Page 42 - LabMedya - 26

42 YORUM SAYI 26

Doç Dr.
Kadir DEMİRCAN

GEÇMİŞLE YÜZLEŞMEK

İLK SAVAŞ GEMİLERİ ÇARPIŞMASI ve bilgisayarlı tomografi sayesinde işlemler daha Monitor gemisine dönelim. Hampton Road
Kuzey-Güney savaşında, Güney birliklerine ait olan hızlı ve kolay. Önce kafatasının röntgeni çekiliyor. Savaşı’nın 150. yıl dönümü olan Mart 2012’de
CSS Virginia gemisi Kuzey’in ağaçtan yapılmış Daha sonra kaslar, en son kıkırdak, deri ve göz Washington’da resmi bir tören düzenlenmesi
gemilerini tek tek batırıyordu. Üstünlük Güney’de ekleniyor. İstenirse bilgisayarda gözlük, saç, ve törende 2 yıl süren yüz yapılandırma
görünüyordu. Monitor zırhlısı New York’ta 3 ayda sakal ve bıyık da eklenebiliyor. Adli ressamlar bu verilerinin kamuoyuna sunulması kararlaştırılır.
bitirilmiş ve Virginia’nın karşısına çıkarılmıştı. İki işlemleri defalarca tekrarlıyor ve uygun sonuca Araştırmacılar, denizcilerin yüzlerini yeniden inşa
savaş gemisi, 9 Mart 1862’de Virginia Hampton ulaştıklarında elde edilen görüntüyü kim oldukları etmek ve törene yetiştirmek için üç boyutlu kil
Roads’da savaştı. Bu savaş tarihte, zırhlı iki bilinmeyen bu kişileri tanıyor olabilecek tanıklara çalışmalarını hızlandırır. Ayrıca çalışma bittiğinde yeniden yapılandırılan iki denizci Arlington’da
savaş gemisinin ilk savaşı olarak gösteriliyor. veya akrabalara gösteriyor. bir yazılım programı kullanılarak elde edilen bulunan ulusal mezarlığa gömüldü. Peki geri
Dönerbaşlı iki topu olan Monitor, dört saat süren görüntüleri güçlendirmek ve daha canlı göstermek kalan ondört kayıp asker nerede? Okyanus altında
savaş sonunda galip geldi. Fakat bir yıldan daha için renk çalışmaları yapılır. İki kişiden yaşça daha yatmaya devam eden geminin gövdesinin ne
kısa süre sonra Atlantik’in dalgalarına dayanamayıp büyük olanın dişlerindeki aşağıya doğru yıpranmış zaman su yüzeyine çıkarılabileceği bilinmiyor.
battı. Sular altına gömüldüğünde Monitor’daki 59 oluklar, araştırmacılara bu kişinin pipo içen bir O on dört kişinin iskeletinin geminin gövdesinin
denizcinin 16’sı kayboldu ve bir daha bulunamadı. denizci olduğunu düşündürmüştür. Bu sebeple içinde olup olmadığı da bilinmiyor. Monitor zırhlısı,
Gemi 150 yıldır 75 metre derinde yatıyor. 1973’te bilgisayarda bu kişinin resmine bir pipo eklenir. koruma altına alınmış durumda. İki kişinin kim
batığın yeri tespit edildi. 2001’de motoru, 2002’de Kafatası üzerinde 32 civarında yüz bölgesi, özel olduğu ise yaşayan akrabalarına ulaşılabilirse,
de dönerbaşlı bir top su yüzüne çıkarıldı. 2000 uzunluktaki belirteçlere göre belli derinliklerde DNA analizleri sayesinde yakında ortaya çıkabilir.
yılında gemiyi su yüzüne çıkarma çalışmaları işaretlenir. “Doku derinlik belirteçleri” denizcilerin O zaman meçhul iki mezar taşına belki de isimler
sırasında hiç bozulmamış iki insan iskeleti yüzleri boyunca bazı işaret noktalarında ortalama eklenebilecek. Diş ve kemiklerden cinsiyet,
bulunduğunda herkes hayretler içindeydi. Bu yumuşak doku derinliklerini işaretlemek için yaş, boy ve ırk belirleyebiliyoruz. Kemikler adli
beklenmedik bir durumdu. İskeletler geminin ters kullanılan küçük silindirik silicilerdir. Mesela antropologlara olay hakkında bir şeyler fısıldar.
dönmesi ile altta sıkışmış ve dip dalgalarından alnın ortasında gözlerin yukarısındaki bölge Bazen katili ele veren çürümüş kemikler, yapay
korunmuştu. Büyük olasılıkla soğuksu ve kule KEMİKLERİ OKUMAK yaklaşık 0,5 cm kalınlığında, yumuşak dokulu da olsa ete kemiğe büründürülerek kurban tespit
içindeki moloz dağılmadan kalmalarını sağlamış Kadınların kalça kemiği erkeklerinkinden çok bir bölgedir. Diğer taraftan yanaktaki yumuşak edilebilir. Henüz ulaşamadığımız,1953 yılında
ve gemiden uzaklaşmalarını engellemişti. O iki daha geniştir. Bu fark sayesinde iskeletin cinsiye- bölge çok kalındır (1-2 cm). İki denizcinin verileri, Çanakkale Boğazı’nda batan Dumlupınar denizaltısı
denizcinin kim olduğu, kaybolan diğer denizcilerin ti bulunur. Yaşı bulmak içinse biraz kemik biyolo- 1000 kişiden daha önceden elde edilmiş kontrol batığındaki seksen bir şehidimize bir gün ulaşıp
de bulunup bulunamayacağı sorularına cevap jisi bilmek gerekir. Bebeklerin dişleri altıncı ayda verileriyle karşılaştırılır. Kasların kemiklere onların yüzlerini de inşa edebilir miyiz acaba?
aranmaya başlandı. çıktıktan sonra 13-14 yaşlarına kadar yani kalıcı tutunduğu yerler ve derinlikleri yüz yapılandırma
İskeletlerin bulunuşundan 7 yıl sonra, 2007’de dişler çıkana kadar büyür ve değişir. Bu yüzden da çok önemlidir. Kemik üstündeki yumuşak
Texas A&M Üniversitesi’nden arkeolog Wayne çocuk iskeletlerinde yaş tespiti zor olabilir. dokunun kalınlığı yaşa, ırka ve cinsiyete göre
Smithve Louisina State Üniversitesi’nden farklılaşır. Uzmanlar bu kalınlığı dikkate alarak
meslektaşı Heather McKillop “USS Monitor Ergenlerde yaş tespiti daha kolaydır. Kemikler iyi kil ekleme aşamasına geçer. Belirteçlerin hepsi
Projesini” başlattı. Projeye adli antropologlar ve bir yaş kılavuzudur. Doğumda yumuşak ve ayrık yüze yapıştırıldıktan sonra dokunun görüntüsünü
bilgisayar güçlendirme laboratuvarından (FACES) olan kemikler yaşla birlikte sertleşir ve kaynaşır. oluşturmak için kil eklenir. Bazı adli heykeltıraşlar
bazı uzmanlar da katıldı. En son 30 yaşa doğru köprücük kemiği kaynar. yüzün yüzeyine son killeri yapıştırmadan önce bazı
Monitor’ün yeri 1973 yılından beri biliniyorsa da Bu ne demek? Köprücük kemiği kaynamamış kasları kafatasına yapıştırır. İlave olarak, burun
pervanesinin ve motorunun yeri 1990’ların sonuna bir iskelet 30 yaşın üzerinde birine ait olamaz. kemik yapısı ve burun açılma genişliği gibi bilgiler
kadar bilinmiyordu. 1990’lı yıllarda pervane su Kasların kemiğe birleştiği noktalara bakarak da de formüle edilerek yüz giydirmeye devam edilir.
yüzüne çıkarıldı. Kıyıdan 16 mil açıkta, Atlantik kişinin güçlü mü zayıf mı olduğu veya ne tür bir iş Dudakların yeniden oluşturulmasında damak
Okyanusu’nun 75 metre altında yatan zırhlı yaptığı tahmin edilebilir. hattından damak hattına olan uzaklık, ağzın
savaş gemisinin döner başlıklı top bataryası da genişliği için de köpek dişinden köpek dişine olan
2002’de sudan çıkarılır çıkarılmaz arkeologlar İSKELET HANGİ KÖKENDEN GELİYOR? uzaklık kullanılır. Protez gözler göz çukurlarına
zorlu bir çalışmaya başladı. İşleri zordu, çünkü Asya, Afrika veya Avrupa. İskeletin coğrafi kökeni yerleştirilince işlemin sonuna yaklaşılıyor demektir.
deniz dibindeki çamur gemi parçalarıyla iyice de önemli bir ipucu. Burun açıklığı, yüz şekli, ABS (acrylonitrilebutadienestyrene: 3 boyutlu
katılaşmıştı. Kazı yavaş ilerliyordu. Çizmeler, genişlik, darlık ve göz çukurları kişinin kökeni görüntülemeye yardımcı olan bir kimyasal madde)
gümüş eşya parçaları, altın yüzükler, bıçaklar, hakkında ipucu verir. çalışması ile yüz inşası tamamlandığında daha
başka bazı kişisel eşya ve şaşırtıcı bir şekilde gerçekçi görüntü elde etmek için Photoshop
hemen hemen hiç bozulmamış insan iskeleti Dişler Kaç Yaşında? ile gerekli ince ayarlar yapılır. İskeletlerin ait
kalıntılarına ulaşıldı. Kemikler Hawaii’deki bir Dişteki çizikler ve oyuklar yaş hakkında bilgi verir. olduğu düşünülen dönemlere ait kimi fotoğraflar
merkeze gönderildi. Savaş esirleri ve kaybolan Buradan yola çıkarak beslenme tarzı da tahmin örnek alınarak elde edilen yüzlere son rötuşlar Kaynaklar
• Manhein, M., “The USS Monitorand her crew.
askerler konularında çalışan bir ABD üssü edilebilir. Örneğin her gün çorba içen birinde ve “makyaj” yapılır. Bir denizciye bıyık diğerine Facingthepast”, Natural History, s.
olan JPAC’ta (Joint Prisoners of War) görevli daha sert şeyler yiyen birinde oluşan diş hasarları sakal eklenir. Araştırmacılar, Monitorgemisi ve 12-16, Sayı Ekim 2013.
antropologlar, savaşlarda kaybolan Amerikan oluşmaz. Dişler dışında kas kemik bağlantıları mürettebatına ait eski fotoğraflara bakarak genç http://www.naturalhistorymag.com/features/072612/
askerlerini araştırıyor, kemik ve ceset bulunması da ilginç bilgiler verir. Köle olarak kullanılan denizcinin traşlı olduğuna karar verilir. Tüm bu facing-the-past
durumunda bunların kime ait olabileceğini ve ağır işlerde çalıştırılan insanların iskeletleri uğraşlara rağmen, ortaya çıkan yüzün gerçeğine • http://monitor.noaa.gov/150th/
belirlemeye çalışıyordu. Adli antropologlar incelendiğinde, kas kemik bağlantılarında kasların ne kadar benzediğini kimsenin bilmesine imkân • http://monitor.noaa.gov/150th/news_forensic.html
analizlere başladığında, bulunan iki iskeletin iki kemikleri çok daha fazla yıprattığı bulunmuştur. yoktur. Gemi personel listesi olmasına rağmen, • http://anthropology.si.edu/writteninbone/forensic_
erkeğe ait olduğu hemen anlaşıldı. Erkeklerin her gemi batarken top bataryasında hangi askerlerin anthro.html
ikisi de beyazdı. Antropologlar ayrıca denizcilerden Kemikler Kaç Yaşında? olduğunu maalesef kimse bilmiyor. Soy izleme • http://www.lsu.edu/faceslab/
• http://www.fbi.gov/news/stories/2005/june/
birinin17-24 yaşları arasında, diğerinin de uzmanları iki adamın yaşayan aile bireylerine ipgu060805
30-40 yaşları arasında olduğunu tespit etti. Yüz Yetişkin bir insanda 206, bebeklerde daha fazla ulaşmak ve ellerindeki fotoğrafları akrabalara • İşcan, M. Y.,Forensic Analysis of theSkull: Craniofacial
yapılandırma ve adli heykeltıraşlar iskeletleri kemik var. 28 yaşına kadar kemiklerin kaynaşma- göstermek için çalışmaya devam etse de henüz Analysis, Reconstruction, andIdentification,
bulunan iki denizcinin yüzleri nasıldı? Eğer yaşayan sı devam ediyor. Kemik kaynaşma miktarları is- yaşayan bir akrabaya ulaşmayı başaramamışlar. Editörler: Mehmet İşcan ve Richard Helmer, New York:
akrabaları varsa, yüz yapılandırma çalışmasından kelet yaşı hakkında bilgi veriyor. En sık kullanılan 8 Mart 2013’te iskeletleri bulunan ve yüzleri Wiley-Liss, Inc., s. 1-7, 1993.
sonra bu kişileri tanıyabilecekler miydi? Yüz kemik yaş tespit yöntemi el bileği radyografisidir.
yapılandırma uzmanları kafatası kemiğine bir yüz Elbileği ve parmak kemiklerindeki “kemikleşme
“giydirir”. Bilgisayar ortamında, bulunan kemiğe derecesi” 1950 yılında yayımlanmış Greulich-
uygun olduğu düşünülen bir yüz yapılandırılır. Pyle atlaslarındaki standartlardan yararlanılarak
Yüzlerce yıllık kemiklere bile bu işlem uygulanabilir. değerlendiriliyor. 22-25 yaşları arasında kesin
Monitor’de iskeleti bulunan iki kafatasına göre kemik yaşı tespiti çok zor. Kuyruk sokumu kemiği
yüz yapılandırma çalışması 2 yıl sürdü. Kafatası ile üstündeki omurlar birleşmeye başlamışsa kişi
kemiğinden yola çıkarak yapılan yüz giydirme 25 yaş civarında, tam birleşmiş ise 25 yaş üze-
çalışmaları 1800’lü yıllardan beri yapılıyor. rinde kabul edilir. Yaş tespitinde radyoloji dışında,
Günümüzde üç boyutlu tarayıcılar, renk haritaları morfolojik ve histolojik yöntemler de kullanılır.