Page 38 - LabMedya - 21

38 www.facebook.com/labmedya Yaşam Öyküsü

Devrimci Papaz:
Joseph Priestley

Joseph Priestley “Anglikan Kilisesi, Ülke ve Kral” yandaşlarınca bir baş belası olarak görülmekteydi. 1792’de düşmanlarından

oluşan öfkeli bir güruh Priestley’in evini, kitaplığını, laboratuvarını ve kilisesini yerle bir etti. Priestley Londra’ya taşındı; ama
düşmanlık orada da peşini bırakmadı. Sonunda 1794’te ABD’ye göç etti; orada kendisine bir bilim adamı ve aydın olarak büyük
saygı duyuluyordu.

Joseph Priestley Mart 1733’te nedeniyle Edinburgh Üniversitesinin
Yorkshire’da, Leeds yakınlarındaki hukuk doktorasıyla ödüllendirildi ve
Bristal Fieldhead’de doğdu. Altı çocuklu Londra’ya yaptığı bir gezi sırasında
bir çuha yapımcısının oğlu olan ve tanıştığı Benjamin Franklin’in
altı yaşında annesini yitirdikten sonra yüreklendirmesiyle The History and
teyzesinin yanında büyüyen Priestley, Present State of Electricity (“Elektriğin
sık sık hastalanan, sağlıksız bir çocuk Tarihi ve Bugünkü Durumu”) adlı kitabını
olduğundan düzenli bir öğrenim yazmaya başlayarak bilim dünyasına ilk
göremedi. Gene de, çok dindar bir kadın adımını attı.
olan teyzesinin aracılığıyla, papazlardan İngiliz kimyacı, filozof ve ilâhiyatçının ilk
evde özel ders alarak ve bol bol okuyarak çalışmaları dinî konular üzerinedir. Vaizlik,
kendi kendini yetiştirdi; özellikle fizik, kimya ve dil öğretmenliği yaptıktan
dil öğrenimine büyük bir yatkınlık sonra kimya ile ilgilenmeye başladı
göstererek, papazların yardımıyla ve 1771’de karbon gazını inceleyerek
İbranice, Süryanice, Arapça ve Kaide “Experiments and Observations on
dillerini öğrendi, matematik ve doğa Different Kinds Of Air” (Havanın Çeşitli
felsefesinin temel yapıtlarını okudu.
Türleri Üzerine Gözlemler ve Deneyler,
On dokuz yaşına geldiğinde sağlığı 1772) adlı yapıtı hazırladı. Kırmızı cıva
düzelmiş, çocukluğundan beri düşlediği oksiti ısıtarak ilk kez oksijen elde etti
papazlık eğitimine başlaması için (1775). Daha sonra amonyak, karbon
hiçbir engel kalmamıştı. 1752’de, monoksit ve hidrojen sülfür gibi gazların
Anglikan Kilisesi’ne bağlı olmadığı için varlığını, yeşil bitkilerin güneş ışığı alarak
“Dissenters” (Muhalifler) diye anılan karbon dioksit gazı açığa çıkardıklarını
bir İngiliz Protestan topluluğunun buldu.
Daventry’deki din Akademisine yazıldı. Priestley demokrasiden
Üç yıl sonra, sıradan bir papaz okulu
olmayıp, o çağ İngiltere’sinin en seçkin yanaydı. Amerikan bunu soluma ayrıcalığı, sadece iki fareye
öğretim kurumlan arasında yer alan kolonilerinin İngiltere’den ve bendenize nasip oldu” diye yazdı
bu akademiyi bitirdiğinde, dil bilgisini bağımsızlıklarını Priestley. Gazlar üzerindeki çalışmaların
Latince, Yunanca, Fransızca, İtalyanca ve kazanma savaşlarında yanısıra suyun davranışlarıyla da
Almanca’yla zenginleştirmiş, tanrıbilim, Amerikalılardan, ilgileniyordu. 1781’de bir elektrik
mantık, metafizik, Locke’un deneyci Fransız Devrimi’nde de kıvılcımı kullanarak oksijen ve hidrojen
felsefesi, Newton fiziği, matematik ve devrimcilerden yanaydı. gazları karışımını patlatır ve bir miktar
kimya konusunda oldukça sağlam bir buğu (çiğ) oluştuğunu görür. Cavendish,
eğitim görmüştü. Oksijenin Keşfi bu deneyi daha incelikli olarak yapar.
Patlamada “yanan hava” (hidrojen),
1755’te, henüz 22 yaşındayken, Priestley’in oksijeni buluşu, 1774’te (o tamamen biter; ama havanın yalnızca
küçük bir kasaba olan Needham dönemde cıva kireci diye bilinen) cıva beşte biri tükenir. Cavendish oluşan Michael Faraday gibi
Market’ta, üç yıl sonra da Nantwich’te oksiti kapalı bir kapta ısıttığında bir çiğin saf su olduğunu kanıtlar. Ayrıca
vaiz ve öğretmen olarak görev yaptı. gaz çıktığını gözlemlemesiyle oldu. Bu patlayarak su haline gelen karışımda iki Joseph Priestley de
İleri derecede kekeme olmasına ve renksiz gazın, kızgın odunun kıvılcımlar ölçek hidrojene karşı, bir hacim oksijen Anglikan Kilisesi’ne ters
vaazlarıyla ortodoks çevreleri huzursuz saçmasına ve mumun normal havada harcandığını da saptar. 1783’te Paris’e düşen dinsel görüşlere
etmesine karşın, gerek derslerindeki, yandığından çok daha parlak bir alevle giden Cavendish’in asistanı, deneyi
gerek öğrencileri için düzenlediği fizik yanmasına neden olduğunu fark Lavoisier’e duyurur. Lavoisier, deneyi sahipti. Dini bütün
ve elektrik deneylerindeki başarısıyla etti. Priestley, içindeki normal havayı tekrarladı ve bir hata daha yaptı. Priestley bir adam olmasına
dikkati çekerek, 1761’de Dissenter’ların soludukları kapalı bir kutuya konan ve Cavendish’e ait olan buluşu, kendi rağmen Hıristiyanlığın
Warrington’da yeni kurdukları akademide farelerin, eğer taze hava verilmezse buluşu olarak Bilim Akademisi’ne sundu. öğretilerinden
dil ve edebiyat öğretmenliğine atandı. bir süre sonra öldüklerini önceden birçoğunu sorguluyordu.

Ertesi yıl papazlığa yükseltilen göstermişti. Ardından da farelerin cıva Oksijeni ve suyun bileşimini Lavoisier
bulmadı; ama her iki keşfin teorik
ve İngiltere’nin en büyük demir kirecinin ısıtılmasıyla elde edilen yeni açıklamasını o yaptı. 1782’de Hıristiyanlıkta
fabrikatörlerinden birinin kız kardeşiyle gazda, normal havaya oranla çok daha Yozlaşmaların Tarihi adlı
evlenen Priestley, Warrington’da çalıştığı uzun süre hayatta kaldıklarını buldu. Priestley çalışmalarını altı cilt halinde kitabını yayımlamasıyla,
altı yıl boyunca, özellikle İngilizce Aynı gazı kendi ciğerlerine çektiğinde, Farklı Hava Türleri Üzeride Gözlemler ve yerleşik Hıristiyan
dilbilgisi, konuşma sanatı, eleştiri, tarih, içi hoş bir duyguyla doldu. “Ardından bir Deneyler (Experiments and Observations
siyaset ve eğitim konusunda beş kitap süre, göğsümde özellikle bir hafifleme on Different Kinds of Air, 1774-1786) inançlarının bir düşmanı
yazdı, eğitim alanındaki çalışmaları ve rahatlama hissettim.... Şu ana kadar adıyla yayımlamıştır. olarak ünü daha da arttı.