Page 28 - LabMedya - 34
P. 28
28
Örneğin sert sulardaki kalsiyum
Sabun Deterjan
ve mağnezyum iyonlarını
Tanım: Uzun-zincirli Tanım: Deterjan, petrol tutmak için kompleks fosfatlar
bir yağ asidinin türevlerinden elde edilen, kullanılmaktadır. Bu özellik
soydum ve potasyum temizleme, arıtma özelliği deterjanların sert ve yumuşak
tuzudur. bulunan, toz, sıvı veya
Yük. Kimyager krem durumunda olabilen sularda etkin bir şekilde
Hasan ÖZ kimyasal maddedir temizlik yapabilmesini sağlar.
Suyun yapısında Deterjanlarda böyle bir Sabunlarda böyle bir yardımcı
doğal olarak sorun yoktur. Deterjanların madde olmadığı için sert sularda
bulunan kalsiyumla yapısında bulunan fosfatlar temizleme özellikleri azdır.
kalsiyum ve magnezyumu
çözünmeyen bileşik
DÜNYANIN meydana getirir. Bu tutarak; bu etkiyi bertaraf düzenleyiciler ve yardımcı Ham madde Kategorisi İşlevi
Yüzey aktif maddeler, köpük
ederler.
da kirlerin ortamdan
maddeler deterjan formülasyonun
uzaklaştırılmasını
Sülfonik Asit
Yüzey Aktif Madde
Deterjanın ana maddesi,
zorlaştırır.
KÖPÜĞÜ Sabunlar suda çöker Deterjanlarda böyle bir ana yapısını oluştururlar. Ancak (LAB-HSO3) asıl temizleme işini
formülasyonda %3 veya daha
gerçekleştiren madde.
LABSA
ve ortamda leke
az oranda katkı maddesine
reaksiyon meydana
bırakırlar. Çünkü
ortamda leke bırakmazlar.
sabun suda doğal gelmez, deterjanlar gereksinim duyulur. Noniyonikler Az köpüren Yüzey aktif Toz deterjanda toza
olarak bulunan mineral LS7 ve LS3 madde yumuşaklık verir.
ve asitlerle reaksiyona 4- Katkı Maddeleri:
Deterjan, petrol türevlerinden elde edilen, girince; çözülmesi Katkı maddelerini; beyazlatıcılar, Laurik etanolamid Köpük Düzenleyici Alkil benzen sülfonat
yüzey aktif maddesi
temizleme, arıtma özelliği bulunan, toz, sıvı veya ve suyla ortamdan pas önleyiciler, optik ile kullanılan köpük
krem durumunda olabilen kimyasal maddedir. uzaklaştırılması zor beyazlatıcılar, kolloidal taşıyıcılar, düzenleyicidir.
moleküller oluşur.
İçerisinde yüzey aktif maddeler, yoğunlaştırıcılar, dolgu maddeleri (nem çekiciler
dolgu malzemeleri ve diğer yardımcı maddeler Kullanma sularının Deterjanlar hem yumuşak ve topaklanmayı önleyiciler), Lauril alkol Köpük Düzenleyici Alkil sülfat yüzey aktif
maddesi ile kullanılan
yapısında kalsiyum
hem de sert sularda
bulunan deterjanlar sıvı, toz, krem, bar, granül, ve mağnezyum temizlik yapabilirler. dezenfektanlar, parfüm, ovucular, köpük düzenleyicidir.
tablet ve benzeri şekillerde olabilir. Deterjanlar bulunur ve sertlikleri enzimler ve diğer aktif madde
kullandıkları yüzeyleri etkin bir şekilde orta derecedir. Sabun katkıları olarak sıralamak Sud Kostik (%47) Yardımcı Madde Sülfonik asit sud kostik
temizlemeleri için yüzey aktif maddeler içerirler. yalnızca yumuşak mümkündür. NaOH ile karıştırıp yapısındaki
sularda en iyi temizliği
Yüzey aktif maddelerin pek çoğu, molekülün bir gerçekleştirir. Toz deterjan yapımında kullanılan Na+ ile nötralleşmesi
ucunda suyu çeken (hidrofilik) ve diğer ucunda bazı hammaddeler ve işlevleri sağlanır.
suyu iten (hidrofobik) bir grup bulundururlar. Sert sularda Sert sularda iyi köpürür. tablo-2’de özetlenmiştir. Genel Sodyum Silikat Yardımcı madde Nötrailze edilen
Ancak bu temizlik
köpürmez.
açısından olumsuzluk itibariyle tüm deterjanlar kullanım Alkali LABSA, Sodyum Silikat
Kirler Nasıl Temizlenir? yaratmasa da yıkama amacına bağlı olarak ana bir Na2O2.SiO2 Alkali ile reaksiyona
sokulur. Silikatlar suyu
Molekülün bir kısmında elektron fazlalığı ve sonrası atık suyun yüzey aktif madde, bu maddenin yumuşatırlar.
bunun sonucu olarak da kısmi negatif yük, arıtımında dezavantaj etkinliğini arttırmak amacıyla Yağ asitleri Hem yüzey aktif, hem Sud kostikle karıştırılıp,
yaratır. Su kirliğine sebep
bir kısmında ise elektron noksanlığı ve bunun olabilir. kullanılan yardımcı maddeler ile de matik deterjanlarda sabun özelliği verilir.
sonucu olarak da kısmi pozitif yük görülen koruyucu maddeler içermektedir. köpük kesici
moleküllere polar moleküller denir. Öte yandan Tablo-1: Deterjan ve Sabunun Farkı. Seçilecek ham maddeler Sokalon CP5 Yardımcı madde Kristal suyu bağlar, suyu
elektron dağılımı kutuplaşma göstermeyen deterjanın türü ve kullanım yumuşatır.
moleküllere polar olmayan moleküller veya amacına, ayrıca haddelerin Sodyum Karbonat Yardımcı madde İyi bir alkalite kaynağıdır.
kısaca apolar moleküller denir. Su polar bir gerilimi de etkiler. Yüzey aktif maddeler suyu maliyetine göre değişmektedir. Suyun yumuşatılmasını
çözücüdür, karbon tetraklorür (CCI4) apolar bir seven (hidrofilik) ve suyu sevmeyen (hidrofobik) sağlar.
çözüdür. Polar maddeler polar maddeleri, apolar kısımlardan oluşur. Yüzey aktif maddeler yüzey Sonuç:
maddeleri apolar maddeleri iyi çözeler. İyonik gerilimini azaltarak, yıkama işleminin temizleme Deterjanların temizleme güçleri Fosfatlar Yardımcı Madde Kalsiyum ve Mağnezyum
maddeler polar çözücülerde iyi çözünürler. ve köpük oluşturma görevini yerine getirirler. sabunlardan daha iyidir. iyonlarını tutar.
Bu nedenle Karbon tetraklorür su içerisinde Yüzey aktif maddeler 4 çeşittir: Bir deterjan formülasyonu
çözünmez. Bazı çözücü molekülleri polarlık ve -Anyonik Aktif Maddeler: hazırlarken; ana madde yüzey SCMC Tetra Yardımcı Madde Kirlerin toplanıp, tekrar
apolarlık özelliklerini birlikte gösterebilirler. Alkol Sentetik temizlik maddelerinde (çamaşır-bulaşık aktif maddedir. Yüzey aktif Sodyum Tuzu çamaşıra yapışmasını
böyle moleküllerdir. Molekülün karbon - hidrojen deterjanları, halı yıkama şampuanı vs.) en çok madde seçimi, kirin ve kirin engellemek.
bağları apolar, oksijen - hidrojen ve karbon - kullanılan yüzey aktiftir. Etkisi ve çözünürlüğü bulunduğu ortamın özellikleri
oksijen bağları ise polar özelliktedir. Bir başka sıcaklıkla artan anyonik maddeler hafif kirleri bağlı olarak değişmektedir. EDTA Yardımcı Madde Hammaddelerden ve
deyişle molekülün bir ucu polar özellik, öteki çıkarıcı özelliğinden dolayı güvenlidir. (Örn: sistemden gelen ağır
metal iyonlarını tutarak
ucu ise apolar özellik gösterir. Dolayısıyla alkol Sabun) Formülasyona ayrıca yüzey aktif suda çözünebilen bir
çeşitleri hem polar hem de apolar maddeler için -Katyonik Aktif Maddeler: maddenin temizleme gücünü kompleks oluşturmak.
iyi bir çözücüdür. Kir çıkarma özelliği zayıf olan katyonikler arttıracak ilave kimyasalların da Sodyum Yardımcı Madde Oksijen açığa çıkararak;
aynı zamanda pahalıdır. Birbirini nötralize eklenmesi gerekmektedir. Bu Perborat(mono ve beyaztlamaya katkı
Kirler özellikle yağ v.b apolar organik maddeleri edeceğinden anyoniklerle birlikte kullanılmaz. yardımcı maddeler; yüzey aktif tetra) NaBO3.H2O / sağlar.
NaBO3.4H2O
içerirler. Su daha önce de belirttiğimiz gibi Daha çok yıkama sonrası işlemlerine uygun maddenin türüne göre değişiklik
polar bir çözücüdür. Yukarıda bahsettiğimiz olan katyonikler genellikle çamaşır yumuşatıcı gösterebilmektedir. Deterjan Optik Parlatıcılar Katkı maddesi Çamaşırların güneş
gibi benzer benzeri çözer ilkesinden hareketle ve (çamaşır suyu gibi) dezenfektanlarda formülasyonlarında yer verilmesi Photine ve Tinopal ışığında daha canlı ve
parlak görünmeleri
su ve kirler bir biri içerisinde çözünmez. Yani kullanılır. Antiseptik özelliği nedeniyle, daha çok gereken bir diğer konu da amacıyla ilave edilir.
su molekülleri kirin etrafını sararak, ortamdan sanitasyonda tercih edilir. Özellikle sert yüzeyler, köpüktür. Köpüğün düzenlenmesi Oksijen bazlı maddelerdir.
uzaklaştırılması için yeterli değildir. Bunu için katyonikle temizlendikten sonra daha geç toz gerekmektedir. Matik gibi Sodyum Sülfat Katkı Maddesi Deterjanın dansitesini
ortama temizleyici bir maddenin ilave edilmesi tutmaktadır. köpük istenmeyen deterjanlarda Na2SO4 azaltmak için ilave edilir.
Dolgu malzemesidir.
gerekmektedir. Temizleyicinin yapısında su ve -Non-İyonik Aktif Maddeler: köpük engelleyici kimyasalların
sabun gibi hem polar hem de apolar kısımların Katyonik ve anyoniklere oranla daha pahalı kullanılması zorunludur.
olması gerekmektedir. Bu özellikteki temizleme olan non-iyonik yüzey aktifler, güçlü kir Hazırlamak istediğimiz deterjanın TAED Katkı Maddesi Perboratı katalizleyerek;
maddesi suya eklenince hidrofobik kısım yağ çıkarma özelliğine sahiptir. Non-iyoniklerin su türüne bağlı olarak deterjanların Tetra Acetyl aktif oksijenin
Ethylene Diamine
aktivitesini arttırıp,
molekülleri ile etkileşerek; etraflarını sarar. sertliğinden ve düşük sıcaklıktan etkilenmemesi, yapısına enzim, optik ağartıcı gibi düşük sıcaklıklarda bile
Hidrofilik kısım ise su molekülleri etkileşip, yağ bazlı kirleri en iyi şekilde çıkarması ve katkı maddelerinin ilave edilmesi aktif oksijen vermesini
sağlamak.
kirle etkileşmez. Etrafı sarılan yağ tanecikleri sentetikler için uygun olması, diğer önemli deterjanın temizleme gücüne ve
birbirlerinden ve yüzeyden ayrılır, su içerisinde özellikleridir. Köpüksüz olduğundan otomatik kalitesine etki eden faktörlerdir. EDTMP Asit Katkı Maddesi Ortamda istenmeyen ağır
metal iyonları mevcut
Ethylene Diamine
dağılırlar. Böylelikle kir yüzeyden ayrılır ve su ile yıkayıcılar için elverişlidir. Hem katyonik, hem Tüm bu başlıklar halinde verilen Tetra Methyl ise bunların TAED’i
ortamdan uzaklaştırılır. anyonikle birlikte bulunabilir. ham madde gruplarından Phosphonic Acid bozmasını engeller.
-Amfoterik Aktif Maddeler: seçilecek kimyasallardan maliyeti
Sabun ve Deterjan Farkı Amfoterik aktif maddelerin yapıları oldukça düşürecek ve etkin bir temizleme Enzim Katkı Maddesi Organik yapılı kirleri
(kan, irin vs.) ve
Sabun ve deterjan her ikisi de kirleri ortamdan karmaşıktır ve en az kullanılan yüzey aktiftir. sağlayacak olanlar seçilmelidir. yağlı kirleri çözmek.
uzaklaştırma özelliğine sahip olsa da, temel Temizleme gücü yüksek ve cilde zararsızdır. Yani bir deterjan formülasyonu Kirleri parçalayarak
temizlenmesine yardımcı
kimyasal yapı bakımından farklılık gösterirler. Daha çok kozmetik sanayinde tercih oluşturulurken temizleme gücü olurlar.
Ayrıca temizleme oranları ve şartları da edilmektedir. ve kalitesinin yanında maliyet Antifoam Katkı Maddesi Matik türü az köpüren
birbirinden farklıdır. Bu farklılıklar tablo-1’de ekonomisinin de göz önünde EAG deterjanlarda, köpürmeyi
özetlenmiştir. 2-Köpük Düzenleyiciler: bulundurulması gerekmektedir. engellemek.
Formülasyonda yüzey aktif maddelerin yanında
Deterjan Formülasyonun Temel bir köpük düzenleyici ve bir stabilizatör Kaynakça Mavi/Yeşil Katkı Maddesi Dolgu amacıyla kullanılır.
Maddeleri (dayanıklaştırıcı) kullanılması gerekmektedir. [1] IUPAC, Gold Book, Detergent, http:// Tanecikler Köpüren deterjanlarda
goldbook.iupac.org/D01643.html Erişim Tarihi:
Bu maddeler direkt olarak kiri temizleme ile ilgili 20.06.2012 fosfat, az köpüren
deterjanlarda karbonalar
1-Yüzey Aktif Maddeler değil, köpüğün oluşumu ve kalıcılığıyla ilgilidir. [2] Haşim Paralı, Sabun Sanayiinde Geleneksel kullanılır. Boyar maddesi
Metodların Alternatif Teknolojileri, İzmir, 2001.
Deterjanların ana maddesini yüzey aktif Belirli yüzey aktif maddelerle belirli köpük [3] How Do Detergents Clean?, http:// optik beyazlatma
özelliğine sahiptir.
maddeler oluşturmaktadır. Yüzey aktif madde düzenleyiciler kullanılmaktadır. chemistry.about.com/od/howthingswork/f/
detergentfaq.htm, Erişim Tarihi:20.06.2012.
suda veya sulu bir çözeltide çözündüğünde [4] Eduard Smulders, Wolfgang Rybinski, Eric
yüzey gerilimini etkileyen (çoğunlukla azaltan) 3-Yardımcı Maddeler: Sung, Wilfried Rähse, Josef Steber, Frederike
kimyasal bileşiktir. Yüzey aktif maddeler aynı Yardımcı maddeler deterjanın temizleme Wiebel, Anette Nordskog, “Laundry Detergents” Tablo-2: Toz deterjan yapımında kullanılan bazı hammaddeler ve
in Ullmann’s Encyclopedia of Industrial
zamanda iki sıvı arasındaki yüzeyler arası gücünün arttırılmasına katkıda bulunmaktadır. Chemistry 2002, Wiley-VCH, Weinheim. işlevleri.