Page 56 - LabMedya - 75

56 SAĞLIK

Prof. Dr. Nergiz Hüseyinoğlu
Memorial Kayseri Hastanesi Nöroloji Uzmanı

Gizemi henüz çözülemeyen uyku konusunda son yıl- 10-16 saat uyurken, ergenlik çağındaki çocukların uyku süresi 8-12 Bilimsel çalışmalar göstermiştir ki, uyku yoksunluğu
larda çok sayıda araştırma yapılıyor. Araştırmalarda saat olması beklenir. Erişkin insanların uyku süresi yaklaşık 6-9 sırasında bağışıklık sistemine ait bazı değerler bas-
uyku sorunu toplumda % 20-40 arasında görülü- Hem kronik hem de saat arasında değişmektedir. Yaşlandıkça uyku süresi azalmakta kılanmakta, bazıları da aktive olmaktadır. Bağışıklık
yor. Geceleri 5 saatten daha az uyuyan 50 yaş üstü akut uykusuzluğun ve uyku daha yüzeysel bir hal almaktadır. sisteminin de uyku üzerine düzenleyici bir etkisi
kişilerde kronik sağlık sorunlarının ortaya çıkma vardır. Bazı moleküllerin, örneğin sitokinlerin artışı,
riski giderek artıyor. Uyku yoksunluğunun beyin, temel sebebinin, Sağlıklı bireyler genellikle gece 1-2 defa uyanarak blok halinde uyku kalitesini ve mimarisini bozmaktadır. Bilimsel
kalp-damar, mide-bağırsak, endokrin ve bağışıklık strese maruz kalma uyur. Gece uykusunun belirli evreleri vardır ve bu evreler birbi- verilerin ışığında değerlendirildiğinde, bağışıklık sis-
sistemleri üzerinde zamanla olumsuz etkileri ortaya rine ardışık bir geçiş gösterir. Gece uykusunun sık bölünmesi teminin iyi çalışması için yeterli ve kaliteli uykuya
çıkıyor. Kaliteli bir uyku için ise bazı pratik önerileri ve depresyon bu uyku mimarisinin bozulmasına sebep olabilmektedir. Gece ihtiyaç olduğu görülmektedir.
uygulamak gerekiyor. ile anksiyete uykusu bölünen kişiler gün içinde yorgun, sinirli olmakta, dikkat UYKUSUZLUĞA IYI GELEN ÖNERILER!
ve konsantrasyon eksikliği yaşamaktadır. Özellikle vardiyalı ça-
UYKU KALITESINI KORUYUN! gibi psikiyatrik lışan insanlarda olağan uyku saatlerinde meslek gereği uyanık
bozukluklar kaldıkları için sıkça dikkat eksikliği, aşırı uyku hali, ruhsal ve fiziksel Hem kronik hem de akut uykusuzluğun temel
Uyku, canlılar için dinlenme ve onarım sürecidir. performans düşüklüğü görülmektedir. Özellikle yaş ilerledikçe, sebebinin, strese maruz kalma ve depresyon ile
İnsanlar düzenli olarak uyuduğunda kalp ve da- olduğu yapılan vardiyalı çalışmaya adapte sorunu ortaya çıkar. Ayrıca bu insan- anksiyete gibi psikiyatrik bozukluklar olduğu ya-
mar, solunum, sinir, endokrin, mide- bağırsak ve larda uykuya dalma ve sürdürme güçlüğü ile dinlendirici olmayan, pılan araştırmalarda belirlenmiştir. Bunun dışında
bağışıklık sisteminde onarım ve vücut organizasyo- araştırmalarda yüzeysel uyku da sık görülmektedir. Uykusuzluk kadınlarda erkek- uykusuzluğa; ortamın gürültüsü, ısısı ve ışığı, yaş,
nunda değişiklikler olmaktadır. Bu sürecin başında belirlenmiştir. lere göre 1,5 katı daha fazla görülmektedir. Özellikle de menopoz madde ya da ilaç bağımlılığı ile kişinin solunum ve
olan merkezi sinir sistemi bir komuta merkezidir. sonrası kadınlarda gece terlemeleri ve ateş basmaları nedeniyle kalp hastalıkları, huzursuz bacaklar sendromu, uyku
Beynin tüm merkezleri, bu süreçte belirli önemli uykusuzluk daha fazla ortaya çıkmaktadır. apnesi ve kötü uyku hijyeni neden olmaktadır.
bir görev üstlenmektedirler. Örneğin, beyin sapın-
dan hipotalamusa, orta beyne ve beyin korteksine ÇOK FAZLA UYUMAK DA IYI DEĞIL! Öncelikli olarak uyku hijyeninin gözden geçirilmesi
doğru uzanan yolaklar ve nörotransmitterler (aktif ve düzeltilmesi gerekir. Uyku hijyeni konusunda
maddeler) devreye girmektedir. Uyanık olma ve Gerektiğinden az uyumak kronik hastalıkların dışında belli başlı uzmanlar tarafından bilgilendirme yapılmalı kişinin
uykuyu regüle eden beyin bölgeleri sağlıklı uyku sorunlara neden olmaktadır. Uykusuzluk, vardiyalı çalışma gibi daha doğru ve sağlıklı uyku alışkanlıkları kazanması
sırasında birbirine dengeli geçiş yaparak uykuya nedenlerle yeterli süre uyuyamayan insanlarda baş ağrısı, yorgun- hedeflenmelidir.
geçişi, uykunun süresini ve evrelerini ve uyanma luk, kırgınlık, enerji ve motivasyonda azalma, ruh hali değişkenliği,
saatini belirlemektedir. trafikte araç kullanırken hata yapma olasılığı, okul performan-
sında azalma, mesleki performansta düşme gibi sorunlar ortaya
Uykunun NREM süresi boyunca kalp kasında relak- çıkmaktadır. Ayrıca çok uyumak veya aşırı uykululuk hali de çok RAHAT BIR UYKU
sasyon yani gevşeme, kan basıncında, solunum hı- önemsenmeyen bir durumdur. Bu sorun, altta yatan başka bir
zında ve metabolik hızda azalma ortaya çıkmaktadır. sorun ve hayatı tehdit eden hastalıkların habercisi olabilir. IÇIN 5 KURAL
Uyku sürecinde beyin ve bağışıklık sistemi arasında
da karşılıklı haberleşme ve etkileşim olduğu bilin- Başta tıkayıcı uyku apnesi olmak üzere, narkolepsi ve uykuda 1. Uyku sorunu olanların her gece
mektedir. Endokrin sistemde de uyku sırasında bazı hareket bozukluğu hastalıklarının gün içinde ortaya çıkan te- aynı saatte yatması ve her sabah
değişiklikler meydana gelmektedir. Normal uyku zahürüdür. Ayrıca depresyon, bunama, kalp, şeker hastalığı ve aynı saatte kalkması, gündüz
sırasında büyüme hormonu ve prolaktin salgısı akciğer hastalıklarında da gün içinde aşırı uykululuk ve çok uyuma uykusundan kaçınması öneril-
artarken, kortizol ve tiroit stimulan hormon salgısı gibi belirtiler görülmektedir. Kaliteli bir uyku sonrası kendimizi melidir.
azalmaktadır. Bu nedenle yeterli süt salgısının olma- dinlenmiş ve enerjik hissetmemiz beklenen bir durumdur. İyi bir 2. Yatak odasında ses, ışık ve ısı
sı için emziren annelerin uykularına dikkat etmeleri uyku uyunmadığının kanıtları ise uyandıktan sonra ortaya çıkan düzenlemesi yapmak önemlidir.
ve yeterince uyumaları önerilmektedir. yorgunluk, halsizlik, iş ve okul performansında düşme, ruh halinde 3. Yatma saatinden en az 6 saat
dalgalanmalar ve odak bozukluğudur. önce kafeinli içecekleri tüke-
UYKU SÜRELERI KIŞIYE GÖRE DEĞIŞIYOR! tilmemeli, uyku saatine yakın
BAĞIŞIKLIK SISTEMI UYKUYLA BAĞLANTILI! saatlerde yemek yenmemelidir.
Kimin kaç saat uyuması gerektiğinin kişiye göre 4. Uyku öncesi alkol ve tütün kul-
değerlendirilmelidir. Bu konuda her yaş için kesin sı- Uyku ile bağışıklık sistemi arasında karşılıklı düzenleyici bir bağ- lanılmamalıdır.
nırlar yoktur. Bazı insanlar günlük 5-6 saat uyduğun- lantı vardır. Kaliteli bir uyku uyuyan hastaların bağışıklık siste- 5. Yatma saatinden 3-4 saat ön-
da ve uyandığında kendilerini dinlenmiş ve enerjik minin uyku süresince onarıldığı bilinmektedir. Hastalıkların kolay cesine kadar yoğun ve yorucu
hissederken, bazıları ise 9-10 saat uyuduktan sonra bir şekilde atlatılabilmesi için yeterli uykuya ihtiyaç vardır. Öte fiziksel aktivitelerden uzak du-
kendilerinin çok iyi dinlendiğini belirtmektedir. Genel yandan kronik uyku yoksunluğu yaşayan insanlar daha kolay rulmalıdır.
olarak 1 yaşından küçük çocuklar günde ortalama hastalanabilmektedir.

Labmarkershop.com Türkiye’nin En Büyük ONLINE Laboratuvar Alışveriş Sitesi