Page 26 - LabMedya - 88

26 BILIM

KENDİ İCATLARI

NEDENİYLE

ÖLEN BEŞ MUCİT

Samuel Morse'un bulduğu Mors alfabesinden Louis Pas- Mankenlere giydirdiği paraşütlerinin düzgün bir şekilde açılması ve dü- Elektrik konusunda öncü çalışmalar yapan Alman-Baltık
teur'ün pastörizasyonuna, Candido Jacuzzi'nin jakuzisin- şüşü durdurması adına yeterli hızı kazanabilmeleri için daha yüksek bir kökenli Rus fizikçi Georg Wilhelm Richmann da bu me-
den Ernő Rubik'in Rubik Küpüne kadar pek çok şey hâlâ Bazı mucitler fırlatma alanı aradı. Eyfel Kulesi bunun için ideal bir yerdi. Kulenin birinci raklılardan biriydi.
mucitlerinin isimleriyle anılıyor. katı yerden 57 metre yükseklikteydi.
kendi yarattıkları Benjamin Franklin 1752'de yıldırımın elektriksel bir olgu
Mikhail Kalashnikov'un AK-47 tüfeği, Adolphe Sax'ın sak- icatlarla insanlık Test için izin aldı ve 4 Şubat 1912'de basını çağırdı. O gün geldiğinde olduğunu ve bir deneyle bunun kanıtlanabileceğini söy-
safonu, 4. Sandviç Kontu'nun sandviçi ile bu liste daha ise kimsenin beklemediği bir duyuru yaptı: Bir mankeni değil, kendisini lediğinde, Richmann da bunu yapmak istedi. Böylece icat
da uzuyor. tarihine geçti. fırlatacaktı. ettiği bir elektrometreyle atmosferik elektriğin yoğunlu-
Hatta bazıları ğunu ölçebilecekti.
İcatlarını her gün kullandığımız ama isimlerini çok az kişinin Polis, terziyi böyle bir atlayış için yetkisi olmadığı konusunda uyardı.
hatırladığı mucitler de var. isimleriyle hâlâ Etrafındaki arkadaşları da onu vazgeçirmeye çalıştı. Ama tüm çabalar Linda Hall Kütüphanesi'nde yer alan bir makale, Rich-
hayatımızda nafileydi. Fransız terzi atladı. Paraşüt tam olarak açılmadı ve Reichelt mann'ın evine tavandaki bir kabloya bağlı demir bir çubuk
Örneğin konserve açacağını insanlığa kazandıran Robert kalabalık bir seyirci topluluğunun önünde öldü. yerleştirdiğini ve elektrometresini de bu çubuğa monte
Yates; düz tabanlı kağıt torbayı yaratan Margaret Knight olmayı ettiğini anlatıyor.
ve trafik lambasını icat eden Garrett Augustus Morgan. AKINTIYA KARŞI YOLCULUK
Ölümleri kendi icatlarıyla gelen mucitler ise o kadar şanslı sürdürüyor. 6 Ağustos 1753'te bir fırtına patlak verdi ve Richmann Rus
değil. İşte onlardan bazıları. Henry Winstanley, mekanik ve hidrolik mekanizmalara hayranlık duyan Bilimler Akademisi'nden evine doğru koştu. Akademi'nin
İngiliz ressam ve gravürcüydü. Çalışmaları tekneler üzerinde yoğun- gravürcüsünü de yanına aldı, amacı deneyi kayda almaktı.
GÖKYÜZÜNDEN DÜŞMEK laşıyordu.
Richmann elektrometresine göz kulak olurken, gravürcü
Kuşlar gibi uçabilmek insanlığın hep hayali oldu. Yunan Yaptığı iki tekne İngiltere'nin güneybatı kıyısındaki Eddystone kayalıklarında küçük bir yıldırım topunun çubuktan Richmann'ın alnına
mitolojisinde Daedalus, kendi yarattığı Girit labirentinden battı. Winstanley bu bölgenin yüzyıllar boyunca gemi kazalarına neden sıçradığını ve onu yere düşürdüğünü gördü. Sonra bir
kaçmak için tüy ve balmumundan yapılmış kanatları olması ve birçok denizcinin hayatına mal olmasıyla ünlü olduğunu fark patlama oldu ve alevler yayılmaya başladı. Richmann bir
kendi sırtına ve oğlu İkarus'unkilere taktı. Ancak İkarus, etti. Bir şeyler yapması gerekiyordu. elektrik araştırmasının ilk ölümcül kurbanıydı.
güneşe fazla yaklaşınca kanatları parçalandı ve denize
düşerek öldü. Açık denizde kayalıklar üzerine bir deniz feneri inşa etmek için bazı planlar İngiliz bilim insanı Joseph Priestley 1767'de "Her elekt-
hazırladı. Ancak yetkilileri ikna etmekte güçlük çekti: Gelgit sırasında rikçiye Richmann kadar görkemli bir ölüm nasip olmaz"
Yer çekiminin kurban aldığı tek kişi İkarus değildi. İngiliz kayalıkların suyla kaplanması bir yana, daha önce açık denizlerde hiç diye yazdı.
suluboya ressamı Robert Cocking, tarihte paraşütle atlama deniz feneri inşa edilmemişti. Çalışmalar 1696'da başladı, ancak Winstanley
kazasında ölen ilk kişi oldu. Fransız korsanlar tarafından kaçırıldı. Serbest bırakılır bırakılmaz işe geri TEKMEYLE GELEN ÖLÜM
döndü ve 1698'de 27 metrelik kulede 60 mum yaktı.
1785 yılında ünlü Fransız mucit Jean-Pierre Blanchard 19. yüzyıl yayıncılık tarihi için önemli bir dönüme sahip.
ilk modern paraşüt atlayışını gerçekleştirdi. Yarım yüzyıl Kuvvetli rüzgârlarda fenerin gıcırdadığını ve dalgalar çok büyük olduğunda Giderek artan talebin karşılanması için mevcut elektrikli
sonra Cocking, bu mekanizmayı geliştirebileceğini dü- da görülemediğini anlayınca yapıyı yeniden tasarladı. Duvarları güçlendirdi baskı makinelerinin gelişimine ihtiyaç duyuluyordu.
şündü ve yıllar boyunca yeni bir tasarım üzerinde çalıştı. ve yüksekliğini 40 metreye çıkardı. Tarihin açık denizlerdeki ilk deniz feneri 1860'larda Amerikalı William Bullock baskı endüstrisinde
olan icadının güvenliğinden memnun olan Winstanley, "tüm zamanların devrim yaşanmasına yardımcı oldu. Birkaç önemli teknik
24 Temmuz 1834'te, Londra'da ünlü Royal Nassau balonun- en büyük fırtınası" olarak tanımlanan bir doğa olayı sırasında orada bir sorunu çözen Bullock, döner baskı makinesini icat etti.
dan sarkarak kendi geliştirdiği paraşütü denemek istedi. gece geçireceğini açıkladı.
Greenwich'teki iniş alanına ulaştığında artık 1.500 metre Bullock'un makinesi, büyük ve kesintisiz kağıt rulolarının
yükseklikteydi ve güneş batmaya başlamıştı. 1703 yılında bu bölgede kaydedilen en şiddetli fırtına meydana gelmiş, makaralar aracılığıyla otomatik olarak beslenmesine ola-
saatte 190 kilometreye ulaşan rüzgarlar denizde ve karada yaklaşık 15 nak tanıyordu. Önceki sistemler ise emeğin yoğun olduğu
Balonu bırakmanın zamanı gelmişti. Öyle de yaptı. Bir an bin kişinin ölümüne neden olmuştu. Winstanley ise deniz fenerinin testi elle beslenen makinelerden oluşuyordu. Buna ek olarak
için her şey yolunda gidiyor gibiydi. Ama aniden paraşü- geçip geçmediğini görmeyi iple çekiyordu. 27 Kasım günü rüzgârlar bunu Bullock'un makinesi kendini otomatik olarak ayarlıyor,
tün kumaşı ters döndü. Cocking yere çakılarak hayatını yapmasına yetecek kadar dindi. Feneri ayakta görünce büyülenen Wins- her iki tarafa da baskı yapıyor, kağıdı katlıyor ve sayfaları
kaybetti. Tasarımında paraşütün ağırlığını hesaba katmayı tanley, arkadaşlarına geceyi orada geçireceğini söyledi ve sabah kendisini doğru ve hızlı bir şekilde kesiyordu.
unutmuştu. almaya gelmelerini istedi. Ancak arkadaşları onu bir daha hiç görmediler.
Ancak Nisan 1867'de, Philadelphia Public Ledger gazetesi
Yaklaşık 80 yıl sonra, bir Fransız terzi de aynı kaderi Kayıtlara göre o gece rüzgar deniz fenerinin ve mucidinin tüm izlerini silip için kurulmakta olan yeni baskı makinelerinden birinde
paylaştı. Franz Reichelt'in düşüşü de en az Cocking'inki süpürdü. Ama Winstanley'in çalışmaları boşa gitmedi. ayarlamalar yaparken bir kayış kasnaktan çıktı. William
kadar konuşuldu. Ancak Reichelt'inki sadece ressamlar Bullock döner makineyi kapatmak yerine, eski bir geleneğe
tarafından değil, fotoğrafçılar ve bir film ekibi tarafından Deniz fenerinin çalışır olduğu beş yıl boyunca bölgede hiçbir gemi enkazı başvurdu ve makineyi tekmeleyerek çalıştırmayı tercih
da kaydedilmişti. olmadı. Bunun böylesine tehlikeli bir yerde olağanüstü bir başarı olduğu etti. Bacağı mekanizmaya sıkıştı. Etrafındakiler onu kur-
söylendi. Bu nedenle bugün Eddystone kayalıklarında hala bir deniz tarmayı başarsalar da kangren oldu ve bacağının kesilmesi
Terzi, pilotlar için uçaktan çıkmaları gerektiğinde genişle- feneri bulunuyor. için yapılan ameliyat sırasında öldü.
yerek paraşüte dönüşecek bir giysi tasarlamak istiyordu.
Giysinin ipekten yapılmış katlanır kanatları vardı. FIRTINA VE ŞIMŞEK 1964 yılında, üzerinde "Döner baskı makinesinin icadı
(1863) modern gazeteyi mümkün kıldı" yazan bir plaketle
İlk tasarımlar, Paris'teki binasından fırlatılan mankenlerle 1745'te icat edilen ve ilk ilkel kondansatör olma özelliği taşıyan Leyden onurlandırıldı.
yapılan testlerde umut verici sonuçlar verdi. Ancak bu Kavanozu veya diğer adıyla Leyden şişesi, elektrik üzerine çalışan bilim
kanatlar kolayca taşınamıyordu, Reichelt bu nedenle insanlarının iştahlarını kabarttı. Kaynak: BBC
tasarımını değiştirdi.