Page 6 - LabMedya - 52

6 KİMYA www .labmedy a.c om

PERİYODİK TABLO,

ÇOK FARKLI GÖRÜNÜYOR OLABİLİRDİ!

Bir kimyacı, periyodik tablonun 150’nci yıl gelecek kadar düşük bir erime noktası elementler, günümüzün tablosunda olduğu
dönümünde geriye bakıp çeşitli tabloları varmış. Mendeleyev; aynı şeyi skandiyum, gibi; bir sütunda (grup) bulunanlar ile ortak
inceledi. germanyum ve teknetyum için de yapmış. özellikleri paylaşıyordu. Henry Basset’in
(Teknetyum; kendisi öldükten 30 yıl sonra, 1892 yılında yaptığı ve epey ilginç olan
1937’de keşfedilmiş) “gülle” formülleştirmesi de vardı.

Mendeleyev’in tablosu, ilk bakışta bizim Bununla beraber tablo, 20’nci yüzyılın
aşina olduğumuz tabloya pek benzemiyor. başında; Heinrich Werner’ın 1905 yılında
Bir kere; çağdaş tablo, Mendeleyev’in yaptığı ve şaşırtıcı şekilde çağdaş görünen,
gözden kaçırmış olduğu bir sürü element tanıdık ve yatay bir biçime oturmuştu.
içeriyor. Bunlardan en göze çarpanı, soy Soy gazlar ilk defa; tablonun en sağında,
gazlar (helyum, neon ve argon gibi). Ayrıca şimdi aşina olduğumuz konumlarında
tablo, çağdaş şekline göre farklı yöne görülmüştü. Werner ayrıca, boşluklar
gidiyor. bırakarak Mendeleyev’in kitabından bir
yaprağı çıkarmayı da denemişti ancak
Fakat Mendeleyev’in tablosunu 90 derece aksine; hidrojenden ve hidrojen ile helyum
döndürdüğünüz zaman, çağdaş şekille arasında duran başka bir elementten daha
olan benzerlikler belli oluyor. Örneğin hafif elementler önererek, tahmin yapma
halojenlerin (flor [F], klor [Cl], brom [Br] işini fazla kaçırmıştı.
ve iyot [I] [Mendeleyev’in tablosunda
J simgesi]) hepsi, birbirlerinin yanında Charles Janet’in yaptığı tablo, özellikle etkili
görünüyor. Bugün ise tablonun 17’nci olmuştu. Kendisi; bir fizikçinin bu tabloya
sütununda dizilmişler. (veya kimyacıların karşı yaklaşımını almış ve yeni keşfedilen
söylemeyi tercih ettiği üzere, 17. grupta) kuantum kuramını kullanarak, elektron
gruplaşmalarına dayanan bir düzen
oluşturmuştu. Bunun sonucunda ortaya
çıkan “sol adımlı” periyodik tabloyu, hâlâ
pek çok fizikçi tercih ediyor. İlginç şekilde
Theodor Benfey’in bükümlü tablosu (1964)
Janet; o zamanlar sadece 92 element
bilinmesine rağmen, 120 taneye kadar alan
Periyodik tablo, neredeyse her kimya bırakmıştı. (Şimdilik yalnızca 118 tane var)
laboratuvarının duvarlarından öğrencilere
bakıyor. Tabloyu oluşturan kişinin de BIR TASARIMA KARAR VERMEK
genelde Dimitri Mendeleyev olduğu
düşünülür. Çağdaş tablo, aslında Janet’in yaptığı
tablonun doğrudan evrim geçirmiş bir şekli.
Rus kimyacı; bilinen elementleri kartlara Alkali metaller ve toprak alkali metaller,
yazmış ve onları, kimyasal ve fiziksel çok geniş görünen bir periyodik tablonun
niteliklerine göre sütun ve sıralara oluşturulması amacıyla en sağdan en
koymuştu. BM; bilimdeki bu çok önemli sola kaydırıldı. Fakat bu biçim, bir sayfa
noktanın 150’nci yıldönümünü kutlamak veya bir postere güzel sığmıyordu. Bu
amacıyla, 2019 yılını Uluslararası Periyodik yüzden, çoğunlukla estetik sebeplerle; f
Tablo yılı ilan etti. blok elementleri genelde çıkarıldı ve ana
tablonun altına yerleştirildi. İşte, bugün
Fakat aslında, periyodik tablo Mendeleyev tanıdığımız o tabloya böyle ulaştık.
ile başlamamıştı. Pek çok kişi, elementleri
kurcalayıp onları sıralamakla uğraşmıştı. Fakat bu durum, kişilerin tablo düzenlerini
Kimyacı John Dalton, onlarca yıl önce kurcalamadığı anlamına gelmiyor; bunu
bir tablo oluşturmayı denemiş ve ayrıca Dimitri Mendeleev’in, kayıp elementler ile birlikte tamamlanan tablosu da genelde, geleneksel tabloda kolayca
elementler için bazı ilginç simgeler göze çarpmayan elementlerin arasındaki
yapmaya çalışmıştı. Ayrıca Mendeleyev, ilişkileri vurgulamaya çalışarak yapmışlardı.
ev yapımı kart destesi işine koyulmadan Özellikle sarmallı ve 3 boyutlu olanların
sadece birkaç yıl önce; John Newlands da Mendeleyev’in yukarıdaki tablosunda DENEME PERIYODU meşhur olduğu, yüzlerce çeşit bulunuyor.
elementlerin özelliklerine göre sıralandığı yer alan soru işaretlerini fark ettiniz mi? Hepsi de; periyodik element tablosunun,
bir tablo yapmıştı. Örneğin; Al (alüminyum) elementinin Bu tablodan; bilindik şemaya yapılan geçiş, bilimin nasıl meşhur bir simgesi haline
yanında, bilinmeyen bir metal için yer küçük bir sıçrama gibi görünebilir fakat geldiğini gözler önüne seriyor.
Mendeleyev’in yeteneği, masada bırakılmış. Mendeleyev; bunun atomik Mendeleyev’in yayınlarından yıllar sonra,
bıraktıklarında saklıydı. Belirli elementlerin kütlesinin 68 olacağını, bir santimetre başka element düzenleriyle çok sayıda Kaynak: Popsci
kayıp olduğunu ve henüz keşfedilmediğini küpte altı gram yoğunlukta olacağını ve çok deneme yapılmıştı. Tablo, dik açılı ve kalıcı
fark etti. Bu yüzden Dalton, Newland düşük bir erime noktasının bulunacağını şeklini almadan önce; başka kişiler bazı
ve arkadaşları; bilinenleri hazırlarken, tahmin etmiş. ilginç ve muhteşem çözümler teklif etmişti.
Mendeleyev ise bilinmeyenler için boş yer Özellikle dikkat çekici olan bir örnek ise;
bırakmıştı. Daha şaşırtıcı olanı ise kayıp Paul Émile Lecoq de Boisbaudran; altı Heinrich Baumhauer’ın 1870’de yayınlanan,
elementlerin özelliklerini doğru şekilde yıl sonra galyum elementini ayırmış ve merkezinde hidrojenin yer aldığı ve atom
tahmin etmesiydi. element gerçekten tam da bu boşluğa kütleleri giderek artan elementlerin dışa
oturmuş; 69.7’lik bir atomik kütlesi, 5.9 g/ doğru sarmal şeklinde uzandığı tablosuydu.
cm³’lük bir yoğunluğu ve elinizde sıvı hale Tekerin her bir parmaklığına düşen