Page 6 - LabMedya - 88

6 PSIKOLOJI
www.altium.net

BEYAZ RENGİ

NASIL İYİLİĞİN BİR

SİMGESİ HÂLİNE GELDİ?

Beyaz, neredeyse dünyanın her yerinde saflığı ve ahlâkı; göründüklerini keşfettiler. beyaz giyinmeye başlarsa? Ya da Darth Vader birdenbire
siyah ise hiçliği, yokluğu ve bazen kötülüğü temsil eder. karanlık tarafın iyi kalpli bir kahramanı hâline gelirse?
Günümüzde de bu tür dilbilimsel metaforlara sıkça rast- Beyaz rengi, RENKLERE ANLAM YÜKLEMEK Elbette metaforlar katı ve değişmez değildir. Yazdığı-
lamak mümkündür. iyiliği, saflığı, Az önce bahsettiğimiz metaforlara benzer bir şekilde, taze kar ve temiz su mız, çizdiğimiz, konuştuğumuz şeylerle bu algıyı bilinçli
olarak değiştirmek mümkündür. Zamanla, belki de bu
Karanlık zamanlardan sonra bizi aydınlık günlerin bekle- temizliği temsil beyaz veya şeffaf iken, lekeli su önce kahverengiye sonra siyaha döner. değişim, örtük önyargılarımızdan bazılarını yavaş yavaş
diğine inanmak isteriz. İşlerimizde kara listeye alınmaktan ederken; siyah Ayrıca gündüzleri aydınlık ve nispeten güvenli, ancak geceleri karanlık aşındırabilir.
kaçınırız. Siyah şapkalı hackerlar, kötü bilgisayar korsanları ve daha tehlikelidir. İşte günlük yaşantımızda tüm bunları gözlemlerken,
olarak tanımlanırken, beyaz şapkalılar, güçlerini kötülükten ise hiçliği, renk ve iyilik arasında kavramsal metaforlar ya da bilinçaltı bağlantıları Kaynaklar:
çok iyilik için kullanmayı seçerler. Beyaz yalanlar kabul yokluğu, hatta oluşturmaya başlarız.
edilebilir olarak kabul edilirken, kayıtlarımızda kara leke Ê Aradhna Krishna, How did ‘white’ become a metap-
olmasını istemeyiz. Resimli kitaplarda iyi insanlar beyaz; kötülüğü Günümüzde yapılan birçok çalışma da bu ilişkinin varlığını ortaya koy- hor for all things good? The Conversation https://
kötüler siyah renk giyer. anlatmak için maktadır. Örneğin bir makalede, psikologlar Brian Meier, Michael Robin- theconversation.com/how-did-white-become-
a-metaphor-for-all-things-good-140674 (Erişim
son ve Gerald Clore, beyaz rengin dolaylı olarak ahlâkla ve siyah rengin
Bu metaforlara dair elbette istisnalar bulunur. Örneğin; kullanılıyor. ahlâksızlıkla bağlantılı olarak ilişkilendirildiğini göstermiştir. Tarihi: 13 Haziran 2021)
mali tablolarda “siyah” yerine “kırmızı” olmayı tercih ederiz.
Bunun sebebi kırmızının negatif kazançları olan bir işlet- Başka bir çalışmada ise, katılımcılardan kelimeleri olumlu veya olumsuz Ê What is a Black-Hat hacker? https://www.kaspers-
meyi, siyahın ise pozitif kazançları olan bir işletmeyi temsil olarak değerlendirmeleri istenmiştir. Sözcükler, sınıflandırmanın hızını ky.com/resource-center/threats/black-hat-hacker
etmesidir. Ancak, bu gibi istisnalara rağmen çoğunlukla ölçen bir programla bilgisayar ekranında siyah veya beyaz yazı tipiyle (Erişim Tarihi: 13 Haziran 2021)
siyah-beyaz tasvirleri dikkat çekici derecede tutarlıdır. gösterildi. Katılımcılar, “aktif”, “bebek”, “temiz” ve “öpücük” gibi görece
olumlu anlam taşıyan sözcükleri siyah yerine beyaz renk olarak göste- Ê White Hat Hacker https://www.sciencedirect.com/
Peki, bu tür dilbilimsel metaforlar nasıl oluşur? rildiğinde daha hızlı değerlendirdiler. Öte yandan, “çarpık”, “hastalıklı”, topics/computer-science/white-hat-hacker (Eri-
“aptal” ve “çirkin” gibi olumsuz anlam ifade eden sözcükleri siyah renkle şim Tarihi: 13 Haziran 2021)
KARMAŞIK BIR DÜNYAYI ANLAMLANDIRMA IHTIYACI yazıldıklarında daha hızlı sınıflandırmışlardır.
Ê Zeynep Senis/ bilimfili.com
Bilişsel dilbilimciler George Lakoff ve Mark Johnson IRK FAKTÖRÜ
tarafından ortaya sürülen bir teoriye göre, metaforlar, Ê Schubert, Thomas. (2005). Your Highness: Vertical
insanların göremedikleri, tadamadıkları, duyamadıkları, Renk-iyilik ilişkisi kadar basit bir şey ırksal önyargıyı tetikleyebilir mi? Bu Positions as Perceptual Symbols of Power. Jour-
koklayamadıkları veya dokunamadıkları şeyleri anlamala- sorunun cevabı ne yazık ki evet. nal of personality and social psychology. 89. 1-21.
rını sağlayan bilişsel bir araçtır. İnsanların daha basit, daha 10.1037/0022-3514.89.1.1.
somut paradigmalar aracılığıyla, zor veya soyut kavramları “Implicit Association Tests” ismi verilen, Türkçe’ye “Örtük Çağrışım Test-
anlamalarına yardımcı olurlar. leri” olarak çevrilen testler; sosyal psikolojide, kişinin bilinçaltında yatan Ê YIN Rong; YE Haosheng. The Black and White Me-
ilişkilendirmeleri bulmak ve ölçmek amacıyla kullanılır. Bu testlerden biri taphor Representation of Moral Concepts and Its
Metaforlar, insanlar fiziksel dünyada deneyim kazandıkça de ırksal önyargıyı ölçen bir testtir. Bu testlerde siyah ve beyaz insan- Influence on Moral Cognition. Acta Psychologica
şekillenir. Örneğin, güç kavramı, yükseklik kavramıyla bağ- ların yüzleri ile iyilik arasında bir bağlantı aranır. Örtük çağrışım testleri Sinica, 46(9), 1331-1346. http://journal.psych.ac.cn/
lantılıdır, çünkü çocukluğumuzda yetişkinleri daha uzun, siyahilere yönelik önyargıları tespit edebilse de, ten renginin yanı sıra, acps/EN/10.3724/SP.J.1041.2014.01331
dolayısıyla daha güçlü görürüz. Yetişkin olduğumuzda daha önce barındırılmış olabilecek herhangi bir düşmanlık veya saçtan
bile, dolaylı olarak yüksekliği güçle ilişkilendirmeye devam yüz yapısına kadar görünümdeki diğer farklılıklar da seçimlerde etkili Ê Meier BP, Robinson MD, Clore GL. Why Good Guys
ederiz. Üstelik bu öngörümüz sadece yüksek binalar veya olmaktadır. Yine de, ten rengi ve iyilik ilişkisi açıkça ırksal önyargıda bir Wear White: Automatic Inferences About Stimu-
yüksek insanlardan ibaret olmaz. Birden fazla çalışmada, faktör olarak kabul edilir. lus Valence Based on Brightness. Psychological
araştırmacılar, insanları veya grupları temsil eden sem- Science. 2004;15(2):82-87. doi:10.1111/j.0963- Altium Türkiye | Bioquell İş Birliği
bollerin, bir sayfada diğer sembollerden daha yüksek bir Peki, günlük konuşmalarımıza çoktan yerleşmiş bu kavramsal metaforlar 7214.2004.01502002.x
konumda göründükleri takdirde insanlara daha güçlü alt üst edilebilir mi? Ya “melekler” ve kahramanlar siyah, kötü adamlar
Dezenfeksiyonda Yeni Dönem!

Bioquell’in yenilikçi biyodekontaminasyon çözümleri, yaşam bilimleri ve ilaç endüstrisi için en yüksek
sterilite standartlarını sunar. Bioquell Qube, esnek ve güvenilir izolasyon teknolojisiyle farmasötik
üretimde kesintisiz koruma sağlar. Bioquell L-4 ise, gelişmiş VHP teknolojisiyle kritik alanlarda hızlı ve
verimli biyodekontaminasyon sağlayarak sterilite süreçlerini daha da güçlendirir.

Bioquell çözümlerimiz ile tanışmak için bizimle iletişime geçin.

Altium International Laboratuvar Cihazları A.Ş.
Barbaros Mah. Temmuz Sk. No:6 Altium Plaza Ataşehir, İstanbul
T: +90 216 571 02 00 F: +90 216 571 02 02