden geldiği çok bakarsa ve sonuçlarını yayınlarsa daha
gibi CFC’lerin üretimini kesmek için yapılan önemli bir çevresel özgün bir veri elde edilecek”.
devrimsel ve uluslar arası bir anlaşma sorunu işaret ediyor.
idi. CFC-11 yasaklanan kimyasallardan Montzka, “Sorun Araştırmacılar, eldeki eğilimi açıklamak için
biriydi, ozonu parçalayan gazların en çözülürse zarar her yıl Doğu Asya’dan salınacak 6.500 ile
yaygınlarından ikinci sırada geliyordu; az olacak” diyor. 13.000 tonluk emisyonun yeterli olacağını
buzdolaplarında, aerosol spreylerinde ve Ancak sorunun söylüyor. Karşılaştırmak amaçlı söylersek,
eski yapay köpüklerde kullanılıyordu. devam etmesine 1980’lerde dünya 350.000 ton CFC-11
Montreal Protokolü altında, dünya CFC- izin verilirse üretiyordu ve yeni yüzyılın başında bu
11’in üretimini kesme yönünde onay ozon tabakasının değer 54.000 tona düştü.
verdi ve üretimini 2010 yılında tamamen yenilenmesi risk
durdurdular. Protokol büyük bir başarı altına girecek ve Çalışma doğrulanırsa yapılan şey
gösterdi, her eylül ayında Antarktika’nın iklim değişikliği Montreal Protokolü’ne açık bir ihlal
üzerinde oluşan dev deliğin yavaşça kötüleşecek. olacak. Çalışmada yer almayan, Reading
kapandığı görüldü. 1993 yılındaki en üst Üniversitesi’nden Michaela Hegglin konu
seviyesinden sonra, günümüzde CFC-11 Montzka, şöyle hakkında şunları söyledi; “Bu bir hayal
derişimi %15 azalmış gözüküyor. ekliyor; “Küresel kırıklığı, bunun olacağını düşünmüyordum.
Ancak birkaç yıl önce, birilerinin hile Önceleri araştırmacılar, CFC-11’deki topluma iletmek istediğimiz mesaj şudur: Yeni maddeler var (CFC-11’in yerine
yaptığını düşündürecek bir şeyler oluyordu. ani yükselmenin CFC-11 soğutucusu Olan şey bu ve bizi ozon tabakasının düşünülen), bazı üreticilerin bunları
Yeni çalışma 2014-2016 yılları arasında içeren eski binaların yıkılmasından zamanla yenilenmesinden uzağa üretmesi veya elde etmesi daha zor
CFC-11 emisyonlarının %25 arttığını oluşabileceğini öne sürdü. Ancak veriler götürüyor”. Daha ileri incelemelere göre olabilir”.
(2002-2012 yılları arasındaki ortalamadan bu düşünceye uygun değildi. Rüzgâr ve CFC-11’in derişiminin Kuzey Yarıküre’de
daha yüksek) ve 2012 yılından itibaren hava durumu burada bir rol oynayabilir, beklenmedik ölçüde yüksek olduğu ortaya Montreal Protokolünü imzalayan
kimyasalın azalma miktarının %50 kimyasalı etrafa saçıp derişim hesaplarını çıktı. Bu kafa karıştırıcıydı, çünkü CFC-11’e ülkeler 2006 yılından bu yana CFC-
yavaşladığını söylüyor. bozabilir, hava desen modellemesi, artmayı benzer diğer gazlar aynı desende dağılım 11 emisyonlarını sıfıra indireceklerini
açıklayabilecek konumda değil. göstermiyordu. Ayrıca artan şeyin sadece bildirmişti. Ancak bazılarının hileli işler
NOAA’da araştırmacı yazar ve makalede Montzka, şöyle diyor; “Sonunda, çok CFC-11 olmadığı bulundu. Hawaii’deki yaptığı görülüyor.
baş yazar olarak görev alan Stephen muhtemelen atmosfere kaçan CFC-11’in Mauna Loa’nın ölçümlerini inceleyen
Montzka “27 yılda yapmış olduğum en birileri tarafından üretildiği sonucuna uzmanlar diğer endüstriyel emisyonların Kaynak: www.sciencealert.com