Page 8 - LabMedya - 86

8 BILIM

Genç evrende, ilk patlamadan hemen sonra milyarlarca
derecelik sıcaklıklar hüküm sürüyordu. Evren soğumaya
LABORATUVARLARDA başladığında ilk önce atom çekirdekleri, daha sonra ise
atomlar oluşmuş ve arka plan ışını serbest kalmıştır.
YAPAY ZEKA VE OTOMASYON Evren o zamandan bu yana genleşmeye devam etmiştir.
Geçerli olan teoriye göre gelecekte madde yoğunluğu ve
TEKNOLOJİLERİNİN sıcaklık düşmeye devam edecek ve evren en sonunda
soğuk ve boş kalacak. Ancak iş oraya gelene dek başka
bir süreç kozmik soğumaya karşı etki yapıyor: Maddenin
KULLANIMI yerçekimi nedeniyle bir araya gelerek yıldızları, galaksi-
leri ve galaksi kümelerini oluşturması.

Kendi yerçekimi etkisiyle gaz, toz ve karanlık madde bir-
birlerini çekiyor ve hızlanıyorlar, tıpkı dünyamıza doğru
gelen bir meteoritin hızlanması gibi. Ve yine buna benzer
olarak bu süreçte de kozmik yapılarla sıcaklık ortaya
çıkıyor. Kozmik gelişme sırasında kütle çekimi, karanlık
madde ve gazı bir araya getirerek galaksileri ve galaksi
kümelerini oluşturuyor diyor Ohio Eyalet Üniversitesi’n-
den Yi-Kuan Chiang.

Bu çekim o kadar kuvvetli ki gitgide daha fazla gaz ısı-
nıyor. Evrendeki yapı oluşumundaki ısıtıcı yan etki, 2019
Fizik Nobel Ödüllü araştırmacı James Peebles tarafından
öncelenmişti. Chiang ve ekibi şimdi kütle çekimine bağlı
madde çöküşünün, evreni ne derece ısıttığını hesapladı.
Bunun için de “kızgın” maddenin enerjisinin bir kısmını,
kozmik arka plandaki fotonlara yansıttığı gerçeğinden
yararlandılar.

Buna göre gazlar, galaksiler ve galaksi kümeleri mik-
rodalga arka planında ince işaretler bırakıyorlar. Sun-
jajew- Seldowitch etkisi olarak bilinen bu olay örneğin
Avrupa’nın Planck-Uyduları’nda okunabiliyor. Fakat
evrenin termik enerji yoğunluğunu belirlemek isteyen
astrofizikçilerin başka bir bilgiye daha ihtiyaçları vardı:
Ön plandaki yapıların bizden ne kadar uzaklıkta yer
aldıklarını bilmek zorundaydılar.
Araştırmacılar bunun için Planck uydularının, IRAS
enfraruj uyduları ve Sloan Digital Sky Survey uydula-
rının kırmızıya kayma verilerini incelemiş. Bu onlara
yakın evrendeki enerji yoğunluğu kadar, on milyar yıl
öncesindeki yapıları da hesaplamaya izin vermiş. Elde
edilen sonuçlara göre günümüzde evrendeki sıcaklık
yaklaşık olarak iki milyon Kelvin. Bu on milyar yıl kadar
önceki sıcaklığın on katı kadar. O zamandan bu yana
evrendeki termik enerji yoğunluğu da önemli ölçüde
artmış. Bu sıcaklık artışının yüzde 70’i, z=1 kırmızıya
kayma dahilinde yani evrenin günümüzden yarı yarıya
küçük olduğu zamanda gerçekleşmiş. Ne var ki bu koz-
mik sıcaklığın büyük bir kısmı termometreyle değil, atom
ve moleküllerdeki enerji miktarı ve güçlenen moleküler
hareketlilikle tespit edilebiliyor.
Araştırmacılara göre bu ısınma bir süre daha devam
edecek. Yani yeni yıldızlar oluşana ve galaksilerin bü-
yümelerine ve kaynaşmalarına dek evrendeki ısınma
devam edecektir diyor uzmanlar.

Kaynaklar: https://iopscience.iop.org/artic-
le/10.3847/1538-4357/abb403 - herkesebilimteknoloji.
com