Page 8 - LabMedya - 80

8 BOTANIK

BİTKİLER DE

SIKINTIDAN PATLAR MI?

Biyolog Muhyettin ŞENTÜRK Yeryüzünün en ilginç yaratıkları olan bitkilerin de
strese girdikleri bilinmektedir. Fakat bitkiler stres-
ten ziyade sıkıntıya da girer mi bilinmemektedir.
Bununla birlikte şu kesindir ki bitkiler patlarlar. Bu
patlama sıkıntıdan veya stresten olmamaktadır.
Bitkiler farklı özelliklerle donatılmış bir canlı grubu-
dur. Diğer canlılarda var olan özelliklerin bir kısmını
ve/veya farklı versiyonlarını bitkilerde görmekteyiz.
Bu özelliklerden biri patlayabilmeleridir. Bitkilerde
yer alan birçok özellikte olduğu gibi bu özellikte de
bitkilerin faydasına bir amaç görülmektedir.
Amazonlarda doğal yayılışı olan bitkilerden biri ve
aynı zamanda maymunların gövdesinde bulunan
dikenlerden ötürü tırmanamadığı bir bitki olan Hura
crepitans isimli ağaca yöre halkı ‘dinamit ağacı’ gibi
güzel bir isim vermiştir. Dinamit ağacı gerçekten de
bitkiler aleminde ‘dinamit’ sıfatını hak eden nadir
bitkilerdendir. Bu ağacın meyvelerinin patlaması ile
meyveler içerisinde yer alan çekirdekler (tohumlar)
60 metreden fazla kalkış hızıyla 40 metre kadar
uzağa fırlar. Bu patlamalar o denli şiddetlidir ki to-
humları toplamak isteyen araştırmacılar kendilerini
korumak için gerekli önlemleri almak zorundadır.
Ana bitkiden olabildiğince uzağa fırlayan yavru
bitki (bitkicik/tohum) bu yolla mümkün mertebe
yaşama alanı olarak daha geniş bir alanı işgal
edebilmektedir.

Bir baklagil (Fabaceae) üyesi olan ve geniş ölçüde
süs bitkisi olarak da yetiştirilen mor salkım bitki-
si (Wisteria) da tohumlarını meyve kabuklarının
patlama şeklinde aniden açılmasıyla etrafa saçar.
Daha yakında, daha aşina olduğumuz ve Anado-
lu’da yayılışı bulunan kabakgillerden (Cucurbitace-
ae) bir bitki olan Ecballium elaterium (eşek hıyarı)
isimli bitkinin de diğerlerinden aşağı kalır yanı yok-
tur. Cins ismi ekto- (dışarda) ve ballo- (fırlatmak)
kelimelerinin birleşiminden meydana gelen bu bitki,
meyve içeriğinde yer alan viskoz sıvı sayesinde
hızlı bir patlama özelliği gösterip içerisinde yer
alan çekirdekleri (tohumları) fırlatarak saçmakta-
dır. Bu fırlatma işlemi tohumları 2 metre uzaklığa
götürebilmektedir.

Patlayan bitkilerin sayısı tahmin edilenden fazladır.
Bizler burada yalnız birkaçını sıralayabilmekteyiz.
Görüldüğü üzere bitkiler de patlamaktadır fakat bu
sıkıntıdan olmamaktadır. Yahut bitkilerin sıkıldıkları
henüz ispat edilememiştir.

Kaynaklar:

Ê Güner, A., Aslan, S., Ekim, T., Vural, M., Babaç,
M. T. (Editörler) 2012. Türkiye Bitkileri Listesi
(Damarlı Bitkiler). Nezahat Gökyiğit Botanik
Bahçesi ve Flora Araştırmaları Derneği Yayını,
İstanbul.
Ê Mancuso, S. 2018 (İlk basım yılı). Bitkilerim
İnanılmaz Yolculuğu. Alfa Yayınları (Çeviri:
Leyla Tonguç Basmacı).
Ê https://www.bilimya.com/bitkiler-de-sikin-
tidan-patlar-mi.html