Page 44 - LabMedya - 83

44 PSIKOLOJI

GÜNEŞ TUTULMASI

PSİKOLOJİMİZİ NASIL ETKİLİYOR?

Milattan Önce (MÖ) 28 Mayıs 585... Bugünün Anadolu Araştırma ekibi katılımcıların yarısına Dünya'dan uzaklaşarak Evren'i Araştırma sonuçlarına göre ilk grubun, "Kendimi
topraklarında İran sınırları içinde yaşamış olan Medler gösteren kısa bir video izletirken, diğer yarısına bahçe çitlerinin nasıl başkalarına ve tüm insanlığa daha yakın hissettim"
ve bugünkü Türkiye'nin güneyini yöneten Lidyalılar altı 8 Nisan'da yapılacağını anlatan rahatlatıcı bir video gösterdi. Ardından her iki gibi ifadeleri onaylama olasılıkları çok daha yüksekti.
yıldır savaşıyordu. Yunan tarihçi Herodot'un aktardığına özellikle Kuzey gruptan da önce güçlü, sonra zayıf yanlarını yazmaları istendi. Hayranlık hissinin, insanları daha fedakar davranışlara
göre savaşın sona ereceğine dair ne bir işaret vardı ne yönelttiğini bulan araştırmalar da var.
de taraflardan biri herhangi bir ilerleme sağlayabiliyor- Amerika'da takip Hipotezlerindeki gibi uzay videosu izletilen grup hayranlık hissini yaşa-
du. Akan kanı sadece güneş tutulması durdurabildi. edilen bir Güneş mış olması muhtemel gruptu ve yazılarında güçlü yönleri diğerlerinin- Irvine'deki Califorinia Üniversitesi'nde Psikoloji Profesö-
rü Paul Piff ve meslektaşları, yeryüzü belgeseli izleyen
kinden daha azdı. Bu alçak gönüllüğün bir işareti olarak yorumlandı.
Herodot, "Savaş ısınırken, gün birdenbire geceye dö- tutulması olayı Aynı makaledeki başka bir çalışmada araştırmacılar, katılımcıların bir grupla komedi programı izleyen bir başka grubu
nüştü. Medler ve Lidyalılar değişimi gözlemlediklerinde gerçekleşti. Bilim üçte birinden hayranlık duydukları bir zamanı hatırlamalarını istedi. kıyasladıkları araştırmalarında, belgesel izleyenlerin
savaşa ara verdiler; barış şartları üzerinde anlaşmaya 100 dolarlık bir çekiliş için bilet paylaşma olasılıklarının
varılması konusunda hemfikirlerdi" diye yazdı. insanları ise Diğer üçte biri komik bir şeyle eğlendikleri bir zamanı hatırlarken geri daha yüksek olduğunu buldu.
böylesi hayranlık kalanı yiyecek almak için olaysız bir yolculuk yaptıklarını hatırladı.
Bu yıl 8 Nisan'da gerçekleşen Kuzey Amerika'da göz- Katılımcılar daha sonra çeşitli faktörlerin hayatlarındaki başarılarına BENLIĞIN TUTULMASI
lemlenen güneş tutulmasına bu denli dramatik tepkiler uyandıran ne kadar katkıda bulunduğunu yüzde 0 ile yüzde 100 arasında bir
vermesek de son araştırmalar hayranlık duygumuzu kozmolojik ölçekte değerlendiren bir dizi soruyu yanıtladı. Bu faktörler arasında Bu deneyler ne kadar ilgi çekici olsa da, insanların
uyandıran bu olayın psikolojimiz üzerinde güçlü bir etki kendi yetenekleri veya şans ya da Tanrı gibi dış faktörler de vardı. laboratuvar dışında gelişen doğal olaylara karşı
bıraktığını söylüyor. Tam güneş tutulmasını deneyim- olayların spontane tepkilerini yansıtmayabilirler. Bu sorudan
lememize olanak sağlayan bir dizi göksel tesadüften psikolojimiz yola çıkan Sean Goldy, 2017'deki tutulmada aradığı
daha hayranlık uyandırıcı çok az olay var. cevapları buldu.
üzerinde
Araştırmalara göre bu hayret verici olaya tanıklık güçlü etkileri Ay ve Güneş'in hizalandığı nadir olayın, hayranlık duy-
etmek, daha alçakgönüllü olmamız ve başkalarına gusunu uyandırması muhtemeldi. İnsanların sosyal
özen göstermemiz için bize ilham veriyor. 2017 yılın- olabileceğini medyada anlık tepkilerini inceleyen Goldy, X (eski adıyla
daki tutulmanın psikolojik etkilerini araştıran ABD'deki savunuyor. Twitter) paylaşımlarının konumlarını kullanarak hangi
Johns Hopkins Üniversitesi'nde psikolog Sean Goldy, kullanıcıların olaya birebir tanıklık ettiğini ve hangi-
"İnsanlarda yakınlık hissi güçlenebilir, başkalarıyla ya lerinin etmediğini tahmin edebiliyordu. Daha sonra
da topluluklarıyla daha yakın sosyal bağlar geliştirdik- paylaşımların dil bilimsel analizini yaptı.
lerini söyleyebilirler" diyor.
Örneğin, "şaşırtıcı" veya "akıllara durgunluk veren" gibi
SONUÇ HAYATINIZI DEĞIŞTIREBILIR sözcüklerin hayranlığı temsil ettiği düşünülürken, "bel-
Araştırmacılar hayranlık hissini yaşayanların bu soruya daha alçak- ki" ve "olasılıkla" gibi temkinli sözcükler alçakgönüllülü-
Uzunca bir süredir bilimsel çalışmalara dahil edilmeyen gönüllü yanıt verdiğini buldu. Makalenin baş yazarı Stellar, "Hayranlık, ğü temsil ediyordu. Sosyalliğe eğilimse "ilgi", "gönüllü"
hayranlık duygusu son 20 yıldır gittikçe daha fazla ilgi kendinize odaklanma ve önem verme duygularınızı azaltıyorsa bu gibi kelimelerin yanı sıra şükran ve sevgi ifadeleriyle
gören bir alan haline geldi. Duygu, kendimizi küçük anlamlıdır" diyor ve ekliyor: "Egomuz algımıza ve kararlarımıza yön kodlandı.
hissettiren enginlik algısının tetiklediği merak ve hay- verir ancak hayranlık gibi kendimizi aşan bir duygu egomuzun üze-
ret duygusu olarak tanımlanıyor. Kanada'daki Toronto rimizdeki etkisine son verebilir." Sonuçlara göre tutulmaya tanıklık edenlerin tweet'le-
Üniversitesi'nden psikolog Jennifer Stellar, "Bu, çok rinde hayranlık ifade etme olasılıkları diğerlerinin iki
büyük ve dünyaya bakış açınıza meydan okuyan bir HAYRANLIK HISSI, FEDAKAR DAVRANIŞLARA katıydı. Tahmin edildiği gibi bu, alçakgönüllülük ve sos-
şeyi algıladığınızda hissettiğiniz duygudur. Algılana- YÖNELTEBILIR yallik hislerinin daha yoğun görülmesiyle bağlantılıydı.
mayacak kadar sıradışı bir nesneye ya da kişiye karşı
duyumsanan bir histir." Sonuç hayatınızı değiştirebilir. Becerilerimizi daha mütevazı değerlendirmenin yanında egomu- Etkiler insanların kullandığı zamirlerde de görünür du-
zun zayıflaması, etrafımızdaki insanları da yeni bir gözle görmemizi rumdaydı: Tutulmaya tanık olan insanların "biz" gibi
ABD'deki Berkeley of California Üniversitesi'nden psiko- sağlar. Stellar, "Kendimize odaklanmayı bıraktığımızda sen ve ben çoğul birinci kişi zamirlerini kullanma olasılığı daha
log Dacher Keltner'ın Awe (Hayranlık) adlı kitabında yaz- arasındaki sınır silinmeye başlar. Hepimizi aynı insanlık ağının par- yüksekti. Bu da kolektif bir deneyimi yansıtıyordu.
dığı gibi, merak duygusu "benliğimizin veya egomuzun çası gibi görebiliriz" diyor. Buna ek olarak hayranlık duygusunun Goldy, "Sadece 24 saatlikti" diyerek bu etkilerin görece
kusur bulan, özeleştiri yapan, baskıcı, statü bilincine insanların topluluklarıyla daha bağlantılı hissetmesini sağladığını kısa ömürlü olduğunu vurguluyor. Ancak kısa anlığına
sahip sesini" susturabilir ve bizi güçlendirebilir. gösteren kanıtlar da var. da olsa bağlantı hissinin artması, günlük etkileşimleri-
mizin gerilimlerinden ferahlamamızı sağlar.
"Dayanışmacı olmamızı, zihnimizi harikalara açma- Benzer etkiler, Avustralya'daki New South Wales Üniversitesi'nden
mızı ve yaşamın derin kalıplarını görmemizi" sağlar. psikolog Katherine Nelson-Coffey ve meslektaşlarının yaptığı bir çalış- Kutuplaşma ve sosyal bölünmüşlük çağında en azın-
Bu iddialı bir tez ancak Keltner ve meslektaşları bunu mada görülebiliyor. Bunun için 47 katılımcıdan oluşan bir gruptan Carl dan bizi çevreleyen Evren karşısındaki hislerimizde
destekleyecek çok sayıda kanıt topladı. 2018 yılında Sagan'ın Soluk Mavi Nokta adlı eserinden uyarlanan bir metni okuyan birleşebiliriz.
yaptıkları ve hayranlığın alçakgönüllülükle ilişkisini bir ses eşliğinde sanal gerçeklik başlıklarıyla uzay yürüyüşü yapması
inceleyen çalışma bunlardan biri. istendi. Diğer grubaysa Dünya ve Plüton'un küçük bir modeli gösterildi. Kaynak: David Robinson / BBC Future