Page 3 - LabMedya - 24

Yorum 3
www.facebook.com/labmedya

>> Prof. Dr. Sevil Atasoy

Adaletin yeni yüzü

lay yerinde bırakılan kan, kıl, sperm, kodlayan bölgeleri bulduğu 2012 yılında
Otükürük gibi biyolojik delilden DNA başlayan çalışmalar, Pensilvanya Eyalet
elde edilebileceğini, buradan elde edilen Üniversitesi biyolojik antropoloji bölümü
“DNA profili”nin kişiye özgü olduğunu öğretim üyesi, genetik uzmanı Mark Shi-
artık herkes biliyor. Yeni olan, biyolojik ver’in araştırmaları ile sürmekte. Mark’ın
delilin lekesindeki DNA’dan yola çıkarak ekibi, Belçikalı görüntü uzmanı Peter Cla-
şüphelinin yüzünün görüntüsünün de elde es’ın desteğini alarak, siyah ve beyaz ırk
edilmesi. Araştırmalar, çok yakın bir ge- melezi altıyüz gönüllünün DNA özellikleri
lecekte bu imkanın polisin rutin olanakları ile üç boyutlu fotoğraflarını bir arada değer-
arasına gireceği yönünde. Uzunca bir sü- lendiriyor, yüz şeklini belirleyen genetik böl-
[1]
redir, DNA’dan saç rengi boyayla, göz ren- geleri saptamaya gayret ediyorlar. Kayser’in
gi lensle değiştirilebilir. Bu yüzden fazla işe araştırmaları, yüzün belirgin özelliklerinin,
yaramaz. örneğin göz bebeği ile burun ucunun bir-
Beyaz-sarı-siyah ayırımı kolay birine göre durumunu, açısını, uzaklığını
DNA’dan kişinin genetik geçmişi, bir başka saptayan gen bölgelerini bulmayı hedef-
liyordu. Shiver ise, yüzün yedibin farklı
deyişle etnik kökeni hakkında fikir sahibi noktasının yerleşiminin genetik özellik-
bile olabiliyorduk. Bu bilgi Afrika, Latin ler tarafından nasıl etkilendiğini bulmayı
Amerika, Asya ve Avrupa kökenli Ameri- amaçlıyor. PloS Genetics’te yayınlanan
kalıların bir arada yaşadığı ABD için önem araştırma sonuçlarına göre, yirmi farklı
taşıyor. Benzer şekilde Hint ve Afrika kö- gen bölgesinde ortaya çıkan yirmi dört
kenli nüfusu yoğun olan Birleşik Krallık farklılaşma, yüzün özelliklerini belirlemek-
için, beyaz ve siyah oranının neredeyse te işe yarayacak gibi duruyor.
eşitlendiği Güney Afrika için, Yeni Zelanda
ya da Avustralya için, Asya ve Avrupa kö- Polis, üniversiteyle elele
kenlilerin yaşadığı Singapur için de önem- Kuşkusuz bu bilgiler, henüz polisin gün-
li. En azından failin beyaz – siyah – sarı ırk delik çalışmalarına dahil edilecek ölçüde
ayırımını yapmayı sağlıyor. güvenilir değil. Ancak bu satırlar kaleme
Birçok sivil toplum örgütü bu tip analizlerin alındığında PennState üniversitesi iki seri
ayırımcılığa yol açtığını ileri sürerek, karşı katili bulabilmek amacıyla polisle işbirliği
çıktı. Bu nedenle polisler ellerindeki bu ola- yapmaktaydı.
naktan pek yararlanamadı, yararlansa bile Henüz araştırma aşamasında olmakla bir-
dillendirmedi, delil olarak kullanmadı. likte adli bilim dünyası 5 – 10 yıl içerisinde
Rüya gibi bir çözüm “fotofit” uygulamasının gündelik polisiye
uygulamalar arasında yer alacağını, hatta
Üstelik pek çok ülke açısından büyük ırk daha olay yerindeyken biyolojik kalıntıdan
kategorilerinin ayrıştırılması bir anlam da kişinin fotoğrafının çizilebileceğinden kuş-
ifade etmiyor. Buna karşılık, neredeyse ku duymuyor.
herkesin beyaz, herkesin sarı ya da siyah Belki “fotofit”in delil olarak kullanılabilecek
ırktan olduğu insan toplulukların yaşadı- ölçüde güvenilir olması için daha uzun
ğı ülkelerde, olay yerindeki ya da cinayet bir süre geçecek, ama en azından arama
silahı üzerindeki lekeden, hatta parmaki- çemberini küçülterek, polise olağanüstü
zinden elde edilen DNA’dan, saldırganın vakit kazandıracak.
kurbanın üzerinde bıraktığı her hangi bir
biyolojik örnekten, yüzünün fotoğrafına Yöntem kuşkusuz yeni ya da arkeolojik ka-
varabilmek, rüya gibi bir çözüm. fataslarının yüzlendirilmesinde de kullanı-
lacak. Üstelik elde dayanak oluşturan ka-
Bir cinayetin işlendiğini ve katilin olay ye- fatası bulunduğundan, bunların “fotofit”ini
rinde DNA’sını bıraktığını varsayın. Elinizde oluşturmak çok daha kolay. Haftalar, hatta
şüpheliler varsa, bu DNA profili ile şüpheli- Bankada yoksa, fotofiti var fazla yaklaşmış durumdayız ve “kan leke- aylar süren ve sonucu her zaman tatmin-
lerinkini karşılaştırır, uyum göstereni tutuk- sinden robot resme” bir kaç yıl öncesine kar olmayan yüzlendirmenin yerini, artık
larsınız. Elinizde şüpheli yok, buna karşılık Ama ya DNA veri tabanınız yoksa, ya da kadar sadece bir umut iken, artık “Fotofit’i büyük ölçüde robotlara yaptırılan kemikten
bir DNA veri bankanız varsa, olay yerindeki veri tabanı olduğu halde, aradığınız DNA rutinde ne zaman kullanırız?” diye soru- DNA eldesi ve ardından “fotofit” yazılımı-
DNA profilini veri tabanında taratır, evvelce profiliyle örtüşen biri yoksa, cinayetin yoruz. O kadar ki, sadece modern zaman nın yüklü olduğu bilgisayarın klavyesinde
suç işlediğinden DNA bilgisi veri tabanına çözümü gittikçe zorlaşır, hatta karanlıkta insanının yüzünü çizmekle kalmayacak, bir kaç tuşa basmak alacak.
girmiş biriyle uyun gösterirse, o kişinin ka- kalır. Bu çaresizlik durumunda polis, ka- Kaynak
til olduğunu anlarsınız. Kişiyi bulamasanız tilin DNA’sından gerçeğe tam olarak uyan onbinlerce yıllık kalıntıların sahiplerinin [1] Claes P, Liberton DK, Daniels K, Rosana KM,
bile, elinizdeki DNA bilgisi, evvelce işlen- üç boyutlu robot resmini çizebilse, teknik dahi neye benzediğini görebileceğiz. Quillen EE, Pearson LN, McEvoy B, Bauchet M, Za-
miş suçların olay yerlerinden elde edilen deyimle “fotofit” üretebilse ve bu fotoğrafı Yüzde yedibin nokta idi AA, Yao W, Tang H, Barsh GS, Absher DM, Puts
DNA profilleriyle örtüşürse, her iki suçun ülkenin dört bir yanına ilan etse, elbette bir Rotterdam’daki Erasmus Üniversite- DA, Rocha J, Beleza S, Pereira RW, Baynam G, Su-
etens P, Vandermeulen D, Wagner JK, Boster JS,
aynı elden çıktığını bulur, tek kişinin peşine gören, tanıyan bulabilme şansı çok artar. si’nden Manfred Kayser ve ekibinin, insan Shriver MD. Modeling 3D Facial Shape from DNA.
düşersiniz. Şimdi bu çözüme her zamankinden daha DNA’sı üzerindeki yüze ait dokuz özelliği PLoS Genet. 2014 Mar; 10(3):e1004224.