Page 50 - LabMedya - 69

50 EKOLOJI

NEYİ DEĞİŞTİRİR?
Biyolog Muhyettin ŞENTÜRK

Canlılar alemi her bir grubuyla ayrı birer Yukarıda bahsi geçen bilim insanlarının ve sevmeyebileceği anlamına gelebilir.
gezegen gibi birbirinden farklı ve ilginç Bitkilere dokun- diğer bilim insanlarının konu üzerine yaptıkları
özellikler sergiler. Bu gruplardan biri olan bilimsel araştırmaları sürdürmeleri sayesinde, Sonuç itibariyle bitkilerin çevrelerinde olup
bitkiler belki de en ilginç gruptur. Bitkiler manın bitkinin Fenotu’nun (Arabidopsis’in) yaprağına bir böcek bitenlerin gayet farkında olup buna göre
ile insanlar arasındaki bağ ise ilk insanlara bir tür savunma konduğunda, bir hayvan yanından sürtünerek yapılar ve özellikler kazandıkları gün geçtikçe
dek dayanmaktadır. İlk insanlardan ve eski geçtiğinde (ya da bir insan dokunduğunda) bilimsel araştırmalarla daha iyi anlaşılmaktadır.
çağlardan beri bitkiler hep revaçta olmuştur stratejisi olarak veya rüzgâr dallarını salladığında bitkinin
ve hâlâ da olmaktadır. İnsanoğlu şimdiye tepki vererek genlerinin yüzde ikisinden fazlasının aktive Kaynaklar:
dek bitkileri besin olarak, ilaç yapımında, olduğunu bilmekteyiz. Bu ilginç boyutta çok Ê Braam, J., Sistrunk, M. L., Polisensky,
endüstride ve estetik yönden de kullanmıştır. gen değişimine fazla gen olup -Fenotu örneğinde anlaşılacağı D. H., Xu, W., Purugganan, M. M.,
Günümüzde gittikçe doğadan kopan ve gitmesi olumlu üzere- bitkilerin çevrelerinin ne derece Antosiewicz, D. M., Campbell, P., Johnson,
aynı zamanda bitkilerin yaşam alanlarını farkında olduklarının ve mekanik uyaranlara K. A. 1996. Life in a changing world:
kısıtlayan insanoğlunun gelecekte bitkilere yahut olumsuz ne denli geniş tepkiler verdiklerini açıkça TCH Gene Regulation of Expression and
gereksiniminin artacağı düşünülmektedir. olarak sınıflan- göstermektedir. Responses to Environmental Signals.
Chamovitz, D. 2012. What A Plant Knows
Bitkiler üzerine yapılan bilimsel çalışmalar dırılamayacak Bilimsel çalışmalar diğer bitkilerde de (örneğin Ê Physiologia Plantarum, 98(4), pp. 909-16.
da gün geçtikçe artmaktadır. Bunlardan bitki bir durumdur. çileklerde) bu ve benzer özelliklere sahip - A Field Guide To The Senses (Bitkilerin
genetiği üzerine yapılan çalışmalar ilginç bitkilerin olduğunu göstermeye başlamıştır. Bildikleri - Dünyaya Bitkilerin Gözünden
veriler sunmaya devam etmektedir. Bitki Fakat bir bitkiye Konu ile ilgili çalışmaların devam edeceği Bakmak). Metis Yayınları. İstanbul. (Çeviri:
genetiği üzerine yapılan çalışmalarda en ilginç insanın dokun- anlaşılmaktadır. Bu konunun bitkilerle alakalı Gürol Koca).
konulardan biri bitkilere dokunmamın bitkilerin fikirlerin değişmesine katkıda bulunacağı ve Ê Güner, A., Aslan, S., Ekim, T., Vural, M.,
genlerinde değişime sebep olduğu konusudur. ması dokunan yeni çalışma alanları oluşturacağı da açıktır. Babaç, M. T. (Editörler) 2012. Türkiye

ABD’de Rice Üniversitesi’ndeki Janet Braam ve insandaki olumlu Bitkilere dokunmanın bitkinin bir tür savunma Bitkileri Listesi (Damarlı Bitkiler). Nezahat
Gökyiğit Botanik Bahçesi ve Flora
arkadaşlarının yapmış oldukları bir çalışmaya yönde değişimle- stratejisi olarak tepki vererek gen değişimine Araştırmaları Derneği Yayını, İstanbul.
göre turpgillerden üzerine onlarca genetik gitmesi olumlu yahut olumsuz olarak Ê Tomas-Grau, R. H., Requena-Serra, F.
çalışma yapılan Fenotu (Arabidopsis) bitkisinin re sebep olacağı sınıflandırılamayacak bir durumdur. Fakat bir J., Hael-Conrad, V., Martínez-Zamora,
yaprağına dokunmanın bitkinin genetik malumdur. bitkiye insanın dokunması dokunan insandaki M. G., Guerrero-Molina, M. F., Díaz-Ricci,
yapısında hızlı değişikliklere neden olduğu olumlu yönde değişimlere sebep olacağı J. C. 2017. Soft Mechanical Stimulation
kanıtlanmıştır. Bu çalışmalar sonucunda ∕ malumdur. Bununla beraber dokunulacak Induces A Defense Response Against
keşfedilen yeni genlerin dokunma ile aktif bitkinin hangi bitki olduğu büyük önem arz Botrytis cinerea in Strawberry. Plant Cell
hâle geçtiği ve bitkiye dokunulduğunda etmektedir. Yine bir tür savunma stratejisi Reports, 37(2), pp. 239–250.
harekete geçtikleri için bu genlere İngilizce’de de sayılabilecek bitkilerdeki diken yapıları, bu Ê www.bilimya.com/bir-bitkiye-dokunmak-
‘dokunma’ anlamına gelen ‘touch’ sözcüğünün yapılara sahip bitkilere dokunan insanların neyi-degistirir.html
sessiz harflerinden türetilen ‘TCH genleri’ ismi canlarını acıtabilir. Bu her insanın dokunulmayı
verilmiştir. sevmeyeceği gibi her bitkinin de dokunulmayı