Page 62 - LabMedya - 79
P. 62
62 BILIM INSANI
Genetigin Babası
GREGOR
MENDEL
del, 1854’te Brünn Teknik Okulu’nda fizik ve doğa eden kalıtımın ilkelerini bulmuştur. Fakat bu
tarihi dersleri için yedek öğretmenlik görevine ilkeler çok sonraları yayınlanmıştır. (1886).O
getirildi. zamanlar bilim adamlarının kromozomlar
üzerinde yeteri kadar bilgileri olmadığından
Bu dönemde başladığı bitki melezleme çalış- , bu buluş, uzun zaman ilgilerini çekmemiş-
malarını 1861’e değin sürdürdü. O yıl manastırın tir.1876 yılında Eduar Strasburger, mitozun
baş rahipliğine atandığından ,zaman ayıramadığı kromozomal ayrıntılarını , 1887 yılında Eduard
bilimsel araştırmalarını büyük ölçüde azaltarak Van Beneden, mayozun önemini ve işleyişini
manastırı dini vakıflara daha çok katkıda bulun- ortaya koymuşlardır.Aynı yıllarda Weismann ,
maya zorlayan bir yasa nedeniyle yerel hükü- gametlerdeki kromozom sayısının soma hüc-
metle ve eğitim bakanlığı ile uzun yıllarını alacak relerindeki sayısının yarısı kadar olduğunu
bir mücadeleye giren mendel, bu dönemde bir bulmuştur. Eldeki bu verilere dayanarak
yandan manastırın yönetimi ile ,bir yandan da kalıtım metaryalinin kuramsal olarak kro-
1876’da yönetim kuruluna atandığı bir Maravya mozomlarda toplandığı tahmin edilmiş ve
Genetik biliminin babası olarak bilinen Gre- bankasının işleri ile uğraştı. farklı ataların çaprazlanmasından, özelliklerin
gor Mendel, 22 Temmuz 1822 Çekoslavakya önceden tahmin edilen bir oranda yavrulara
Silezya’daki Heinzendorf’da doğdu. Çekce Küçük yaşlarda bahçe işleriyle uğraşmaya baş- geçeceği saptanmıştır.
ve Almanca konuşulan Silezya’da yerleşmiş layan Mendel, üniversite öğreniminden sonra bir
üç çocuklu bir ailenin tek erkek çocuğu olan din adamı olarak Moravya’da yaşamını sürdürdü. Mendel başka bitkiler üzerinde yaptığı deney-
Mendel ‘in babası çiftçi, annesi ise kuşaklar Bu arada bitkiler üzerinde pek başarıya ulaşama- lerden de aynı sonucu almıştır. Daha sonra
boyu bahçıvanlıkla uğraşan bir ailenin kızıydı. yan bazı incelemelerde bulundu. biyologların böcek, balık, kuş ve memeliler
üzerinde yürüttükleri deneylerde onun ge-
Daha çok küçük yaşlarda, babasından bit- 1854’te Brünn’e dönerek bir teknik lisede öğ- netik teorisini doğrulamıştır.
ki yetiştirmenin tüm inceliklerini öğrenen retmenlik yapmaya başladı. 19. yy. ortalarında
Mendel 1833’de Leipnik’teki bir yıl sonra da Darwin’in doğal ayıklanma kuramının yayıldığı MENDELIN KALITIM YASALARI:
Trappav’daki bir liseye gönderildi. Burada üs- sıralarda canlı bir türün özelliklerinin kendisini
tün başarısıyla dikkati çekince 1840’da lise izleyen döllere nasıl aktarabildiği sorunu yeni *Mendel, canlılarda karakteri belirleyen
diplomasını aldıktan sonra üniversite öğre- bir yoğunlukla ortaya çıkmıştı. kalıtsal belirleyiciler olduğunu söylemiştir.
nimine hazırlık amacıyla Olmütz Üniversite- Mendel o zamanlar gözlemleyememiş olsa
si’nde felsefe derslerini izledi. Ailesinin kısıtlı Mendel zıt özelliklerde saf ırkları elde ettikten da, günümüzde bunları “Genler” olarak bil-
ekonomik koşulları nedeniyle, bu kurumdaki sonra onları çaprazladı. Örneğin; sarı bezelyeleri mekteyiz.
iki yıllık eğitimini küçük kardeşi Theresia‘nın yeşillerle, üzerleri düz tohumları pürtüklülerle
çeyiz parasının bir bölümünü harcayarak sür- çaprazladı. Elde ettiği bütün tohumlar düz ve *Her ergin bireyde baskın ( dominant ) ve
dürebilen Mendel, 1843’te fizik profesörünün sarn bu özellik değişmiyordu. O zaman Mendel, çekinik ( resesif ) olmak üzere 2 belirleyici
önerisiyle Brünn’deki Augustinus tarikatının bu zıt özelliklerden bir tanesinin eşeye bağlı ol- bulunmaktadır.
manastırına girdi ve Gregordini adını aldı. madan diğerine başat(dominant=baskın) oldu-
ğunu anladı. Bezelyelerin çeşitli strain(ırk)’leri *Mendel çaprazlamalar yaparak bu sonuçlara
1844-1848 arası bir yandan din eğitimini gö- üzerinde yaptığı değişik gözlemler onu ‘’Domi- ulaşmıştır.
rürken, bir yandan da manastırın bilien yakla- "Biraz nantlığın Yasası” genelleştirmesine yöneltti.
şımından yararlanarak felsefe Enstitüsü’nde ” Eğer bir özelliğin iki seçeneği aynı bireyde Johann Gregor Mendel 1884’de Moravya’daki
tarım ağırlıklı dersleri izledi.1847’de rahip olan utanç ve bulunursa, yalnız bir tanesi kendini tümüyle Brünn’de (Çekoslavakya Brno) öldü.
ve kısa süre bir hastanede görev alan Men- hayranlık belli eder.” İlk dölde görülen özelliklere (domi-
del, daha sonra 1849’da Brünn yakınlarındaki nant=başat=baskın özellik)dedi. Zıt özeliklere KAYNAKLAR:
Znaim’de bir okula yedek öğretmen olarak hissi de (resesif=çekinik özellik) dedi. İki saf ırkın bir-
atandı. Doğa bilimleri öğretmeni olmaya ka- yaşamadan leştirilmesinden meydana gelen bireylere first Ê http://tr.wikipedia.org/wiki/Men-
rar vermişti.1850’de bu amaçla girdiği üniver- flial generation anlamına kısaltılmış şekilde F1 del_geneti%C4%9Fi
site sınavlarında jeoloji ve zooloji konuların- yaşamak ismini verdi. F1 bireylerini kendi aralarında toz-
da başarı sağlayamayınca bu şansını yitirdi, laştırarak F2 dölünü elde etti. Mendel, F2 ‘de hem Ê http://www.ensonhaber.com/gre-
ancak manastır yetkililerinin de desteği ile kesinlikle başat hem de çekinik özelliklerin ortaya çıktığını gor-mendel-kimdir-2013-02-21.html
bilgisini artırmak üzere Viyana Üniversitesi’ne berbat gözledi. Başat ve çekinik özelliklerin oranı hemen
gönderildi. hemen sabitti ve 3:1 ‘e eşitti. F2 ‘de 5474 yuvarlak Ê http://www.kimdirnedir.com/gre-
bir hayat bezelyeye karşı 1850 köşeli bezelye elde etmişti, gor-mendel-kimdir.html
1851-1853 arası bu kurumda doğa bilimleri ve olacaktır." yani oran yaklaşık 1/3 idi.
botaniğin yanı sıra, kendisine daha sonraki Ê https://www.biyografi.net.tr/gre-
araştırmalarında yararlı olacak istatiksel Mendel, bezelyeler üzerinde yaptığı özenli gor-mendel-kimdir/
yöntemler konusunda öğrenim gören Men- çalışmalar ile bugünkü genetikçilere önderlik
