Page 14 - LabMedya - 87

14 BOTANIK

Hayvanlarda ve bitkilerde periyodik olarak bazı yapıların
ifade edilmesini sağlayan mekanizma ‘biyolojik saat’ olarak
isimlendirilmektedir. Biz insanlarda uykunun, uyanmanın,
hormonal olayların ve gün içi aktivitelerin saati gibi za-
manlar ve olaylar da biyolojik saat ile ifade edilmektedir.
BİTKİLERDE Peki bitkilerde bu nasıl işlemektedir?

Hayvanlarda bu olayların varlığı ve düzeni ilginçtir. Gündüz
GÜNDÜZCÜLLÜK aktif olan hayvanların var olması, geceleri ise yalnız gececi
hayvanların (gececil hayvanlar) aktif olması akıllara bu
durumun bitkilerde de var olup olmadığı sorusunu getir-
VE GECECİLLİK mektedir. Çünkü bu durumlar biyolojik saatle ilişkilendiril-
mektedir. O halde bitkilerde de var olması beklenmektedir.
Evet, beklendiği üzere bitkilerde de biyolojik saat işlemekte
ve bu periyot görevini yerine getirmektedir. Bitkilerde
Biyolog Muhyettin ŞENTÜRK
-özellikle çiçekli bitkilerde- biyolojik saat olguları görüle-
bilmektedir. Çiçeklerin açılma ve kapanma saatleri aslında
basit birer biyolojik saat olgularıdır. Fakat bitkilerde bu olgu
nasıl ve neden gerçekleşmektedir?
Hayvanlarda gündüz ya da gece aktif olma durumu as-
lında avlanma, beslenme, neslin devamı ya da düşman-
LABORATUVARINIZIN lardan korunma gibi sebeplerle evrimleşmiştir. Pekâlâ
bu durum bitkilerde ne sebeple olmaktadır? Bitkilerde
PARÇASI OLMAK de bu durum aslında hemen hemen aynı sebeplerle te-
mellendirilmektedir.
İSTİYORUZ Örneğin gece çiçeklerini açan kaktüsgiller (Cactaceae)
üyelerinin ve baobab ağacı gibi bitkilerin tozlaştırıcılarının
gece aktif olan kuşlar, böcekler ve yarasalar olduğu görül-
Tüm proses ve analizlerinize mektedir. Gece çiçeklerini açan kaktüslerin ve baobabların
çözüm üretmek için yanınızdayız. nesillerinin devamı için evrimsel süreçte yarasalarla bir-
likte evrimleştiği anlaşılmaktadır.

Yarasalarla gece çiçek açan bitkiler arasındaki birlikte
evrim konusu araştırıcılar tarafından derinlemesine araş-
tırılan konulardandır. Yarasaların görme yetisi diğer hay-
vanlardan farklı olduğundan, renk körü olduklarından ve
çevrelerini ekolokasyon (biyosonar, biyolojik sonar sistemi)
ile gördüklerinden gece çiçek açan çiçekler bu hayvanlar
için yalnız gece çiçek açmakla yetinmez; çiçeklerini de
evrimsel süreçte hayvanın girişini kolaylaştırmak için
çan şekilde giriş sağlayıp, açık ve soluk renkli yapıp bu
hayvanları cezbetmek için onlar gibi kokmasını sağlamıştır.
Yani bu bitkilere bakıldığında yarasa gibi kokan, yarasa
girişi kolay çan çiçekli, açık-soluk renkli ve yalnız yara-
>2.000°C’ye kadar Atmosfer Kontrollü Fırınlar saların aktif olduğu zaman olan gece vakti açılan çiçekler
>650°C’ye kadar Yüksek Sıcaklık Etüvleri
>1.800°C’ye kadar Yüksek Sıcaklık Kamara Fırınları görülmektedir. Bu durum, bu grup bitkilerin evriminin bu
>1.800°C’ye kadar Tüp Fırınlar hayvanlara bağlı olduğunu göstermektedir.
>1.500°C’ye kadar Split Fırınlar, CVD Sistemleri
>1.600°C’ye kadar Rotary Fırınlar Bitkilerde gündüzcüllük ve gececillik bilim insanları tara-
>1.500°C 10-3mbar Vakum Fırınları fından araştırıldığında bitkilerde gündüzcül ya da gececil
ve fazlası…
olma durumunun genetik olarak tek bir baz çifti ile kod-
landığı görülmüştür. Dolayısıyla bitkilerde gündüzcüllük
veya gececillik genetik olarak çok küçük bir gen bölgesi
tarafından sorumludur.

Bitkiler alemine bakıldığında gündüz ya da gece çiçek açan
bitkilerin şekil, görüntü ve koku bakımından gündüz ya da
gece aktif olan hayvanlara göre şekillendiği anlaşılmakta
ve buna çok sayıda örneğin bulunduğu da görülmektedir.
Kaynaklar:

Ê Campbell, N. A., Reece J. B. 2008. Biyoloji (Çeviri
Editörleri: Gündüz, E., Demirsoy A., Türkan İ.). Palme
Yayıncılık, Ankara.
Ê Graham, L. E., Graham, J. M., Wilcox, L. W. (Çeviri
Editörü: Kani Işık). 2008. Bitki Biyolojisi. Palme
Yayıncılık, 2. Baskı, Ankara.
RTR Serisi PLF Serisi PVAC Serisi 2.000 °C Ê Karol, S., Suludere, Z., Ayvalı, C. 2007. Biyoloji Te-
Rotary Fırın Kamara Fırın Vakum Fırını ATMOSFER KONTROLLÜ FIRIN rimler Sözlüğü. 4. Baskı, Türk Dil Kurumu Yayınları,
Ankara.
Ê Rees, H., Joynson, R., Brown, J. K. M., & Hall, A.
2020. Naturally occurring circadian rhythm vari-
ation associated with clock gene loci in Swedish
Ergazi Mah. 1695. Cad. t: +90 312 257 13 31 www.prothermfurnaces.com Arabidopsis accessions. Plant, Cell & Environment.
1819. Sok. No:5 f: +90 312 257 13 35 mail@prothermfurnaces.com Ê https://www.bilimya.com/bitkilerde-gunduzcul-
Batıkent 06370 Ankara
luk-ve-gececillik.html