Page 14 - LabMedya - 59

www .labmedy a.c om

1928’de Alexander Fleming penisilini kişinin öldüğünü ileri sürüyor. Bilim ~ Büyük Marsilya Vebası Salgını 1720-
buldu. O zamana kadar sayısız salgın insanları “kızamık ya da çiçek salgını 1723: Marsilya’ya Doğu Akdeniz’den gelen
atlatmış olan dünya rahat nefes aldı. olabilir” diyor. Roma İmparatorluğu’nun bir gemi ile sızdı. 3 yılda 100 bin kişi öldü.
İlerleyen on yıllarda teknoloji gelişti. Yapay çöküşünün başlangıcı oldu. Tahminlere Marsilyalıların yaklaşık 1/3’ü salgından sağ
zekâ, sürücüsüz arabalar, işçi robotlar göre 15 yılda 5 milyon kişi hayatını çıkamadı.
derken, hatta Mars’ta koloni kurma planları kaybetti. Askerler teker teker hastalanınca,
yapılırken, -insanoğlunun kendini en güçlü Roma Ordusu çöktü, barbarların istilasının ~ Rusya’da Veba Salgını 1770-
hissettiği bir zamanda- Covid19; hala ne önü açıldı. 1772: Rusya’yı kırıp geçirdi. Karantina
kadar savunmasız olduğumuzu hepimize altına alınanlar ayaklanarak, dua için
hatırlattı. ~ Cyprian Vebası 250-271: Kartaca toplanmalarını yasaklayan Başpiskopos
Piskoposu Cyrian’ın adı ile anılıyor. Ambrosius’u öldürdü. Çariçe Katerina,
Etiyopya’da başladı, Roma’ya yayıldı. ayaklanmalar yüzünden fabrikaları
Sadece Roma’da günde 5000 kişinin Moskova dışına taşımak zorunda kaldı.
öldüğü söyleniyor. Hastalığın ne olduğu Salgında 100 bin kişinin öldüğü tahmin
bulunamadı. Çiçek ya da eboladan ediliyor.
şüpheleniliyor. Zamanında Roma’ya
başkaldıran Piskopos Cyprian, salgını ~ Grip Salgını 1889-1890: İlk büyük grip
“dünyanın sonu” olarak nitelendirmişti. salgını olarak da biliniyor. Rusya’da başladı,
Bu salgın da Roma’yı zayıflattı, tarlaları birkaç ay içinde dünyaya yayıldı. 5 haftada
ekecek insan bulunamadı, açlık ve kıtlık vaka sayısı tavan yaptı. 1 milyon insanın
baş gösterdi. Hristiyanlar hastalara yardım hayatını kaybettiği tahmin ediliyor.
ettiklerinden, bu salgın Hristiyanlığın
Avrupa’ya yayılmasında önemli rol oynadı. ~ İspanyol Gribi 1918-1920: Dünyada
Dünyada her 5 kişiden 3’ü evlerinde 500 milyon kişiye bulaştı, 1/10’unu öldürdü.
hapis durumda. Bu durumun daha ne ~ Justinian Vebası 541-42: Bizans Bazı kabileler haritadan silinme noktasına
kadar daha devam edeceği bilinmiyor. Bir İmparatorluğu’nun çöküş devrinin geldi. Öldürücü olmasında, ülkelerin 1.
anda ortaçağdaki veba günlerine adeta başlamasına yol açtı. Burbonik ya da Dünya Savaşı’ndan yanmış, yıkılmış,
geri döndük. Ülkeler arasındaki sınırlar hıyarcıklı veba denilen bu salgında sefalet içinde çıkmalarının rolü büyük oldu.
yeniden yükseliyor, içe kapanıyorlar. İstanbul’da günde 5000 kişinin öldüğü, ABD’de 675 bin kişinin ölümüne yol açan
Komplo teorileri de havada uçuşuyor. İşi kent nüfusunun %20-40’ının eridiği tahmin salgın, 1918 baharında başladı. Takip eden
uzaylı saldırısına kadar götürenler var. ediliyor. Aya Sofya’yı yaptıran İmparator sonbaharda en öldürücü vuruşunu yaptı,
Ama tarih bize bu salgının ne ilk, ne de Justinian bile bu vebaya yakalanıp iyileşti. kışın etkisini sürdürdü, zamanla zayıfladı.
sonuncu olduğunu gösteriyor: İstanbul sokaklarında cesetler üst üste Salgın sırasında mezarlıklarda mezar
yığıldı, sokaklardaki kedi köpekler bile kazacak işçi bulmak bile mümkün olmadı.
~ Ö.3000: Çin’in kuzeydoğusundaki öldü. Cesetler evlerde çürüdü. Mezarlıklar Hastaneler tıklım tıklım dolu olduğundan,
arkeolojik kazılar sırasında bir köy dolduğundan toplu mezarlar kazıldı, parası olan parası olan Amerikalılar
evinde 97 iskelet bulundu. Hamin cesetler denize atıldı. Bazı tarihçilere doktorlara rüşvet vererek hastaneye
Mangha sit alanında bulunan 5000 göre imparatorluk nüfusunun dörtte birini yatabiliyordu. İspanyol gribi denmesinin
yıllık bu evdeki kalıntılar çocuk, genç vebaya kurban verdi. sebebi, İspanya basınının grip haberlerini
ve orta yaşlılara aitti ve yanmıştı. sansürsüz yazabilmesidir. Amerikalılar gribi
Salgının köy halkını silip süpürdüğü, ~ Kara Veba 1346-1353: Avrupa’ya Almanların yaydığına dair komplo teorileri
insanların ölülerini gömecek vakit Asya’dan bulaştı. Kimilerine göre Avrupa ürettiler.
bulamadıkları sanılıyor. Yine Çin’in nüfusunun1/3’ünü, kimilerine göre de
kuzeydoğusunda Miaozigou sit yarısından fazlasını yok etti. İnsanlar toplu ~ Asya Gribi 1957-58: Çin’de başladı.
alanında benzer toplu mezar mezarlara gömüldü. Çalışacak adam Dünyaya yayıldı. Özellikle Asya ülkelerini
bulundu. Buradaki kalıntılar bulmak zorlandı, serflik sistemi sona sarsan gripte 1 milyondan fazla kişinin
da yaklaşık aynı zamana ait. erdi. Emekçiler daha iyi beslenip, daha iyi öldüğü sanılıyor.
Arkeologlara göre burada da salgın koşullarda çalışmak için pazarlık gücü elde
ihtimali öne çıkıyor. etti. İnsan gücü kıtlığı yüzünden, teknolojiye ~ AIDS 1981- ... : Afrika’da maymunlardan
yatırım yapanlar çoğaldı. Böylece sanayi geçtiği sanılıyor. Şimdiye kadar 35
devrimine giden yol açıldı.
~ Ö.430: Atina ile Sparta milyon kişinin ölümüne yol açtı. Afrika’nın
arasındaki savaşın başlamasından ~ Cocoliztli Salgını 1545-1548: güneyinde nüfusun %40’ı virüsü taşıyor.
sonra başlayan salgın 5 yıl Meksika’da yüksek ateş, kanama ve Aşısı yok ama iyi gelen ilaçlar bulundu.
sürdü. Helen tarihçi Tukutides’e Şimdiye kadar 2 kişi tamamen iyileşti.
göre insanlar birden ateş, bağırsak enfeksiyonu ile seyreden tifo
benzeri salgında 5 yılda 15 milyon kişi öldü.
kanama, gözlerde kanlanma Kurbanların renkleri sarardı, ağızlarından ~ H1N1 Domuz Gribi 2009-2010:
ile hayatlarını kaybetti. 75 ila kulaklarından kan geldi, birkaç gün içinde Meksika’da başladı, dünyada 1 buçuk
100 bin kişinin öldüğü sanılıyor. de hayatlarını kaybetti. Yerli halkın yüzde milyondan fazla kişiye bulaştı. 300 bin
Salgın toplumda kaosa yol açtı. 45’i yok oldu. civarında kişinin ölümüne yol açtığı
İnsanlar nasılsa öleceğiz diye sanılıyor.
çılgınlar gibi para harcadı; ~ Amerikan Vebaları 16.yy.: Cocoliztli
kuralları, dini bir tarafa bıraktı. salgınının yanı sıra İspanyol kolonicilerin ~ Ebola 2014-2016: Batı Afrika’da 28
Hastalara yaklaşılmasından Amerika kıtasına getirdiği çiçek vs. bin kişiye bulaştı, 11 binini öldürdü. Virüs
korkulduğu için, çoğu yalnız hastalıklar, kıtada milyonlarca yerlinin aslında ilk olarak 1970’lerde Sudan ve
başına öldü. Doktorlar bu ölümüne yol açtı. Tarihçiler, yerli halkın Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nde
salgının tifo ya da ebola %90’ına yakınının Avrupa’dan taşınan görülmüştü.
benzeri bir virüs olabileceğini hastalıklar yüzünden yok olduğunu tahmin
düşünüyor. Atina’yı kasıp ediyor. Aztek ve İnka orduları, salgın Kaynaklar:
kavuran bu salgın, Peloponnes yüzünden kırıldığından İspanyollar Orta ve • www.livescience.com/worst-epidemics-
and-pandemics-in-history.html?utm_
savaşlarında Sparta’ya Güney Amerika’yı kolayca ele geçirebildi. source=notification
yenilmesinin en önemli sebebi • www.theguardian.com/world/2018/jan/16/
olarak görülüyor. ~ Londra’daki Büyük Veba Salgını mexico-500-years-later-scientists-discover-
what-killed-the-aztecs
1665-1666: Londra nüfusunun %15’inin, • www.historytoday.com/archive/black-death-
~ 165-180 Antonine yani 100 bin kişinin salgında öldüğü tahmin greatest-catastrophe-ever
Vebası: İran seferinden ediliyor. Kral 2. Charles bile Londra’dan • www.ancient.eu/article/782/justinians-plague-
541-542-ce/
dönen askerlerin Roma’ya kaçmak zorunda kaldı. 2 Eylül 1666’da • www.livescience.com/51662-100-bodies-
found-prehistoric-house.html
getirdiği sanılıyor. Tarihçiler büyük Londra yangını çıkmasaydı, belki • www.herkesebilimteknoloji.com/haberler/saglik
Roma’da 1 günde 2000 salgın daha da sürecekti. - Hale Tuna Kuterdem