Page 38 - LabMedya - 92

38 ARKEOLOJİ

için özellikle seçilmiş de olabilirdi. Çünkü etrafına
kıyasla yüksekte olması, herhangi bir tehlikeye karşı
da avantajlar sağlıyordu.
Dünyanın birçok yerinde, mesela Mezopotamya’da
ana yapı malzemeleri çok dayanıklı olmayan ker-
piçti. Kaçınılmaz olarak er ya da geç kerpiç bir ev
çöktüğünde, yağmur bu molozları düz bir lapa yığını
olana kadar eritiyordu. Nihayetinde bir süre sonra,
molozlardan kurtulmak emek ve zaman gerektiren
bir iş olduğu için eski evlerinin üzerine yeni evler
inşa ediliyordu.

DOĞAL AFETLER
Nehirlere yakın kurulan yerleşmeler, nehirlerin pe-
riyodik aralıklar ile taşması ve gerisinde bıraktığı bir
silt tabakası yüzünden gömülüyordu. Ayrıca kuru
bölgelerde rüzgar sürekli kum ve toz taşıyordu. Örne-
ğin Gize platosundaki ünlü Büyük Sfenks, 1817 yılında
arkeologlar tarafından kazılana kadar kafasına kadar
toprağa gömülüydü.

Bazen bir yerleşme, sel veya Pompeii’yi gömen
volkanik patlama gibi bazı doğal afetler nedeniyle
gömülüyordu. Abu Simbel’deki büyük tapınak, sürük-
lenen çöl kumu tarafından kısmen gömülmüştü. Ro-
ma’nın Ostia limanı da olağanüstü koruma durumunu
oluşturan kumlar tarafından yutulmuştu. Vadilerde
bulunan yerler, yakındaki yamaçlardan gerçekleşen
erozyon nedeniyle toprakla kaplanabiliyordu.

BITKILER
Uzun süre önce terk edilmiş yerleşmeler, yavaş yavaş
çürüyen ve bir üst toprak tabakası daha oluşturan
bitki örtüsü ile yükseliyordu. Antik kentler tamamen
terk edildiğinde, bitki tohumları hızla kök salıyor ve
Dayanıklı malzemeden yapılan bazı yapılar tamamen hipti. Zaman içinde yerleşme yakını alanlarda ya da sokaklarda havadan aldıkları CO2’den daha fazla hacim oluştu-
Neden arkeolojik toprağa gömülmüyordu. Ancak arkeolojik kalıntıların çöp ve diğer atıklar birikiyordu. Birkaç yüzyıl sonra ise ayak basılan ruyorlardı. Bu bitkilerin kökleri, çürüyen bitki madde-
sinden oluşan toprağı stabilize ediyor ve yavaş yavaş
kalıntılar hep toprak altında bulunmasının tek bir nedeni yok. Bu yüzey o kadar yükseliyordu ki, yerleşme yapay bir tepe üzerinde katmanların oluşmasına neden oluyordu.
süreç, içinde birçok nedeni barındırıyor. Aslında bir
kalıyordu. Savaş veya yangından kaynaklanan toplu yıkımlar da
toprak altında açıdan baktığımızda gerçekten de Dünya’nın her sene yerleşmeyi hızla yükselten nedenlerden biriydi.
biraz kalınlaştığını söylemek yanlış olmaz. Çünkü
bulunuyor? yılda 10.000 ton meteorit tozu Dünya üzerine iniyor. ÜST ÜSTE YERLEŞMELER
Ancak yine de arkeolojik kalıntıların gömülmesinin
Neden her şey nedeni bu değil.
yüzeyde değil? KASITLI GÖMMEK
Geçmiş kalıntıları
gömen bu toprak
nereden geliyor?
Dünya yüzeyi, bir
ağacın gövdesi
gibi gittikçe Taş veya pişmiş tuğla gibi daha dayanıklı malzeme-
kalınlaşıyor mu? lerden yapılmış kentler aslında genellikle tamamen
toprağa gömülmüyor. Örneğin Antik Roma anıtları;
Arkeologların kazarak ortaya çıkardıkları kalıntılar, Arkeologların kalıntılara ulaşmak için kazmak zorunda olmasının ciddi arkeolojik çalışmalara başlamadan önce kumla
çoğunlukla zaman içinde toprağa gömülmüş olsa başlıca nedeni, insan yerleşiminin özellikleri ile ilgili. Kentler ya kaplanma, bitkilerin aşırı büyümesi, çöp birikimi vb.
da bazen yapıldıkları dönemlerde özellikle toprağa da köyler rastgele yerlerde kurulmuyordu. Genellikle suya, ulaşım nedenlerle yarı gömülmüş olsa da çoğunlukla gö-
gömülmüş oluyor. Örneğin mezarlar ve çöp çukurları yollarına, verimli topraklara vb. yakın yerlerde kuruluyorlardı. rünür kalır. Asıl sorun, Ortaçağ ve sonrasında yeni
bunlardan bazıları. Ya da daha iyi bildiğimiz üzere binalar inşa etmek için görünür olan antik yapıların
Göbeklitepe de uzun bir süre kullanıldıktan sonra Bir yerleşme, su ve yiyecek kaynakları açısından ne kadar iyi bir bir kısmının sökülerek tekrar kullanılmasıydı.
toprağa gömülmüştü. Ancak bunları saymazsak, ka- yere kurulmuş olursa olsun; savaş, doğal afet veya hastalık nede-
lıntıların zaman içinde toprağa gömülme konusunda niyle bir anda terk edilebiliyordu. Antik dünyada birçok yerleşmede Örneğin Peru’da, Kolomb öncesi dönemden günümü-
oldukça fazla nedeni var. sürekli olarak binlerce yıl yaşandı ve en sonunda, tarım koşullarının ze kadar hemen hemen hiç bozulmadan ulaşan ka-
kötüleşmesi veya bir salgın gibi dış koşullardaki bazı değişiklikler lıntılardan biri olan Machu Picchu; yüksek bir tepeye
TAŞINAN MALZEMELER nedeniyle buralar terk edildi. Ancak genellikle bir süre sonra bu yapılmıştı ve Eski Dünya tarafından keşfedildiğinde
noktaya yeniden yerleşiliyordu. toprağa gömülmemişti. Ancak her tarafını bitki örtüsü
Bir yerleşmede yaşayan insanlar, sürekli olarak gıda kaplamıştı.
ve yapı malzemeleri ithal ediyor veya topluyorlardı. Aynı yere sürekli olarak yerleşilmesi ve eski yerleşmenin kalıntı-
Fakat atık ve çöplerden kurtulmak, “karşılıksız” bir larının üzerine yapılan inşa çalışmaları, giderek bir höyük oluş- Kaynak: https://arkeofili.com/arkeolojik-kalinti-
emek gerektirdiğinden daha düşük bir önceliğe sa- turuyordu. Aslında bir noktadan sonra bu höyükler, yerleşmek lar-nasil-toprak-altinda-kalir/