Page 30 - LabMedya - 53

30 TOPLUM www .labmedy a.c om

ÇAY İSMİ NEREDEN GELİYOR?

DÜNYADA EN ÇOK TÜKETİLEN İÇECEKLERİN Quartz Sitesi’nin haberine göre, ülkeden
BAŞINDA, TÜRKİYE’DE DE ÇOK SIK TÜKETİLEN ülkeye farklı şekillerde tüketilen çayın hangi
ülkede nasıl adlandırıldığı, o ülkenin çayla
“ÇAY” GELİYOR. BAZI İSTİSNALAR DIŞINDA tanışmasının hikâyesine dayanıyor.
DÜNYA GENELİNDE BU İÇECEĞİN İKİ SÖYLENİŞİ Hollandalılar (thee), İngilizler (tea),
VAR: BİRİ TÜRKİYE’DE DE KULLANDIĞIMIZ İspanyollar (té), Fransızlar (thé),
“ÇAY”, DİĞERİYSE ÖZELLİKLE BATI Endonezyalılar (teh) ve Afrika’nın batı ve
güney ülkeleri “te” gibi birbirine benzeyen
ÜLKELERİNDE KULLANILAN “TE” KELİMESİNE isimler kullanırken, Türkler (çay), İranlılar
(chay), Ruslar (çay), Japonlar (oça), Araplar
DAYANIYOR. PEKİ YA BU İSİMLER NEREDEN (şay), Hindistanlılar (şay), Doğu Afrikalılar
GELİYOR? (çai) isimlerini kullanıyor.

“Ça” ve “te” kelimelerinin kaynağı çayın
ana vatanı olan Çin’den geliyor. Bu ülkeden
yola çıkan çayın dünyaya yayılırken izlediği
güzergah, aldığı isim üzerinde belirleyici rol
oynamış.

Karadan gelene “ça”, deniz yoluyla
gelene “te”
“Ça” ve benzeri versiyonlar çayın karadan,
yani meşhur “İpek Yolu” üzerinden ulaştığı
ülkelerce benimsenirken, çay yapraklarını
www.miprolab.com.tr deniz yoluyla Avrupa’ya taşıyan Hollandalı
tüccarlar sayesinde bu bitki “Te” ve benzeri
kelimelerle anıldı.
Yüksek Sıcaklık ve Nem Hassasiyeti ile Tanı ın 17’nci yüzyılda Hollandalıların Çin’deki ana
üssü Çin’in sahil bölgesi Fujian’daydı. Kıyı
şeridinde bulunan Fujian’da yaygın olan
Min Nan Çincesi, çay kelimesini “te” olarak
tanımlıyor.
Sıcaklık çalışma hassasiyeti: 0.1 derece Hollanda Doğu Hindistan Şirketi (The Dutch
Nem çalışma hassasiyet: %2 East India Company), Çin’den Avrupa’ya
ilk çay ihracatını yapan şirket olarak
biliniyordu. Böylelikle Avrupalılar bu bitkiyi
daha çok bu isimle tanıdı.
BİTLİ BÜYÜTME VE TEST KABİNİ Deniz yoluyla taşınan bu bitki Avrupa’da

• Otomotiv ve otomotiv yan sanayisi, kimya, plastik, “te, tea, the” gibi ismimlerle biliniyor. Ancak
elektrik&elektronik, tekstil, ilaç, gıda sanayilerinde raf ömrü ve
stabilite testleri ile ziraat ve biyoloji alanında bitki büyütme, Portekiz’de “chá” kelimesi kullanılıyor.
çimlendirme çalışmaları için; sanayide üretimi yapılan yarı Nedeni Portekizli denizcilerin bu bitkiyle
mamül veya mamüllerin dayanıklılık, kalite kontrol, kararlılık,
yaşlandırma, koşullandırılmış şartlarda depolama ve saklama, Hollandalılardan önce tanışması ve çayı
raf ömrü ve ar-ge testlerinin yapıldığı laboratuvarları ve doğrudan Macao’dan alması.
üniversitelerin araştırma laboratuvarları için ideal tasarım
• Kullanıcı ihtiyacına göre farklı modeller : 120, 250, 500, 600,
1000 litre Ipek Yolu ile gelen “çay” kelimesi
• Sıcaklık çalışma aralığı: -20 °C / 100 °C Diğer yandan Çin’den Orta Asya’ya doğru
• Nem çalışma aralığı: % 20 RH - % 95 RH (10 °C / 60 °C
arasında) karadan yola çıkan çay Farsça, Hintçe ve
• Güçlü aydınlatma (Aydınlatma olan modellerde) Rusçada “chay”, Arapçada “shay”, Sahra
• Sıcaklık, nem ve aydınlatma şartlarının oluşturulması ile
gerçek iklim şartlarının canlandırılması için ideal tasarım. altı Afrika’sının en yaygın dili olan Swahili
• Kolay kullanımlı programlanabilir mikroişlemcili kontrol dilinde “chai” ismiyle günlük hayatta yer
sistemi
• Programlanabilir PID mikroişlemcili kontrol sistemi alıyor.
• Sıcaklık&zaman için likit kristal gösterge (LCD), kullanımı
kolay tek düğmeli kontrol paneli
• Gecikmeli başlatma özelliği Türkçede “çay” denmesi de Farsçaya
• Korozyona ve birçok kimyasal buhara dayanıklı paslanmaz dayanıyor. Çin’in Mandarin lehçesinde “ça”
çelik hücre
• Adımlı çalışma ve 9 program hafızası diye okunan bu kelime Farslılarla beraber
• İç cam kapı “chai/çay” olarak birçok ülkeye yayıldı.
• Güçlü hava sirkülasyonu ile çok iyi sıcaklık ve nem dağılımı ve
kararlılığı Bu yüzden çayın muhtemelen Farsçadan
• Standart olarak sunulan otomatik su besleme sistemi da daha eski olan Japonca ve Korece
• Opsiyonel olarak sunulan bilgisayar üzerinden veri kontrol
yazılımı kullanımları da “cha” şeklinde kaldı.
• CFC içermeyen soğutma gazı ve yalıtım malzemesi
• Özellikler kısmına bitki büyütme için özel ışık siddeti
ayarlanabilen led lanbalar kullanılmaktadır Kişi başına en çok çay tüketilen ülke:
Türkiye
Dünya Çay Komitesi’nin 2018 raporuna
göre, dünyada yılda kişi başı en çok çay
tüketen ülkeler sıralamasında 3,5 kilogram
ile Türkiye ilk sırada yer aldı. Dünya çay
üretiminde 2,270 milyon ton ile Çin birinci
PROTEK LAB GRUP PROFESYONEL LABARATUVAR ÇÖZÜMLERİ
Özanadolu Sanayi Sitesi 1458. Sokak No:30 İvedik OSB OSTİM-ANKARA olurken, Türkiye’nin 259 bin ton ile beşinci
+90 312 324 49 83-84 +90 312 324 59 74 sırada yer aldığı kaydedildi.
www.miprolab.com.tr
Kaynak: Euronews / Hüseyin Koyuncu