Page 53 - LabMedya - 75

BOTANİK 53

Biyolog
Muhyettin
Şentürk
/

ANADOLU’NUN

ZENGİNLİĞİ-BİTKİLERİMİZ:

GÜNLÜK AĞACI

Anadolu 12 bine yakın bitki ile floristik açıdan Endemik günlük ağacımız Türkiye’de batı ve güney- Günlük ağacı günümüzde artan şehirleşme ile bir- M. T. (Editörler) 2012. Türkiye Bitkileri Listesi
dünyada önemli bir konumdadır. Bu bitkilerin ise batı Anadolu’da doğal yayılış göstermektedir. Bu likte ve ağaçtan elde edilen sığla yağı üretiminin (Damarlı Bitkiler). Nezahat Gökyiğit Botanik
yaklaşık üçte biri yalnızca Anadolu topraklarında bölgeler dışında iklimin elverişli olduğu bölgelerde artması sebebiyle tehlike altındadır. Endemik ve Bahçesi ve Flora Araştırmaları Derneği Yayını,
yayılış göstermektedir; yani endemiktir. Bu endemik (örneğin; orta güney Anadolu’da) süs bitkisi olarak hatta kalıntı (relikt) endemik (tersiyer döneminden İstanbul.
bitkilerden biri de günlük ağacıdır. park ve bahçelerde yetiştirilmektedir. Ülkemizde -65 milyon yıl önceden- kalma) bu bitkimiz tüm bu Ê Ickert-Bond, S.M., Wen, J. 2013. A Taxonomic
doğal yayılışı bulunan yalnız bir günlük ağacı bulun- sebeplerden dolayı korumaya ve tanınmaya ihtiyaç Synopsis of Altingiaceae With Nine New Com-
Günlükağacıgiller ailesi (Altingiaceae) üyesi ve ana- maktadır (o da bu tür yani L. orientalis’tir). Fakat do- duymaktadır. binations. PhytoKeys, 31: 21–61.
vatanı Anadolu olan günlük ağacının diğer isimleri; ğal yayılışı olmayan egzotik bir günlük ağacımız daha Ê Yıldırımlı, Ş. 2015. Bitki Sözlüğü. Ofset Fotomat
‘sığla ağacı’, ‘sığala ağacı’, ‘amber ağacı’ ve ‘gün- vardır: Amerikan günlüğü (L. styraciflua). Amerikan Kaynaklar: Yayınevi, Ankara.
nük’tür. Bilimsel ismi ise Liquidambar orientalis’tir. günlüğü -adından da anlaşılacağı üzere- Amerika Ê https://www.bilimya.com/anadolunun-zen-
Cins adı olan ‘Liquidambar’ ismi Latince ‘liquid’ ve kökenli bir günlük ağacıdır. Bu bitki Anadolu’da yalnız Ê Akkemik, Ü. (Ed). 2018. Türkiye’nin Doğal-Eg- ginligi-bitkilerimiz-gunluk-agaci.html
Arapça ‘amber’ kelimelerinin birleşiminden oluş- kültür alanlarında (peyzaj alanları vs.) süs bitkisi zotik Ağaç ve Çalıları. Orman Genel Müdürlüğü
maktadır (bu ağaçtan elde edilen balsama ithaf edil- olarak yetiştirilmektedir. Yayınları, Ankara.
miştir). Tür adındaki ‘orientalis’ ise ‘doğu’ anlamına Ê Baytop, T. 1999. Türkiye’de Bitkiler ile Tedavi.
gelmektedir (cinsin dünyadaki diğer üyelerine göre Günlük ağaçları estetik görünüme sahip (çınara Nobel Tıp Kitabevleri, İstanbul.
bu tür daha doğuda yetiştiğinden bu isim verilmiştir). benzerler; yaprakları el biçimli) boylu ağaçlardır. Ê Gezgin, D. 2018. Bitki Mitosları. Sel Yayıncılık,
Ağaçlar Mart-Nisan aylarında çiçeklenmektedir. 5. Baskı, İstanbul.
Dünyada toplam 15 günlük ağacı türü yayılış göster- Meyveleri ise Kasım-Aralık aylarında olgunluğa erişir. Ê Güner, A., Aslan, S., Ekim, T., Vural, M., Babaç,
mektedir. Bunlardan L. orientalis yalnız Türkiye’de Bu meyveler de çınar ağacının meyvesine benzerler.
doğal yayılışlı olarak bulunmaktadır (Tablo 1).
Anadolulu günlük ağacımızın asıl yayılışı güneybatı SERİ
Tablo 1: Dünyadaki günlük ağaçları Anadolu olup burada da en çok Muğla’da yetişmek- İLANLAR
tedir. Bitkimiz çoğunlukla sulak habitatları sevmekte
Sp. Günlük ağacı türü Türkiye’deki ve bataklıklar, vadiler, akarsu kenarları, dere ke-
No varlığı narları, deniz kıyısı gibi bölgeleri mesken olarak
1 Liquidambar acalycina Yok seçmektedir.
2 Liquidambar cambodiana Yok Günlük ağacının gövdesinden ‘sığla yağı’ denilen bir
3 Liquidambar caudata Yok balsam (kızılımsı esmer renkli ve kuvvetli kokulu) elde
4 Liquidambar chinensis Yok edilmektedir. Bu balsam ağaç gövdelerinin yaralanma-
5 Liquidambar chingii Yok sı ile elde edilmektedir. İnsanlar tarafından özellikle
ağacın gövdesine çizilen yarıklarla oluşturulan bu ya-
6 Liquidambar excelsa Yok ralar ağacın balsam üretmesini sağlamaktadır. Gövde
7 Liquidambar formosana Yok kabuğundan ise buhur elde edilmektedir.
8 Liquidambar gracilipes Yok Günlük ağacı aynı zamanda tıbbi bir bitkidir. Özellikle
9 Liquidambar multinervis Yok halk tıbbında önemli bir yeri vardır. Bitkinin yağı ve
10 Liquidambar obovata Yok etken maddesi mide rahatsızlıklarında, balgam sök-
11 Liquidambar orientalis Var, Endemik türücü olarak ve bel soğukluğu gibi rahatsızlıklarda
dahilen kullanılmaktadır. Haricen ise yaralarda ve
12 Liquidambar poilanei Yok vücut parazitlerine kullanıldığı bilinmektedir. Bitkinin
13 Liquidambar siamensis Yok yağı parfümeri endüstrisinde de kullanılmaktadır.
14 Liquidambar styraciflua Var, Egzotik Bitkiden elde edilen dumanın dahi antiseptik etkiye
15 Liquidambar yunnanensis Yok sahip olduğu literatürde geçmektedir.