Page 12 - LABMEDYA 62

12 GIDA GÜVENLİĞİ w w w .labm edy a. c om

FINDIKTAKİ AFLATOKSİN

SORUNUNUN

GIDA GÜVENLİĞİ

Asena PERÇİN BAHADIR | Gıda Yüksek Mühendisi

Fındık; bademden sonra dünyada en yaygın etken küflenmedir. Kırılan ve hasar gören AB ülkelerine gönderilen bitkisel ürün için akreditasyon sertifikasına sahip
yetiştiriciliği yapılan, sert kabuklu meyvedir. kabuktan tanenin içine küf misellerin partilerinden mikotoksinler nedeni ile laboratuvarlara sahip olmalıdır. Üretilen
Fındık; meyvesi, yağı, kabuğu, yaprağı ve geçişi kolaylaşır. Küf gelişimi bahçede ağaç uygun olmayan partilerin büyük çoğunluğu fındıkların yasal standartların altında
zurufu ile çok çeşitli alanlarda kullanılabilen dalında başlamakta, hasadı yığın halinde aflatoksine aittir. Gıdalardaki aflatoksinlerin mikotoksin içermesi için, üreticilerin ve
ülkemiz için çok önemli ve ekonomik bekletme, uygun olmayan kurutma, naylon maksimum bulaşanları limitleri çok bu işle uğraşanların bilinçlendirilmesi
ve tarım politikalarının bu doğrultuda
değeri olan bir tarım ürünüdür. Ülkemizde çuvallarda bekletme gibi nedenlerle devam yakından izlenmeli ve işletmelerde gıda geliştirilmesi gerekmektedir. Nakliye ve
başta Giresun, Ordu, Samsun, Trabzon ve etmekte, uygunsuz depolama ve taşıma güvenliği yönetim sistemleri oluşturularak gümrükleme süresince yaşanılan sorunların
Rize olmak üzere Karadeniz’e kıyısı olan sırasında da artabilmektedir. piyasaya arzdan önce mutlaka analize tabii giderilmesine yönelik çözümler ortaya
hemen hemen her ilde yetiştirilmektedir. tutulmalıdır. konulmalıdır.
Aspergillus flavus, A. parasiticus, gibi çeşitli
Dünya fındık üretiminde olduğu gibi küfler fındıkta daha çok hasattan sonra 2014 2015 2016 2017 2018 2019
dünya fındık ihracatında da Türkiye üründe gelişerek uygun nem ve sıcaklık
lider konumdadır. 2019 yılı dünya bulduğunda aflatoksin oluşturmaktadır. Türkiye’den yapılan ihracatta mikotoksinler
fındık ihracatının %68’ini Türkiye ile ilgili bildirimler 98 121 138 157 163 148
gerçekleştirmiştir. Türkiye’yi %9 ile İtalya, Depolama Öncesi ve Sonrası İşlemler
%8 ile Azerbaycan, %4 ile Şili, %3 ile Aflatoksin oluşumu bahçede başlayabilir, Tüm ürünlerde aflatoksinle ilgili RASFF 88 108 116 145 121 110
bildirim sayısı
Gürcistan ve %8 ile diğer ülkeler takip hasat ve kurutma işlemleri boyunca
etmiştir. Dünyada fındık tüketiminin birikmeye devam edebilir. Türkiye’de Fındıkta aflatoksinle ilgili RASFF bildirim 20 34 47 38 44 16
tamamına yakını Avrupa ülkeleri tarafından fındıklar geleneksel olarak güneşte sayısı
gerçekleştirilmekte ve büyük ölçüde kurutulduğundan nemli-yağışlı iklim Toplam aflatoksin bildirimleri içinde fındıkta 20% 28% 34% 24% 27% 11%
çikolata ve şekerleme sanayinde ham koşulları altında uzayan kurutma süresi aflatoksin bildirim yüzdesi
madde olarak kullanılmaktadır. nedeniyle küf gelişimi ve bunu takiben Tablo: 2014-2019 yılları arası RASFF Türkiye ile ilgili bildirim sayıları ve yüzdeleri
aflatoksin üretimi gerçekleşebilir. Etkin ve
FINDIKTA AFLATOKSIN SORUNU hızlı kurutma ile fungal aktivite ve spor
çoğalması inhibe edilir. Kaynaklar
Fındık ihracatında en büyük gıda güvenliği 2019 RASFF verileri incelendiğinde; toplam • Özçakmak, S , Dervişoğlu, M . (2007). Fındıkta
sorunu aflatoksinlerdir. Türkiye açısından Fındık gibi mikotoksin açısından riskli 3993 bildirim yapıldığı, bu bildirimlerin 365 Aflatoksin Oluşumuna Etkili Faktörler, Avrupa
aflatoksin sorunu 1967 yılında Kanada’ya ürünler naylon örtü altında değil, depo tanesinin Türkiye’den ihraç edilen ürünlerle Birliğinin Limit Değerlerle İlgili Düzenlemeleri
gönderilen 10 ton iç fındığın, 1971’de olarak tanımlanan yerlerde korunmalıdır. ilgili olduğu görülmektedir. Türkiye ile ilgili ve Türk Fındığı İhracatına Etkileri . Gıda , 32 (1) ,
ABD’ye ihraç edilen antepfıstığının Kuşkusuz, bu depolar mikotoksin oluşumu 365 adet bildirimin 148 adedinin yani 33-40 . Erişim Adresi: https://dergipark.org.tr/tr/
aflatoksin içerdiği gerekçesiyle geri açısından güvenilir olmalıdır. Depolamada; %41’inin mikotoksinlerle ilgili olduğunu, pub/gida/issue/6801/91453
çevrilmesi sonucunda gündeme gelmiştir. sıcaklık 5-7 oC, nispi nem %65 veya altı ve mikotoksinlerle ilgili 148 adet bildirimin • Özçakmak, S , Çetinkaya, A . (2015). HACCP
Karadeniz bölgesinin, nemli ve yağışlı dane nemi %4-5 olmalıdır. de 17 adedinin yani %12’sinin fındıkta Sistemi Uygulaması ile Fındık Küspesindeki
özelliklerinden dolayı uygun olmayan aflatoksinle ilgili olduğunu görüyoruz. Aflatoksinin Kontrolü . Balıkesir Üniversitesi Fen
koşullarda hasat, gereği gibi yapılmayan Depo olarak kullanılacak yerler; serin, kuru, 2014-2019 yılı RASFF verileri
kurutma, depolama ve işleme direk güneş ışığı almayan, nem yapmayan, Bilimleri Enstitüsü Dergisi , 17 (2) , 1-14 . Erişim
sonucunda fındıkta küf gelişmesi artışı tabanı yerden yüksek, tavan ve çatılar incelendiğinde 2014 yılında Türkiye’den Adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/baunfbed/
göstermektedir. Fındıkta küflerin ürettikleri sızdırmaz ve yalıtımlı, kapı-pencere ve ihracatı yapılan tüm ürünlerin mikotoksinle issue/23848/254067
ilgili bildirimleri içinde fındıkta aflatoksin
mikotoksinlerden birisi olan aflatoksinler, diğer kısımlar bulaşmaları ve zararlı girişini ile ilgili bildirim oranının %20, 2015 yılında • Lavkor, I. (2015). Osmaniye’de Yetiştirilen
önemli kalite kayıplarına ve ekonomik önleyecek şekilde tasarlanmalıdır. Depo %28, 2016 yılında %34, 2017 yılında Yerfıstıklarında Hasat, Hasat Sonrası, Kurutma
kayıplara neden olmakta ve insan sağlığını tabanında ızgaralar ve üzerinde üst üste %24, 2018 yılında %27, 2019 yılında ve Depo Öncesi Dönemlerinde Aflatoksin
riske etmektedir. en çok 10 çuval, istifler duvardan 25 cm %11 olduğunu görüyoruz. Bu yüzdeler Oluşumu. 21 (3), 394-405. Erişim Adresi:
uzakta, çeşitlere ve hasat zamanlarına göre bize gösteriyor ki fındıkta aflatoksin https://dergipark.org.tr/tr/pub/ankutbd/
Aflatoksinler; özellikle B1, kanserojen fındıklar ayrılarak mutlaka jüt çuvallarda sorunu gerek halk sağlığı açısından gerek issue/1939/25224#article_cite
(kanser yapıcı) ve mutajenik (genetik depolanmalıdır, kesinlikle naylon çuvallar uluslararası ticaret açısından ciddi bir • TMO. (2017). 2016 Yılı Fındık Sektör Raporu.
zincirde mutasyona neden olan) kullanılmamalıdır. problemdir.
etkilidir. Epidomiyolojik çalışmalarda,
aflatoksin içeren gıdalarla beslenen RASFF (GIDA VE YEM IÇIN HIZLI
bölge insanlarında primer karaciğer ALARM SISTEMI) VERILERIYLE
kanseri ve sirozuna daha yüksek oranda FINDIKTA AFLATOKSIN
rastlanmıştır. Ayrıca, teratojenik (anne
karnındayken bozukluklara neden olma) RASFF (Gıda ve Yem için Hızlı Alarm
ve immunosupresif (bağışıklık sistemini Sistemi); gıda ve yem konularında ortaya
zayıflatıcı) etkilere de sahip olduğu denek çıkabilecek tüm risklere karşı Avrupa
hayvanlar üzerinde kanıtlanmıştır. Birliği’ne üye ülkeler arasında hızlı
Aflatoksinler gıdalara uygulanan ısıtma ya bilgi alışverişinin sağlanmasını, gerekli
da pişirme gibi işlemlerle yok edilemez. önlemlerin alınmasını ve bu sayede gıda ile
Genel bir kural olarak üzerinde küf gelişmiş yem güvenliğinin sağlanmasını amaçlayan Şekil: 2014-2019 yılları arası RASFF Türkiye ile ilgili fındıkta aflatoksin bildirim yüzdeleri
gıda maddeleri tüketilmemelidir. uluslararası bir sistemdir.
Aflatoksin, tüketici sağlığı ve ürün pazarı • TOB. (2020). Fındık Değerlendirme Raporu.
AFLATOKSIN RISKI OLUŞTURAN AB ülkeleri arasında dolaşan ürünlerde üzerinde potansiyel bir risk teşkil eder. • RASFF, 2014-2019 Türkiye ihracat bildirim
FAKTÖRLER mikotoksinlerden kaynaklanan geri Fındıkta bahçeden tüketime kadar kritik verileri. Erişim Adresi: https://webgate.
dönüşler ve bu ürünlerin hangi ülkelerden kontrol noktaları belirlenerek, aflatoksin ec.europa.eu/rasff-window/portal/
Fungal Kontaminasyon geldiği günlük rapor halinde RASFF riski en aza indirilmelidir. Türkiye muhtemel
Fındıkta raf ömrünü kısaltan en önemli sisteminde duyurulmaktadır. Türkiye’den anlaşmazlıklarda hakkını savunabilmek