Page 40 - LabMedya - 71

40 ANALIZ

LABORATUVARLAR İÇİN

UYGULAMALI İSTATİSTİK

Dr. Vehbi ÖZAYDIN
MERAKLA
BEKLENEN İstatistiksel tekniklerle iş süreçlerinin (şartı) yerine getirmesi beklenmektedir. (Madde gerekse deney sonuçlarının geçerliliğinin
PERİYODİK TABLO iyileştirilmesi ve geliştirilmesi, kitle üretimine 7.2.1.1). güvence altına alınması çalışmaları sağlam

POSTERİ HEDİYELİ dayalı imalat sektöründe, ardından da çeşitli Laboratuvarlar bir sefere özgü değil sürekli ve tutarlı bir istatistik bilgisi gerektirmektedir.
hizmet sektörlerinde özellikle kalite kontrol,
Laboratuvar faaliyetlerinde kullanılabilecek
verimlilik ve iyileştirme çalışmalarında olarak laboratuvar faaliyeti (deney, kalibrasyon, temel ve ileri istatistik tekniklerinin doğru
LABORATUVAR istatistiksel teknikler “yönetim araçları” olarak numune alma) yürütürler. Faaliyet kapsamına bir biçimde bilinmesi ve özümsenmesi son
giren alanlarda bünyesindeki yetkilendirilmiş
derece önemlidir. Laboratuvar faaliyetleriyle
geniş bir uygulama alanı bulmuş, ilerleyen
Çıktı... “istatistiksel süreç kontrolü” olarak ifade edilen üzerinde deneyler yapar, deney raporları adlandırılabilecek özel bir alana yönelik
DEFTERiMiZ
personel eliyle yüzlerce, binlerce numune
aşamalarda da, yürütülen iş ve işlemler
ilgili olarak “laboratuvar istatistiği” olarak
düzenler, bilimsel ve teknolojik gelişmelere,
yönetim teknikleriyle yönetilebilir hale gelmiştir.
istatistik tekniklerinin ve bu amaçla sıklıkla
muhataplarından aldığı geri beslemelere
kullanılan istatistiksel terimlerin, herhangi bir
göre faaliyetlerini sürekli olarak iyileştirir,
Laboratuvarlar, esas itibariyle faaliyetlerini,
kavram kargaşasına yol açmayacak şekilde,
alınan numuneler üzerinde deneyler
yaparak yürütürler. Laboratuvar faaliyetlerin altyapılarını geliştirirler. laboratuvarlar arasında tam bir uygulama
birliği içerisinde, doğru ve özenli bir biçimde
kapsamı, laboratuvarların yetkinliği için Anılan standardın ortaya koyduğu en kullanılması gerekir.
genel gereklilikleri düzenleyen TS EN ISO/IEC temel gerekliliklerden birisi de “sonuçların
17025:2017 Standardında “deney, kalibrasyon geçerliliğinin güvence altına alınması”dır Otuz yılı aşkın teknik ve idari laboratuvar
ve numune alma” olarak belirlenmiştir. (Madde 7.7). Deney raporları laboratuvarların tecrübesiyle Dr. Vehbi Özaydın’ın kaleme aldığı
Günümüzde bu faaliyetlerden bir veya daha nihai ürünü olup aynı zaman da varlık “Laboratuvarlar için uygulamalı istatistik”
fazlasını yapan kurumlar “laboratuvar” olarak nedenleridir. Bu bakımdan, laboratuvarların kitabında laboratuvar faaliyetlerinde kullanılan
tanımlanmaktadır. muhataplarına gönderdikleri deney istatistiksel teknikler ve ilgili istatistik terimleri
sonuçlarının her durumda “doğru” ve “geçerli” son derece anlaşılır bir dille, sayısal örneklerle
Anılan standarda göre laboratuvarların olması son derece önemlidir. Çünkü karar açıklanıyor. Kitapta yer alan “Metroloji ve
yetkinliğini belirleyen en temel unsurlar vericiler laboratuvarlar tarafından kendilerine Belirsizlik, Geçerli Kılma ve Doğrulama,
aşağıda verilmiştir: sunulan deney raporlarındaki verilere göre İstatistiksel Analizler” gibi birçok konu başlığı
karar vermektedir. Yanlış kabul/ret ya da oldukça dikkat çekici.
Ê Laboratuvar yönetiminin yetkinliği yanlış yatırım kararları kimi zaman telafisi güç
(Madde 4 ve 5) sonuçlara yol açabilmektedir. Laboratuvarlar, Kitapta yer alan deney bazındaki ölçüm
Ê Laboratuvar faaliyetlerini yürüten sürekli olarak yaptıkları yüzlerce, binlerce belirsizliği tahmini hesaplamaları laboratuvar
personelin yetkinliği (Madde 6.2) deney sonucunun geçerli ve güvenilir olmasını mühendisleri için son derece yararlı ve pratik
Ê Laboratuvar faaliyetlerinin yürütüldüğü her bir deney üzerinde “mutlak” kontrol bilgiler içeriyor. Ayrıca, kitabın sonuna eklenen
tesislerin (laboratuvar ortamlarının) ve sağlayarak (yüzde 100 kontrol) değil analitik bir “kaynaklar” ve “ekler”, “referans bilgi”ye
çevre şartlarının yeterliliği (Madde 6.3) yaklaşımla, istatistiksel teknikler kullanarak, ulaşmada büyük bir kolaylık sağlıyor.
Ê Deneylerde kullanılan donanımın (cihaz, deneysel süreçleri yöneterek sağlarlar.
ekipman, deney düzeneği vb.) yeterliliği Kitap öncelikle laboratuvar faaliyetlerinde
(Madde 6.4) Laboratuvarlar için sonuçların geçerliliğinin görev alan laboratuvar mühendislerine
Ê Laboratuvar faaliyetlerinin güvence altına alınması “bir sefere mahsus” hitap etmekle birlikte, mühendislik fakültesi
yürütülmesinde ihtiyaç duyulan ürün ve bir çalışma değildir. Değişen ve gelişen öğrencileri de “metroloji” ve “laboratuvar
hizmetlerin amacına uygun bir biçimde şartlara uyum sağlayacak şekilde “sürekli” ve uygulamaları” derslerinde bu kitaptaki teorik
temin edilebilme yeterliliği (Madde 6.6) “sürdürülebilir” nitelikte olması gereken bir ve pratik bilgilerden rahatlıkla yararlanabilirler.
SATIN ALMAK İÇİN Ê Deney talebinden deney sonuçlarının çalışmadır. Sürekli olarak çok sayıda verinin Ayrıca, istatistik teknikleri kullanılarak veri
raporlanmasına kadar laboratuvar içinde işlendiği laboratuvar faaliyetlerinde sonuçların analizi yapan tüm bilim dallarına da (sayısal,
yürütülen tüm faaliyetlerin gerektirdiği geçerliliğinin güvence altına alınabilmesi için sözel) ışık tutabilir.
süreç gerekliliklerini yerine getirme uygun istatistiksel tekniklerin kullanılması
yeterliliği (Madde 7) gerektiği açıktır. Laboratuvar yönetimleri,
Ê Laboratuvar faaliyetlerinin gerektirdiği istatistik tekniklerden yararlanarak, belirli
yönetim sistemi gerekliliklerini yerine bir zaman aralığında elde edilen verileri
getirme yeterliliği (Madde 8) kullanarak, laboratuvar faaliyetlerinin “hal ve
Laboratuvar faaliyetlerinde numuneler gidiş”ine dair “geleceğe yönelik” bilgiler üretir,
üzerinde uygulanacak deney yöntemlerinin iyileştirmeye açık alanlarla ilgili olarak verilere
amaca uygun olarak seçilmesi, bu yöntemlerin dayalı değerlendirme yapma olanağı bulurlar.
doğrulanması veya geçerli kılınması son derece Böylelikle sistematik olarak veriden bilgiye
info@prosigma.net önemlidir. Laboratuvarların “Laboratuvar, ulaşılmış olur.
tüm laboratuvar faaliyetleri ve uygun olduğu
yerlerde ölçüm belirsizliği değerlendirmesi Gerek deney yöntemlerinin seçilmesi,
www.labmedya.com için, veri analizi amacıyla kullanılacak doğrulanması ve geçerli kılınması ile birlikte
/labmedya
istatistiksel tekniklerle birlikte uygun yöntem deneylerde ölçüm belirsizliğinin uygun olan
ve prosedürleri kullanmalıdır.” temel gerekliliği geçerli yöntemlerle tahmini hesaplanması,