Page 58 - LabMedya - 34

58

Sevimli

YUNUSLAR

Başta kıta sahanlıklarının görece sığ Örneğin İngilizcede, bu familyanın türleri
denizleri olmak üzere, tüm Dünya için “domuz balığı” anlamına gelen bir
denizlerinde ve bazı nehirlerde bulunan kökten genel porpoise kelimesi kullanılır
yunuslar etçil canlılardır ve genellikle ve bu kelime, özellikle
balık ve mürekkep balığı ile beslenirler. gemiciler ve balıkçılar
Omurgalı hayvanların içine girer. tarafından herhangi Akciğerlerini mükemmel kullanan yunuslar,
Yunusgiller (Delphinidae) familyası, bir küçük yunusu 250 metreye rahatlıkla dalabilirler. Yunus
balinalar (Cetacea) takımı içindeki en adlandırmak için
kalabalık familyadır. Üyeleri yaklaşık 10 kullanılmıştır. Türkçede balıkları yapılan araştırmalarda aldığı bir
Yunuslar hakkında milyon yıl önce, Miyosen devrinde ortaya Phocoenidae familyası nefesin %80’ini kullanırken insanlar aldığı bir
çıkmıştır. Yunusların hayvanlar âleminin
bazı bilgiler en zeki canlılarından olduğu kabul edilir için “domuz balinaları”, nefesin %18’ini kullanır. Böylece bir yunus 15
“nehir yunusları”,
dakika kadar rahatlıkla nefesini tutabilir.
• Yunuslar da yarasalar gibi ve arkadaş canlısı genel görünümleri “liman yunusları” ve
ile oyuncu tavırları, onları insanların
yönlerini bulmak ve avlanmak gözünde popüler bir yere koyar. “liman yunusgiller”
gibi adlara rastlanabilir.
için seslerini kullanırlar. En sık rastlanan yunus türü olan ve Bu familyanın tipik türü olan Phocoena
Yüksek frekanslı sesin objelere “yunus” denildiğinde ilk akla gelen canlı, phocaena için ise “domuz balinası”,
ya da diğer canlılara çarpıp 1970’li yıllarda Türkiye’de de yayınlanan “mutur”, “gerçek yunus”, “azak yunusu” Davranışları
yansıması sonucu oluşan ekodan ABD televizyon dizisi Flipper’ın özellikle ve yalnızca “yunus” adlarının kullanıldığı Yunuslar oyunculukları ve atiklikleriyle
faydalanırlar. popülerleştirdiği ve Türkçede “şişe görülebilir. meşhurdurlar. Bu yüzden izlemesi en
burunlu yunus” (ya da “afalina”) olarak
• Boğulmalarını engellemek anılan Tursiops truncatus türüdür. Ancak, Sosyal Yaşamı keyif veren hayvanlardan biridirler.
amacıyla yunuslar uyuduklarında yunusgiller (Delphinidae) familyasının Yunuslar çok büyük gruplar halinde Birçok yunus türü gemileri takip eder,
su üzerinden atlar ve hareketlerini
beyinlerinin sadece yarısı tipik türü Tursiops truncatus değil, yaşar. Güvenli bir koruma için dişiler senkronize eder. Bilim insanlarına göre
uykuya dalar, bu şekilde uyanık Türkçede “tırtak” adı ile anılan ve bayağı ve yavrular böyle bir grubun ortasında yunusların gemilere yakın yüzmelerinin
kalan yarısı sayesinde nefes yunus (Delphinus) cinsi içinde sınıflanan yer alır. Grubun hasta üyesi yalnız nedeni bu şekilde yüzerken daha az
Delphinus delphis’tir.
almaya devam edebilirler. bırakılmaz, ölene kadar grubun içinde enerji harcamalarıdır.
tutulur. Bu güçlü dayanışma bağı, yeni
• Tüm memelilerden farklı olarak Yunusgiller (Delphinidae) familyası bir yavru gruba katıldığı ilk günden Büyüklükleri
yunusların bebekleri anne içindeki görece büyük altı tür, bu familya itibaren başlar. 43 farklı türü olan yunusların boyutları da
karnından kuyrukları önde çıkar. içinde sınıflandıkları için aslında yunus Yunus yavruları önce kuyrukları dışarı türler arasında farklılık göstermektedir.
• Her yunusun kendisine has olsalar da daha çok “balina” adı ile anılır. çıkacak biçimde doğarlar. Bu sayede En çok bilinen tür olan şişe burun
Bu canlılar şunlardır:
imzası ya da adı olarak Feresa attenuata - Cüce katil balina doğum tamamlanana kadar yavrunun yunuslar yaklaşık 2,5 metre uzunluğunda
adlandırabileceğimiz bir “ıslığı” Globicephala macrorhynchus - Kısa havasızlıktan ölmesi önlenmiş olur. En ve 200 – 300 kilogram ağırlığındadırlar.
En küçük yunus türü olan Maui Yunusları
son yunusun başı doğum kanalından
vardır. yüzgeçli pilot balinası çıkar çıkmaz, ilk nefesini alması için hızla yaklaşık 1,2 metre uzunluğunda ve 40
• Yunuslardaki göz yapısı çok Globicephala melas - Uzun yüzgeçli pilot su yüzeyine çıkarılır. Genellikle, yardım kilogram ağırlığındadırlar.
farklıdır. Gözler birbirinden balinası amacıyla anne yunusa bir başka dişi Yunusların ortalama ömürleri 17
Orcinus orca - Katil balina
bağımsız hareket edebilir ve 300 Peponocephala electra - Elektra balinası yunus da eşlik eder. yıldır. Bazı türler 50 yaşına kadar
derecelik açıya sahiptir. Gözlerin Pseudorca crassidens - Yalancı katil Anne yunus doğumdan sonra hemen yaşayabilmektedirler.
yavrusunu emzirir. Süt emmek için
retina kısmında oluşan bir balina dudağı olmayan yavru, annesinin
katman nedeni ile gece görüşleri Dişli balinalar (Odontoceti) alt takımı karnındaki bir yarıktan çıkan iki süt
vardır. Bu sayede yunuslar, gece içinde bulunan ve açık olarak “yunus” kaynağından beslenir. Bu bölgeye ufak
adı ile anılan diğer türler, nehir yunusları
aynı gündüz gibi görüşe sahiptir. (Platanistoidea) üst familyası içindeki ağız darbeleriyle dokunduğunda süt
• Yunus balıklarının derileri 2 dört familyada birer tür olarak sınıflanan fışkırır. Yavru her gün onlarca litre süt
saatte bir kendini yeniler. Bu içer. Bu sütün % 50’si yağdan meydana
gelir (ineklerde ise
yenileme sayesinde pürüzsüz ve Yunusların ağızlarındaki gagaya benzer sütün sadece % 15’i
hidrodinamik olurlar. Daha da yağdır). Bu yoğun
şaşırtıcı olan konu, yaralarının çıkıntı sudaki hareketlerini kolaylaştıran bir kıvam sayesinde,
çok hızlı iyileşmesidir. Çok ciddi başka tasarımdır. Hayvan bu yapı sayesinde yavrunun vücut ısısını
yaralanmalarda bile yunus balığı suyu daha iyi yarmakta ve daha az enerji dengelemek için
ihtiyaç duyduğu yağlı
2 hafta kadar bir sürede yarayı harcayarak, daha hızlı yüzebilmektedir. deri tabakası hızla
iyileştirir. Kopan parçaları da Modern gemilerin burunlarında da yunus oluşur. Hızlı dalışlar
yeniden oluşmaktadır. ağzına benzer bir çıkıntı vardır. Bu esnasında diğer dişiler
• Yunuslar su yüzeyinden 6 metre hidrodinamik tasarım, gemilerin hızını da yavruyu aşağı doğru
yukarıya zıplayabilirler. aynen yunuslarınki gibi artırmaktadır. iterek yardımcı olurlar.
• Yunuslar balıkçı tekneleri ve Ayrıca, yavruya
avlanmayı
balinaların korkuttuğu balıkların ve sonarını kullanmayı da
kaçış yollarını keserek onları öğretirler. Bu yıllarca süren
avlarlar. Amazon nehir yunusu, Ganj ve İndus bir eğitim safhasıdır.
nehir yunusu, La Plata yunusu ve Çin
• Japonya ve Peru’da yunus eti nehir yunusudur. Bazıları yıllarca
yenmektedir. Yine dişli balinalar (Odontoceti) alt takımı sevdikleri bir aile
üyesinin peşinden
• Yunuslar mayın temizlemek için içinde bulunan Phocoenidae familyası ayrılmazlar. 30 sene
kullanılmıştır. ve bazı türleri, yunuslardan farklı olsalar boyunca bu böyle devam
da bazen “yunus” adı ile ilişkilendirilir.
edebilir.