Page 20 - LabMedya - 79

201221 T Dergi İlanı - LabMedya - thermoscientific.indd 1
21.12.2020 15:31
20 KIMYA 201221 T Dergi İlanı - LabMedya - thermoscientific.indd 1 21.12.2020 15:31

TEKSTİL KİMYASI

Günümüzde tekstili olmayan bir dünya hayal etmek Tekstil üretimindeki hammaddelerin çevre üze- Avantajı, çok yönlülüğü, sağlamlığı, yumuşaklığı NAYLON (POLYAMID)
zor. Bu özellikle onun birimizin her gün giydiği kı- rindeki etkilerini anladığımızda, hangi lifleri tercih ve yıkandıktan sonra çabuk kuruması gerçe-
yafetler için kullanılır. Giysiler rahatlık ve koruma ettiğimiz sektörün alacağı yol için oldukça önem- ğinde yatmaktadır. Diğer yaygın malzemelerle Sentetik kumaşlar arasında yaygın kullanıma sahip
sağlar ve büyük bir grup insan için stil ve kişilikle- li. Peki, kıyafetlerimizde yaygın olarak kullanılan karşılaştırıldığında, polyester ucuzdur. Kullanım olan naylon çorap, yağmurluk ve çeşitli günlük
rini ifade etmenin son derece önemli bir yoludur. liflerin etkilerinin neler olduğunu biliyor muyuz? sırasında bakım için düşük enerji gereksinimine giysilerin yapımında kullanılan güçlü, elastik ve
Tekstil endüstrisine genel en uzun ve en karma- sahiptir ve kırışmaya karşı dayanıklıdır. Polyester, kırışmaya karşı dayanıklı bir malzemedir. Naylon
şık endüstriyel zincirlerden biri denir. Yarı mamul PAMUK doğal lifler gibi biyolojik olarak parçalanmaz ve üretim yöntemleri azot oksit adı verilen çok güçlü
ürünlerden (ürün iplikleri ve kumaşlar) hammadde doğaya yüzyıllarca kalır. Diğer taraftan polyester bir sera gazı yayar ve enerji yoğun bir prosestir.
üretiminden başlayarak kullanıma hazır ürünlere Çok uzun yıllar boyunca tekstil üretimindeki en yay- geri dönüştürülebilen bir malzemedir.
kadar tüm üretim döngüsü. Endüstriyel kullanım gın kullanılan malzeme olan pamuk bugün yerini ELASTANE (SPANDEX)
için halı, giyim ve tekstil gibi. Tekstil elyafları çok polyestere bırakmış olsa da hala tekstil üretiminde rPET olarak da bilinen geri dönüştürülmüş polyes-
yapılan malzemeden yapılır. Bazı polimerik yapı önemli bir yere sahip. Bugün tüm elyafların yaklaşık ter lifleri, tekstil alanında geri dönüşümlü olarak Spandex olarak da bilinen elastan, ek esneme
ile karakterizedir. %33’ünü pamuk oluşturuyor. kullanılan ve pet şişe atıklarından geri dönüştü- gerektiren tekstiller üretmek için diğer liflerle
rülerek elde edilen bir lif grubudur. rPET, plastik- karıştırılır ve kot pantolon, gömlek, mayo ve spor
Tekstil üretimi pek çok işlem basamağı gerektiren, leri doğa ve okyanuslardan uzaklaştırır, birincil kıyafetlerimizin çoğunda bulunur. Elastan normal
oldukça karmaşık bir üretimdir. Ham maddesin- polyester kadar kalitelidir ve üretiminde daha az uzunluğunun altı katına kadar esneyebilir, böyle-
den elyaf eldesi, elyaftan kumaş eldesi, kumaşın kaynak kullanır. Ancak yine de sonsuza kadar geri ce kumaşa eklenmesi anında rahatlığını artırır ve
kimyasal maddelerle terbiye edilmesi, kullanıma dönüştürülemez. giyilebilirliği artırır.
uygun özellikler katılması, konfeksiyondan önce
veya sonra özel efektler kazandırılarak albeni PET’i geri dönüştürmenin iki yolu var: mekanik ve Bununla birlikte, elastanın diğer elyaflarla karış-
yaratılması gibi tüm işlemler ileri teknoloji ve çok kimyasal olarak. Çoğu rPET, iki işlemden en ucuzu tırılması, geri dönüşümü çok daha zor hale getirir
yoğun emek gerektirir. olduğu için mekanik geri dönüşüm yoluyla elde – tipik olarak ağırlıkça %3’ten daha az miktarlarda
edilir. Mekanik geri dönüşüm ile elyaf gücünü kay- kullanıldığından, malzemenin bu kadar küçük bir
PAMUKTAN GERI DÖNÜŞTÜRÜLMÜŞ PET’E bedebilir ve sonunda uygun özellikte bir polyester bölümünü geri dönüştürmenin ekonomik yollarını
KUMAŞLAR VE IKLIME ETKILERI elde edilemez. Ayrıca, yüksek düzeyde su, enerji bulmak kolay bir iş değildir ve yeni teknolojilere
ve kimyasal kullanımı gerektiren bu geri dönüşüm ihtiyaç vardır.
Yıllık sera gazı emisyonlarının yaklaşık % 38’inin sürecinin çevre üzerinde de olumsuz etkileri olur.
tekstil üretimi sırasında oluştuğu tahmin ediliyor. IPEK
McKinsey Fashion on Climate raporuna göre, moda Çoğu moda ürününde yaygın olarak kullanılan pa-
endüstrisinin yıllık sera gazı emisyonları, Fransa, muk, hafif ama güçlü özelliğiyle tekstil için önemli ‘Kumaşın Kraliçesi’ olarak bilinen ipek, 5000 yıl
Almanya ve Birleşik Krallık ekonomilerinin toplam ancak yetiştirme ve işleme yöntemleri büyük mik- önce antik Çin’de ortaya çıkan en pahalı, göz alıcı
yıllık emisyonlarına eşit. Yine aynı rapora göre, tarda su gerektiren bir malzemedir. Örneğin, bir ve lüks kumaşlardan biri.
sektörün neden olduğu emisyonların %70’inden pamuklu gömlek yapmak için 2.700 litre suya (bir
fazlası, özellikle enerji yoğun hammadde üretimi, kişinin iki buçuk yılda içtiği su) ihtiyaç vardır. Bu İpekçilik olarak da bilinen üretimi oldukça emek yo-
hazırlanması ve işlenmesi faaliyetlerinden kay- durum özellikle Hindistan, Çin, Pakistan, Türkiye ğun bir sürece sahiptir. 1 kg ipek üretmek için 3000
naklanırken geriye kalan %30’luk kısım nakliye, gibi yaygın olarak yetiştirilen ve iklim riskine ma- ipek böceğinin 104 kg civarında dut yaprağı yeme-
paketleme, perakende operasyonları, kullanım ve ruz olan bölgelerde problemlere yol açmaktadır. si gerektiği söylenmektedir. Üretim yönteminin
kullanım sonu gibi faaliyetlerden kaynaklanıyor. Bu nedenle, özellikle Türkiye’de iklim değişikliğine etikliği hala tartışma konusu olan bu malzemenin
bağlı orman yangınları ve kuraklık nedeniyle pa- olumlu yanı, eğer başlangıçta hiçbir endişe verici
Tekstil üretiminde ucuz ve dayanıklı olmaları se- muk üretiminin oldukça etkilenebileceği belirtiliyor. madde kullanılmadıysa, biyolojik olarak güvenli bir
bebiyle, hızlı modanın başlıca ham maddeleri olan Bunun yanında, konvansiyonel pamuk üretimi bü- şekilde bozunabilmesidir.
sentetik malzemelerin üretiminin, en yüksek emis- yük ölçüde pestisit ve gübre kullanımına dayanır.
yona sahip ve doğaya en çok zarar veren süreçler Çalışmalar, pamuk tarımının dünyadaki ekilebilir VISKON & LYOCELL YÜN
arasında olduğu da belirtiliyor. arazinin yaklaşık % 3’ünü kullanmasına rağmen
böcek ilaçlarının % 24’ünden ve pestisitlerin % Viskon, selüloz esaslı rejenere lifler içinde en Bilinen en eski elyaf türü olan yün, son derece
Çalışmalar ise, sürdürülebilir liflerin yukarıda 11’inden sorumlu olduğunu gösteriyor. Bu yoğun önemlisi ve en çok kullanıma sahip olan yarı sen- dayanıklı, sıcak ve nefes alabilir bir malzemedir.
bahsedilen bu %70’lik bölümdeki emisyonlarının kullanım, tarlaların etrafındaki toprağı ve suyu tetik liftir. Viskoz kumaş ise bu ipliklerden elde Özellikle koyunların, alpakaların, develerin ve ke-
azaltılmasına yardımcı olabileceğini gösteriyor. etkiliyor, vahşi hayata zarar veriyor, çiftçilerin edilen kumaşların genel adıdır. çilerden elde edilen hayvansal kıl kökenli doğal bir
Örneğin, organik pamuk, pestisit ve gübrelerin sı- sağlığı ve çevredeki alanların ekolojisi üzerinde elyaf olan yün biyolojik olarak parçalanabilir ve
nırlı kullanımı ve daha gelişmiş tarım uygulamaları ciddi etkilere sahip oluyor. Viskon, üretilen en eski elyaf olup, ilk kez 1883’te birkaç ay içinde toprakta doğal olarak ayrışarak
nedeniyle geleneksel pamuğa göre yaklaşık %50 ipeğe ucuz bir alternatif olarak üretilmiştir. Viskon değerli besin maddelerini geri verir. Aynı zamanda,
daha az emisyon yoğunluğuna sahip, diğer taraftan Pamuk aynı zamanda, boyaları iyi çekmediğinden üretimi genellikle odun hamuru ile başlar ve bunu yün liflerinin uzunluğu onları halihazırda kurulu
rPET, malzeme geri dönüşümü ve kapalı döngü ve kolayca kırışmaya meyilli olduğundan, yoğun yapmak için çeşitli kimyasal ve üretim teknikleri sistemlerin bulunduğu mekanik geri dönüşüm için
üretim yöntemleri sayesinde normal polyesterden bir şekilde kimyasallarla işlenir. Boyar maddenin vardır. Viskon oluşturmak ve düzenli kullanım ve daha uygun hale getirdiğinden, en “geri dönüştü-
yaklaşık %40 daha az emisyon yoğunluğuna sahip. yanı sıra bu yardımcı kimyasallar da su kaynakları yıkamaya dayanıklı hale getirmek için kimyasal rülebilir” liflerden biridir.
üzerinde ciddi sorunlara yok açmaktadır. olarak işlemden geçirilmesi gerekir. Geri dönüş-
Ancak, sürdürülebilir malzemelerin emisyon türülmüş odun hamuru, kostik soda, amonyak, Bununla birlikte, yün nispeten pahalıdır ve üretmek
azaltma potansiyeli, benimsenme ve yaygınlaş- POLYESTER aseton ve sülfürik asit gibi kimyasallarla işlenir. için önemli miktarda alan ihtiyacı gerektirir. Ayrıca,
ma düzeyine bağlı ve bu süreçte bazı zorlukları Bu nedenle, doğal ve sürdürülebilir bir kaynaktan kullanımdan önce kiri ve zararlıları gidermek için
barındırıyor. Örneğin, organik pamuk durumunda, Bugün moda endüstrisinde en yaygın kullanılan gelen, ancak kimyasallarla yapılmış bir kumaş işlemden geçirilmelidir. Bu aşama kötü yönetilirse
organik sertifikasyona geçiş aşamasındaki ürün malzeme olup, toplam elyaf üretiminin %55’ini elde edilir. kimyasal işlem gerektirir ve bu da çevre üzerinde
verimleri, geleneksel pamuğa kıyasla daha düşük oluşturmaktadır. Polyester, dünyadaki en yaygın olumsuz etkilere neden olabilir.
veya alternatif malzeme seçeneklerinde ticari öl- plastik türü olan polietilen tereftalattan (PET) ya- Viskon selülozdan yapıldığından, polyester gibi
çekli üretim, maliyet ve/veya yeni gelişen geri dö- pıldığı için sürdürülebilir bir tekstil seçeneği olarak diğer sentetik elyaflardan daha sürdürülebilir Kaynaklar: https://www.kmo.org.tr/resimler/
nüşüm teknolojisi nedeniyle henüz oldukça sınırlı. değerlendirilmez. Sentetik –petrol bazlı bir malze- bir elyaf olduğu yönünde bir görüş vardır. Viskon ekler/ae5e4a388eea976_ek.pdf / Melis Cengiz-
me olduğu için yıkandığında küçük, çıplak gözle giderek daha fazla Lyocell prosesi kullanılarak han - https://iklimgazetesi.com/ https://www.
Tüm bunlara rağmen, sürdürülebilir liflerin yaygın- görülemeyen lif (veya mikro lif) parçaları bırakır ve üretilmektedir. Bu yöntem, çok daha çevre dostu products.pcc.eu/tr/k/tekstil-uretimi/
laşması su tüketimi, su kirliliği, toprak ve gübre kul- bunlar daha sonra çevreye ve okyanusa karışır. hale getiren çok az atık ürün üretir. Lyocell üretimi,
lanımı ve ötrofikasyon gibi diğer faktörler üzerinde Ayrıca biyolojik olarak parçalanamaz ve bu nedenle geleneksel viskon üretimine göre daha az enerji
de etkiye sahip olduğundan, önümüzdeki yıllarda çevrede çok uzun süre kalır. Üretim süreci enerji gerektiren modern yöntemleri içerir. Lyocell gibi
sektör için en kilit noktalardan biri sürdürülebilir yoğundur ve genellikle solunduğunda kanserojen sürdürülebilir suni selüloz lifleri, kapalı döngü
malzemelerin benimsenmesinin arttırılması olarak olduğu bilinen katalizör – özellikle antimon gibi ağır üretim yöntemleri nedeniyle geleneksel liflerin
tahmin ediliyor. metaller kullanır. emisyonunun yaklaşık yarısını üretir.

12.09.2023 10:08
230912 T Dergi İlanı - Lab Medya - thermoscientific.indd 1 12.09.2023 10:08
230912 T Dergi İlanı - Lab Medya - thermoscientific.indd 1