Page 6 - LabMedya - 82

6 YAŞAM

YÖN DUYGUNUZU

NASIL GELİŞTİRİRSİNİZ?

Bazı insanlar hiçbir yardımcı olan Nora Newcombe, yetişkin olarak da faklı ortamları Sabit sembolleri tanıma yeteneği, beynin kırışık dış eğitilebilirler.
kullanmadan yolunu bulabilir. tecrübe eden kişilerin yön duygusunun daha gelişmiş katmanının bir parçasını oluşturan retrosplenial kor- Newcombe, “Pek çok insanın dikkat etmediği çok sa-
teksteki aktiviteyle bağlantılı. Yüksek beceriye sahip
olduğunu söylüyor.
Peki, bunu nasıl başarıyorlar? Çok sayıda toplumda kadınların ve kız çocuklarının yön denizcilerin beyinleri diğerlerininkinden farklı görünür. yıda ipucu var” diyor. Yelken ya da izcilik gibi uğraşlar
yön duygusunu geliştirmeye yardımcı olabilir. Yerel
Bu geliştirilebilen bir yetenek mi? duygusunu geliştirme imkanı daha kısıtlı. Kadınların Şehirdeki her sokağı ve caddeyi ezberlemek zorunda oryantiring kulüplerine dahil olmak da bir seçenek.
erkeklerden daha kötü yön duygusuna sahip olduğu olan Londralı taksi şoförlerinin beyinlerindeki hipo- Yön duygusunu geliştirmek risk almakla aramızdaki
yönündeki mitin buna dayandığı düşünülüyor. Ka- kampusta büyüme gözlemlenir. Farklı kültürlerde, ilişkiyi de değiştiriyor. Bazı insanlar korktukları için
dınlar, çoğu araştırmada erkeklerle aynı performansı yön bulma yöntemleri değişiklik gösteriyor. Batılı yön keşfetmek istemiyor. Çok sayıda yetişkinin mekan-
gösterse dahi daha kötü yön bulduklarını düşünüyor- bulma yöntemleri çoğunlukla görselliğe odaklanırken sal anksiyetesi var. Başlarına kötü bir şey geleceğini
Küçük yaşlardan itibaren haritalar kullanarak yön lar. Bunun sebebi cinsiyetçi önyargılar. bazı başka kültürlerde koku, duyma ya da diğer du- düşünüyorlar.
bulmayı gerektiren oryantiring (orienteering) oynayan yular öne çıkabiliyor.
Ralph Street, “Ailem doğduğum hafta beni oryantiringe Londra ve York üniversitelerinde felsefe ve idrak Fernandez-Velasco’ya göre “ne kadar hareket ederse-
götürmüş” diyor. Bu yeteneğini günlük hayatta da üzerine çalışan Pablo Fernandez-Velasco, cinsiyet YÖN BULMA BECERIMIZI NASIL GELIŞTIRIRIZ? niz, yön duygunuzu o kadar geliştirirsiniz. Problemin
kullanıyor. Yeni bir şehre gittiğinde yönünü bulmakta faktörünün etkisinin hafife alındığını söylüyor. New- bir kısmı, yön duygusu kötü olan kişilerin kendilerine
zorlanmıyor. Oryantiring yapan kişilerin mekansal combe'un araştırması, deneyimli jeologların deneyimli İnsan navigasyonu hakkında çok sayıda yanlış kanı güvenmemesi ve yön duygusu gerektiren durumlar-
hafızası, ortalamanın üzerinde. Çünkü normalden psikologlara göre daha yüksek yön bulma yeterliliğine var. Newcombe, "Gelişemeyeceğinizi düşünmeniz bir dan kaçınması” diye ekliyor.
daha fazla yön pratiği yapıyorlar. sahip olduğunu ortaya çıkardı. Bu bilim, teknoloji, mü- efsanedir" diyor.
hendislik ve tıp alanlarıyla bağlantılı. Pek çok oryan- Navigasyon uygulamaları olmadan yön bulabileceğini
Son dönemde yapılan sinir sistemi ve psikoloji araş- tiringci mühendislik, matematik ve fizik gibi alanlara Fernandez-Velasco da aynı fikirde. Beyinleri daha az düşünmeyen insanlara da bir tavsiyesi var Newcom-
tırmaları, sıradan insanların da yön yeteneklerini yöneliyor. Dolayısıyla gayrisafi yurtiçi hasıla ile yön esneklik gösterse de yetişkinler kesinlikle bu beceri- be’un. Uygulamayı kullanırken doğrudan tarif almak
geliştirebileceği birçok yol olduğunu ortaya koyuyor. duygusu da birbirinden bağımsız değil. leri hala öğrenebilirler. Newcombe GPS çağında yön yerine; haritayı küçültüp etraftaki sembolik noktaların
bulmanın önemsiz olduğunu düşünen insanlardan fark edilebileceğini belirtiyor.
NEDEN BAZI INSANLAR YÖN BULMADA DAHA BÜTÜN BUNLAR BEYINDE NASIL IŞLENIYOR? da rahatsız. Telefon pilleri bitebilir ve sistemler hata
IYI? yapabilir. Gerekli miktarda uyku da yardımcı olabilir. 54 ve üstü
Uzayın zihinsel modelleri olan bilişsel haritaların, bey- yaştaki kişilerin katıldığı bir araştırmaya göre geceleri
Çocukların farklı ortamlarda bağımsızca hareket etme nin hafızayla ilgili bölgesi olan hipokampusta bulundu- Haritalar, pusulalar çoğu durumda faydalıdır, ancak yedi saat uyumanın, yön bulmaya olumlu etkisi var.
imkanı olması önemli. Şehir dışında ya da mekansal ğu düşünülüyor. Hangi yöne baktığınızı ve hedefinizin bağımlılığa yol açabilirler. Fernandez-Velasco, "bunun
olarak daha karmaşık olan şehirlerde büyüyenlerin yönünü bilmenin yanı sıra, yol üzerindeki sembolleri zaman içinde yön bulma yeteneği üzerinde olumsuz Kaynak: https://www.bbc.com/
yön bulma kabiliyeti daha yüksek oluyor. Philadelp- tanımlayabilmek de iyi yön bulma duygusuyla ilişkili. bir etkisi olabileceğini" söylüyor. İnsanlar rüzgar, Gü-
hia’daki Temple Üniversitesi’nde Psikoloji Profesörü neş, eğim gibi doğal ipuçlarını kullanma konusunda