Page 3 - LabMedya - 20

Yorum 3
www.facebook.com/labmedya

gomdunuz
>> Prof. Dr. Sevil Atasoy

Masum kişilerin haksız yere
mahkumiyetinin, laboratuvar analizlerinde
yanılma gibi nedenleri olsa da, yapılan
istatistikler, neredeyse dörtte üçünün, kurtardınız
hatalı görgü tanıklığına dayandığını
gösteriyor.

ri takım elbiseli, zayıf, yorgun ve yüzü çizikler “4 Eylül 1987 gecesi bir adam, Kuzey Karoli- savcısı Branny Vic-
Giçindeki adam, konuşmasını bitirdiğinde her- na’nın Goldsboro kentindeki bir evin açık pence- kory, avukatımı ara-
kes ayağa kalktı ve dakikalarca alkışladı. resinden içeriye girmiş, yatmakta olan küçük bir dı ve 20 yıl önce,
Alkışı hak eden, bir devlet yetkilisi değildi, ünlü kıza tecavüz edip kaçmış. Karşı komşu, pence- delillerin emanete
bir yazar ya da bilim adamı da değildi. Aslında reden çıkan adamı bana benzetmiş, annesi ya- yerleştirilmesin- ce örneğin DNA
alkış, bir takdir de değil, kocaman bir özürdü ve nındayken kıza fotoğrafımı gösterdiler, önce tanı- den sorumlu polis analizini yapabilmek
sonsuza dek de sürse, kabul edilmesi mümkün yamadı, annesi ’İyi bak, canını yakan bu adam, memurunun, kızın
değildi. değil mi?’ diye sordu. Kız da, ’Evet’ dedi. geceliğinin bulundu- için yeni laboratu-
varlar kuruluyor,
2 Ekim 2007 Salı sabahı, Çiçek Balo Salonu’nda Çarşafın üzerinde saç ve kıllar bulunmuş. Polis ğu kutuyu, yanlışlıkla durmadan per-
400 kişi kadardık. Sanırım benim dışımda, öğre- kriminal laboratuvarında mikroskopla incele- cinayet davalarına iliş- sonel alınıyor
tim üyesi olan, sadece birkaç kişi vardı ve yine mişler. Saçlarımla uyuşmuş. Bütün bunlar olup kin delillerin muhafaza ve işlemler
sanırım, yabancıların sayısı iki elin parmaklarını biterken ben hálá, bu ülkede savcılar, uzmanlar, edildiği bölmeye koy- mümkün
geçmiyordu. Kalanı, Amerika’nın federal ya da yargıçlar var, elbette benim olmadığım anlaşılır duğunu söyledi, bu sayede olduğunca
eyalet düzeyindeki irili ufaklı polis kriminal la- diyordum. Suçu kabullenmem karşılığında, üç geceliğin imhadan kurtulduğunu
boratuvarlarının yöneticileriydi. Uyuşturucularla yıl denetimli serbestliğe hükmedileceği söylen- ve DNA analizi için Jerry’nin laboratuvarına gön- robotl a ra
mücadelenin başarılı olabilmesi için, laboratu- di. Suçsuzdum, pazarlığı kabul etmeyince jüri derildiğini öğrendik. Geceliğin üzerindeki semen yaptırılıyor.
varların ve çalışanların ne yönde geliştirilmesi önünde yargılandım. 30 Mart 1989’da, bir ço- lekesini buldular, lekenin DNA profili benimkini Üstelik bir-
gerektiğini anlatan bir konuşma için davet edil- cuğun ırzına geçmekten iki kez ömür boyu, ha- tutmadı. 28 Ağustos 2007’den bu yana özgü- kaç yıldır,
miştim. Açıkçası, biraz dinlenmeyi ve hoşça va- neye tecavüzden 15 yıla mahkum edildim. Önce rüm, işte karşınızdayım, 18 yıl cezasını çektiğim fail bulunsun,
kit geçirmeyi de planlıyordum. Eminim, toplantıya şaka zannettim” dedi adam, “tatsız, ama yine de adam, aramızda dolaşıyor, şimdi onu bulma za- bulunmasın de-
katılanların tamamı aynı duygular içindeydi. Ne de şaka.” manıdır.” lillerin imhası yasaklanmış durumda.
olsa, çoğumuz “Kongre Eğleniyor” kuşağındandık 400 kişi soluğumuzu tutmuş, konuşan adamı 400 kişi ayaktaydık, aramızda ağlayanlar vardı, Türkiye’de, mahkumiyet sonrası DNA analizi
ve eğlenmeye niyetliydik. dinliyorduk. Aramızda, 20 yıl önce, olay yerin- geç de olsa, bir rastlantı eseri, büyük bir hata gibi bir uygulamanın yapılması mümkün değil.
Sabah, pek keyifli başlamıştı. Taze kahve ve de bulunan bir saç telini zanlınınkine benzeten düzeltilmişti belki. Üstelik Dail büyük bir olasılık- Çünkü, 5-10 yıl geride kalmış ve DNA analizi
çörek kokusunun dalga dalga yayıldığı, dev ve görgü tanığının teşhisini, bilimsel bir delille la yüz binlerce dolarlık bir tazminat da alacaktı, yapılmamış biyolojik delilleri bulmak neredeyse
boyuttaki kristal avizelerin aydınlattığı salonda destekleyerek mahkumiyeti garantileyen labo- ama ya ötekiler? Bir görgü tanığı ve bir saç teli olanaksız. Örneğin, Adli Tıp Kurumu Kanunu’nun
kahkahalar, selamlaşmalar, sıcak kucaklaşmalar ratuvarın şimdiki başkanı Jerry Richardson da yüzünden ömrünün 18 yılını demir parmaklıklar Uygulama Yönetmeliği’ne göre, Biyoloji İhtisas
bitmek bilmiyordu. Nihayet, resmi açılış yapıldı oturmaktaydı ve hiçbirimiz, onu üzmemek için, ardında geçiren birisi ile ilk defa karşılaşıyor, ilk Dairesi, kendisine gönderilen örnekleri makamı-
ve ilk konuşmacı kürsüye davet edildi. oturduğu yana doğru bakmıyorduk. defa sesini duyuyorduk. İlk defa, bir kod numa- na iade etmediği takdirde, raporları yazıldıktan
Başkan Clinton döneminde sekiz yıl görev yapan HEPİMİZ GÜNAHKARIZ rası iliştirilmiş delil, cansız bir nesne olmaktan altı ay sonra tutanakla imha edebiliyor. Vajinal
ve Amerikan tarihinin ilk ve tek kadın adalet ba- 1988’de girdiği cezaevinde, 2001’e kadar çok çıkıyor, ailesi, çocukları, sevenleri, umutları, ve anal yaymalar ile DNA izolatlarını da, sadece
kanı olma özelliğini hálá taşıyan Janet Reno’nun, sıkıntılı bir dönem geçirdiğini ve kendisini bir heyecanları olan bir insana dönüşüyordu. Alkışlı- bir yıl saklamakla yükümlü. Buna göre, olayın
kriminal laboratuvarların önemi, çalışanların öz- çocuk tecavüzcüsü olarak gören diğer mahkum- yorduk, neden alkışladığımızı bilmeden. Sanırım, üzerinden bir kaç yıl geçtikten sonra, yeniden
verili hizmeti gibi, alışılagelmiş methiyelerle baş- ların taciz ve şiddeti yüzünden, tam 16 cezaevi özür diliyorduk, tıpkı 9 gün sonra Vali Michael çalışılması gerektiğinde, delillere ulaşılması söz
layan ve hepimizin yüzüne büyük bir gülümseme değiştirmek zorunda kaldığını anlatan Dail, bu Easley’in “Lütfen, bizi affet” diyeceği gibi ve konusu değil (İlginç olan, narkotik maddelerden
yerleştiren konuşması birden yön değiştirdi ve tarihten sonra bilgisayar programcılığı için eği- utanmasak yere diz çökecektik. alınan tanık örneklerin, yedi yıl saklama zorunlu-
o andan itibaren, balo salonunun neşe ve enerji tim almaya başladığını ve ne kadar avukat, savcı DELİLLER SAKLANMALI luğu olması!).
dolu havası bulutlanmaya başladı. Çünkü eski ve yargıcın elektronik posta adresine ulaşabilir- 400 kriminalci dakikalarca kimi, neden alkışla- GÖRGÜ TANIKLARI YANILABİLİR
bakan, adalet sistemini giderek sarsan Masumi- se, hepsine mesaj göndererek yardım istediğini dık bilmem ama, aslında alkışlanması gereken,
yet Projesi’nden, yani DNA analizleri sayesinde, anlattı. Kuzey Karolina Masumiyet Merkezi’nden 1984 yılı Eylül ayında bir pazartesi sabahı, DNA Masum kişilerin haksız yere mahkumiyetinin,
yıllarını yok yere cezaevinde geçirmiş kişilerin avukat Christine Mumma’nın da, olaydan bu sa- molekülünün taşıdığı bazı özelliklerin, bir canlı- laboratuvar analizlerinde yanılma gibi nedenleri
serbest bırakılmasını sağlayan girişimden söz yede haberdar olduğunu söyledi. dan diğerine farklılaştığını bir rastlantı eseri bu- olsa da, yapılan istatistikler, neredeyse dörtte
etmeye başlamıştı. Hitap ettiği kişilerin yarıya lan genetikçi, Leicester Üniversitesi’nden İngiliz üçünün, hatalı görgü tanıklığına dayandığını gös-
yakını da, bundan 10-20 yıl önce, masumların “Sevgili Mumma, hukuk fakültesi öğrencilerin- profesör Alec Jeffreys. Bizim açımızdan, belki de teriyor. Bir tanığının varlığı, suçu kimin işlediğine
mahkum edilmesine neden olan laboratuvarların, den oluşan bir ekiple, suçlandığım saldırıyla ilgili alkışı hak eden Jeffreys’den çok, eşi Sue. Eğer ilişkin ikna edici bir unsur olmakla birlikte, Yale
o zamanki ya da şimdiki yöneticileriydi. yeni bir delil bulmak, böylelikle davamın yeniden o pazartesi gecesi, yemek masasında kocasının Hukuk Fakültesi’nden Edwin Borchard’ın 1932’de
Parkinson hastalığının belirtileri iyice belirginleş- görülebilmesi için, bir olanak yaratmanın peşine anlattıklarını dinlediğinde, “Bu bulduğun yöntem- yayınlanan kitabı, “Masumu Mahkum Etmek”ten
düştü. Ona, hayatımı borçluyum” derken gözleri
miş Janet Reno, yoğun alkışlarla yerine uğurla- doldu, düşmemek için kürsüye tutundu. “Özür le göçmenlik davalarını aydınlatabilirsin, insanla- bu yana gerçekleştirilen yüzlerce bilimsel araş-
nırken, kürsüye davet ettiği kişi, yine bir kadındı. dilerim”, dedi, “sizin gibi önemli ve okumuş kişi- rın birbirinin akrabası olup olmadığını söyleye- tırma, insan belleğinin bir teyp şeridine benze-
Avukat Christine Mumma, Kuzey Karolina Ma- lerin karşısında konuşmak bana zor geliyor.” bilirsin” demeseydi, DNA parmakizi adı verilen mediğini, gördüklerimizi aynen kaydetmediğimiz
sumiyet Merkezi’nin başkanıydı ve sadece tek uygulamanın, adli amaçlarla kullanılabileceği, gibi, başa sarılmış bir teyp gibi anımsamamızın
bir cümle söyledi: “Masum olduğu anlaşılarak “Önemli ve okumuş” kişiler olarak bizler, DNA kim bilir ne zaman, kimin aklına gelir ve kim bilir da mümkün olamadığını kanıtlıyor.
cezaevinden salıverilen 207. Kişiyi, müvekkilim analizlerinin henüz adli amaçlarla kullanılmadığı, daha kaç bin kişi, bir görgü tanığı ya da güvenilir Tanıklar, genellikle boy, ağırlık, saç rengi, bıyık
bay Dwayne Allen Dail’i takdim ederim.” Bunu 20 yıl öncesinin teknik olanaklarıyla saç tellerini olmayan bir analiz yöntemi yüzünden cezaevine veya sakalın varlığında yanılıyorlar. Bir fotoğraf
izleyen beş gün boyunca, kongrenin eğlenmesi karşılaştıran ve mikroskop altındaki görüntülere gönderilirdi. Bana göre, DNA analizlerinin en bü- gösterildiğinde, önce “belki olabilir” dedikleri-
artık hiç mümkün olmayacaktı. bakıp “bu saç teli, zanlıya aittir” sonucuna varan yük yararı, suçluyu bulabilmesi değil, haksız yere ne, bir süre sonra “kesinlikle odur” diyebiliyor-
ADALETE GÜVENİM TAMDI meslektaşımızın günahı altında eziliyorduk. suçlanan kişilerin suçsuzluğunu kanıtlayabilmesi lar. Olayın gerçekleştiği mekanın ışık durumu,
“Henüz 19 yaşındaydım, işçiydim, rock şarkıcı- CEZASINI ÇEKTİĞİM ADAMI BULMANIN olmuştur. saldırganla tanık arasındaki uzaklık, saldırganın
sı olmayı hayal ediyordum, kızım iki yaşındaydı, ZAMANIDIR DNA analizlerinin henüz uygulanmadığı dönem- elinde bir silah bulunması, ya da tanığın karşı-
oğlum henüz annesinin karnındaydı ve adalete “Beni siz gömdünüz ve yine siz kurtardınız. Ku- lerde, çok sayıda kişinin, masum olduğu halde laştığı travma ve stresin derecesi anımsamayı
güvenim tamdı” diye söze başladı adam. Üzerine zey Karolina Kriminal Laboratuvarı’nın başkanı mahkum edildiği sanılıyor. İşte bu nedenle, birbiri ciddi biçimde etkiliyor. Kısacası, tanığın belleği-
bol gelen gri bir takım elbise giymiş, mavili be- Jerry Richardson, seni kucaklıyorum ve önünde ardı sıra Amerikan eyaletleri, mahkumiyet son- nin de, olay yerindeki diğer delillerden farkı yok.
yazlı bir kravat takmıştı. Sarı saçları omuzlarına saygıyla eğiliyorum” diyerek sürdürdü konuş- rası DNA analizlerini zorunlu kılan yasalar çıkar- Onlar gibi dikkatle korunmalı, belirli aşamalardan
dökülüyordu, biraz gergindi, bir hayli de ürkek. masını. “Goldsboro polisi, cinayet davaları dışın- tıyor ve elde biyolojik delil bulunması kaydıyla, geçen yöntemlerle sınanmalı ve kontaminasyon
“12 yaşında bir kızın ırzına geçmekle suçlandı- daki hiçbir delili muhafaza etmezmiş, bu olayda eski yıllarda mahkum olmuş kişilerin davalarını yani kirlenmelerin olacağı unutulmamalı. Bunla-
ğımda, bu ülkede savcılar var, yargıçlar var, ola- da saldırıya uğrayan kız ölmediğinden, biyolojik yeniden açıyor, failleri bulunamayan suçları el- rın nasıl yapılacağına ilişkin artık standartlar da
yın benimle ilgisi olmadığı birkaç güne anlaşılır, delillerin tamamının imha ettiklerini öğrenince, den geçiriyor. Şu sıralar, kriminal laboratuvarlar var ve pek çok ülkenin mahkemeleri, bu stan-
demiştim” diye sürdürdü. bütün umutlarımız yıkıldı. Ancak, 2007’de, bölge olağanüstü bir iş yüküyle karşı karşıyalar, binler- dartlara uymayan tanıklığa itibar etmiyor.