Page 22 - LabMedya - 75

22 DOĞA VE ÇEVRE

Büyük miktarda su bulundurması dışında, gezege- Bulutlar, gökyüzündeki en boyunca bir alto stratus bulutunun derinleşmesi ve kalınlaşması 6. Altostratus Bulutları
nimizin belirleyici özelliklerinden bir diğeri de kalıcı yoluyla yaklaşık 2.000 ila 10.000 fit (609 metre ila 3 km) arasında Orta seviye bulut tabakalarını oluşturur. Altostratus
bulut örtüsüdür. Bulutlar sürekli değişiyor; her gün ilginç doğa olaylarından oluşur. Bu kalın bulutlar genellikle orta enlem siklonlarının getirdiği bulutları, orta seviye gökyüzünün bir kısmını veya
gelip gidererek gününüzü güzelleştirebiliyor veya birisidir ve yaşamın ön sistemlerle ilişkilendirilir. tamamını kaplayan gri veya mavimsi gri tabakalara
bozabiliyorlar. Ama bulutların büyüklük ve şekil- benzer. Gökyüzünü kaplamalarına rağmen, genellik-
lerindeki muazzam çeşitliliği hiç fark ettiniz mi? sürekliliği için büyük Bulut bir kümülo biçimindeyse ancak bir yağmur bulutuysa, buna le Güneş’i arkalarında loş bir disk olarak görebilirsi-
öneme sahiptir. Peki ya kümülonimbus (daha yaygın olarak gök gürültüsü bulutları denir) niz, ancak genellikle yerde gölgeler oluşturmak için
BAŞLICA BULUT TÜRLERI NELERDIR? denir. Bunlar, ılık, ıslak havanın gökyüzüne çok yükseldiği sıcak yeterli ışık geçmez. Binlerce mil kareye yayılabilirler.
yaygın olarak bilinen, günlerde 6.500 fitten (1,9 km) daha az bir yükseklikte oluşma
Bulutlar herhangi bir boyutta veya şekilde olabilse gökyüzünde sıklıkla eğilimindedir. 7. Sirrus Bulutları
de birkaç temel başlık altında incelenebilirler. Luke Buz kristallerinden oluşur. Cirrus bulutları, gökyü-
Howard, “Bulutların Değişimi Denemesi” (1865) adlı görebileceğiniz, temel Bulutların başka birçok “alt türü” de vardır, ancak bunlar temel zünde hareket eden ince, beyaz, incecik bulutlardır.
ufuk açıcı çalışmasında bulutları üç ana gruba ayır- bulut tiplerini öğrenmek olarak yukarıdaki ana kategorilerden birine girer. Bulutların bu alt Sirrus bulutları, su damlacıkları yerine küçük buz
dı: Cirrus, kümülüs ve stratus. sınıflandırmaları da temel olarak yer seviyesinden yüksekliklerine kristallerinden oluşur çünkü bunlar, soğuk olan ve
ister misiniz? dayanmaktadır. çok az su buharı bulunan 20.000 fit gibi bir irtifa
Birincisi, cirrus (daha doğrusu “sirro-form” olarak seviyesinden yukarıda bulunurlar.
adlandırılır), adını “saç buklesi” anlamına gelen La- 10 FARKLI BULUT TÜRÜ
tince kelimeden alır. Sirro-form bulutları beyazdır 8. Sirrocumulus Bulutları
ve şaşırtıcı olmayan bir şekilde saça benzerler. 1. Kümülüs Bulutları Temelde mini bulutlardır. Sirrocumulus bulutları,
Yaklaşık 20.500 ila 45.000 fit (6,2 ila 13,7 km) ara- Kümülüs bulutları, temel olarak, muhtemelen gençken çizmeyi genellikle yüksek irtifalarda yaşayan ve buz kristal-
sında oluşma eğiliminde olan yüksek bulutlardır. öğrendiğiniz bulutlardır ve stratocumulus stratiformis adı verilen lerinden oluşan sıralar halinde düzenlenmiş küçük,
Buz kristallerinden oluşurlar ve orta enlemlerdeki bu tür kümülüs bulutu, en yaygın bulut türüdür. Güneş üzerlerine beyaz bulut parçalarıdır. Cirrocumulus’un küçük
bir fırtına sistemi veya bir kasırga gibi tropikal bir parladığında, üstleri yuvarlak, kabarık ve parlak beyaz, altları ise bulut yığınlarına “bulutlar” denir ve genellikle tahıl-
sistem gibi düşük basınçlı bir alandan önce ilk ortaya düz ve çoğunlukla karanlıktır. lara benzerler. Altokümülüs ve stratocumulus bulut
çıkan yüksek, incecik bulutlar olma eğilimindedirler. tepeciklerinden çok daha küçüktürler.
Hassas, tüylü şekilleri, buz kristallerini büken ve 2. Stratus Bulutları
tellere yayan rüzgâr akımlarından gelir. Gökyüzünde battaniyeler oluşturma eğilimindedir. Stratus bulutla- 9. Cirrostratus Bulutları
rı, gökyüzünde alçaktan sarkan düz, tek biçimli gri bulut katman- Güneş’in etrafında haleler oluşturabilir. Sirrostra-
İkincisi; kümülüs, daha doğrusu “kümülo-form” ola- larına benzer. Ufku (yer yerine) saran bir sis gibi görünüyorlar. tus bulutları, gökyüzünü kaplayan veya neredeyse
rak adlandırılan, beyaz pamuk topları gibi görünen tamamen kapatan açık, beyaz bulutlardır. Yaprak
ayrı bulutlardır. Bunlar, yaklaşık 6.500 fit veya daha 3. Stratocumulus Bulutları benzeri bir görünüme sahiptirler ve oldukça yarı
az yükseklikte oluşan düşük seviyeli bulutlardır. Topaklı olma eğilimindedir. Hayali bir bıçak alıp kümülüs bulutlarını saydamdırlar
Atmosferdeki havanın ısı nedeniyle nasıl yukarı ve düzgün bir katman oluşturmadan (stratus gibi) gökyüzüne yayar-
aşağı hareket ettiğini veya yükseldiğini gösterirler. sanız, stratocumulus bulutlarına benzer bir şey elde edersiniz. 10. Cumulonimbus Bulutları
Çoğu zaman yoğun görünürler ve keskin kenarları Bunlar, aralarında mavi gökyüzünün göründüğü yer yer görünen Örs gibi görünme eğilimindedir. Cumulonimbus
olabilir. Kümülüs bulutları, yükselen havadaki nemin alçak, kabarık, grimsi veya beyaz bulutlardır. Aşağıdan bakıldığın- bulutları, üç katmanı da kaplayan birkaç bulut tü-
yoğunlaştığı düz bir tabana sahip olma eğilimindedir. da, stratocumulus bulutları, koyu renkli petekler veya beyaz bir ründen biridir. Kümülonimbüs bulutlarının tepeleri
streç pamuk battaniyesi gibi görünebilir. Görünüm olarak kümülüs her zaman bir örs veya tüy şeklindedir. Genellikle
Stratus veya “Strato-form”, Latince “katman” bulutlarına benzerler ancak daha büyüktürler. dipleri bulutlu ve karanlıktır. Cumulonimbus bulutları
kelimesinden adlandırılır ve bu bulutlar geniş ve fırtına bulutlarıdır, bu nedenle bu yağmuru gördü-
yayılmış oldukları için bir battaniye gibi görünme 4. Altokümülüs Bulutları ğünüz yerde ıslanmaya hazır olun!
eğilimindedir. Bunlar aynı zamanda alçak bulutlardır Kol uzunluğundaki başparmağınız kadar geniştir. Orta atmos-
ve sıcak cephelerin kuzeyi boyunca meydana gel- ferdeki bulutların çoğu, altokümülüs bulutları olarak adlandırılan PEKI SIS BIR TÜR BULUT MUDUR?
me eğiliminde olan yükselen havanın neden olduğu bulutlardır. Gökyüzünde büyük, yuvarlak beyaz veya gri lekeler
bulutlardır. Strato-form bulutları bulanık kenarlara veya paralel şeritler halinde sıralanmış bulutlar gibi görünme- Kısacası, evet, öyle. Sis, teknik olarak, özel bir tür
sahip olma eğilimindedir ve çok ince oldukları için lerinden onları tanıyabilirsiniz. Koyun yünü veya uskumru balığı stratus bulutudur. Yine de sisin şekil ve tür olarak da
fazla yağmur veya kar üretmezler. pullarına benzerler, bu yüzden insanlar bazen onlara “koyun sırtı” değişebileceğini belirtmek önemlidir. Sis, su buharı
ve “uskumru gökyüzü” derler. yoğunlaştığında ve bağıl nem yaklaşık %100’e ulaştı-
Ayrıca, nimbostratus veya “Nimbo-formu” adı veri- ğında ortaya çıkar. Çoğu zaman, hava çiy noktasına
len başka bir büyük tür daha vardır. Howard’a göre 5. Nimbostratus Bulutları kadar soğuduğunda sis çöker. Bu soğutma sakin
bunlar, üç tip cirrus, kümülüs ve stratustan oluşan Yağmuru getirir. Gökyüzünün kararması büyük olasılıkla nim- ve berrak bir gecede gerçekleşebilir. Gün boyunca
yağmurlu bulutları anlatan özel bir kategoridir. Bu bostratus bulutlarının varlığından kaynaklanmaktadır. Atmosferin biriken ısı yerden yayılır ve yere yakın yerlerde daha
bulut türüne Latince’de “yağmur” anlamına gelen alt ve orta seviyelerinden ulaşabilirler ve yeterince kalındırlar. serin hale gelir.
“nimbus” adını verdi (“stratus”, Latince düzleştiril- Nimbostratus, en yaygın yağmur bulutu türüdür. Geniş bir alanda
miş veya yayılmış anlamına gelir). Yağmurun büyük yağmur veya sürekli kar yağdığında veya geniş bir alanda sürekli Kaynak: www.bilimoloji.com
çoğunluğu nimbo-form bulutlardan gelir. Bu bulut- yağmur veya kar yağması beklendiğinde onları görmek mümkün.
ların tabanı, genellikle sıcak veya kapalı cepheler