Page 12 - LabMedya - 53

12 SAĞLIK www .labmedy a.c om

SERBEST

RADİKALLER VE

Uzman Eczacı
Başak OLGUN ANTİOKSİDANLAR

Serbest radikaller dış yörüngelerinde iyon çiftleri oluşur ve bu türler de reaktiftir. antioksidanlar, selenyum, çinko, mangan, rol oynar. Hem vücutta üretilir, hem de
ortaklaşmamış elektron bulundurduğu omega 3, vitamin A, E, C. dışardan alabileceğimiz bir antioksidandır.
için karasız bir yapı gösteren, etrafındaki Normal bir molekülün elektron kaybetmesi En çok dana etinde, tavukta bulunur.
moleküllerden elektron alıp kararlı bir ile serbest radikal formu oluşur. Örneğin; C SOD (Süperoksit dismutaz enzimi): 40’lı yaşlardan sonra vücuttaki üretimi
yapı oluşturmaya çalışan kısa ömürlü, vitamini hücresel bir antioksidandır. Serbest Organizmada serbest radikali substrat azalır. Ubikinon ubikinole bir redüksiyon
reaktif moleküllerdir. Etrafındaki hücrelerin radikallere tek elektron verip radikalleri olarak kullanan tek enzimdir. Bakır ve çinko reaksiyonuyla çevrilir ve vücutta bu iki
elektronlarını alınca onlara zarar vermeye indirgerken kendilerinin radikal formunu içeren tipi sitoplazmada, mangan içeren tipi molekül birbirine dönüşüm içerisindendir.
başlarlar. Örneğin oksijen molekülü; oluştururlar. Yine normal bir moleküle mitokondride bulunur. Kanserli hücrelerde
oksijenli solunum yapan canlılarda elektron transferi ile de serbest radikaller SOD zarar görmüş olur. Bu da mitokondri Koenzim Q oksijen kaynaklı serbest
10
atmosferde bulunduğu sınırlar arasında oluşur. Örneğin; moleküler oksijenin tek hasarı oluşturur. Artan glikolizde hücrede radikaller ile etkileşerek moleküllerin zarar
-
savunma sistemlerinin koruyuculuğunda elektron ile indirgenmesi süperoksit (O ) ağır yük oluşturur. görmesini engeller. Serbest radikaller
2
oksijeni kullanılabilirler. Atmosfer dışındaki radikalini oluşturur. ubikinondan gelen bir elektronla stabil
yüksek dozlarda ise öldürücü düzeyde Glutatyon peroksidaz: En çok çalışan hale gelir. Ubikinol ise plazmada düşük
toksik bir gazdır. Bu durum yaşamın ilginç Serbest radikaller belli bir oranda vücudun antioksidan enzimdir. Asıl görevi akut konsantrasyonda bulunmasına rağmen
çelişkileri arasındadır. direncini sağlar. Antioksidan sistemimizi yaygın oksidatif strese yanıt vermektir. plazmadaki oksidanlarla ilk tepkimeye
düşük hızda çalıştırır. Aşı gibi de Mitokondride yavaş yapılan ROS’tan daha giren antioksidandır. En fazla kalp,
Organizmamızdaki serbest radikallerin düşünülebilir. Vücudumuzun onlara ihtiyacı öncelikli olarak akut stresi karşılar. Bu karaciğer ve böbrekte bulunur.
en büyük kısmı oksijenden oluşan vardır ama ne zaman serbest radikallerin enzimin aktivitesi en fazla karaciğer, böbrek
radikallerdir. Oksijen molekülünün oluşumu ile antioksidan savunma ve kalpte görülür. C Vitamini (Askorbik asit): Belirli dozlarda
kısmi indirgenmesinden reaktif oksijen mekanizması arasında ciddi dengesizlik antioksidan etki gösterir. Yüksek dozlarda
türleri (ROS); hidroksil (OH ) radikali ve oluşursa o zaman oksidatif stres meydana Glutatyon (GSH): Sistein içeren bir oksidan etki gösterir. Süperoksit ve
-
-
süperoksit radikali (O ) oluşmaktadır. ROS gelmeye başlar. tripeptittir. Glutamat, sistein ve glisinden H O gibi reaktif oksijen ve nitrojen
2
2 2
üretimindeki endojen kaynaklar (Vücudun sentezlenir. %90’ı sitozolde (hücre türlerini, peroksil radikallerini, nitrik oksit
kendi işleyişinde üretilen serbest radikaller) Antioksidanlar, bu oksidatif hasarı sıvısında), %10’u mitokondride bulunur. radikallerini etkisiz hale getirir. Hücrelerin
özellikle sağlıksız mitokondrilerde elektron engelleyen moleküllerdir. Peki, bu hasarı DNA sentezinde, hasarlı DNA parçalarının DNA’sını serbest radikallerden korur.
transport sistemlerinden sızan serbest nasıl engeller? Kendi elektronlarından birini onarılmasında, metabolik fonksiyonların
radikaller en önemli serbest radikal vererek serbest radikali nötralize eder. yerine getirilmesinde, zehirli maddelerin Ayrıca vücutta antikor üretimini arttırdığı
kaynağıdır. Ayrıca peroksizomlarda, Böylece serbest radikalin elektron çalarak inaktif hale dönüştürülmesinde, serbest ve antimikrobiyal bir alan yarattığı
monosit ve nötrofillerin fagositozu sırasında zincirleme reaksiyonlarının önüne geçer. radikallerin hasarlarının önlenmesinde da gösterilmiştir. İnsanlarda immün
bol miktarda serbest radikal üretilir. Antioksidanlar hücre ve doku hasarını görev yapmaktadır. fonksiyonlarını geliştirdiği, kollajen
sentezini arttırdığı böylelikle yara iyileşme
Alfa Lipoik Asit: Glutatyon, ubikinon, C ve protokollerinde uygun bir destek olacağı
E vitaminleri gibi bilinen antioksidanları bildirilmiştir.
radikal veya okside formlarını indirgeyerek
yenileyebilir. Antioksidanların bir daha Oksidatif stresin neden olduğu hastalıkların
yenilenmesine ve kullanılmasına katkı bazıları ise şöyle: Kanser, Alzheimer,
sağlar. Çünkü sadece bir antioksidan, Parkinson, kardiyovasküler hastalıklar,
bir serbest radikali inhibe eder. immün sistem hastalıkları, katarakt,
Antioksidanların tekrar yenilenmesine diyabet, böbrek ve karaciğer hastalıkları…
katkıda bulunması alfa lipoik asitin önemli
bir antioksidan olduğunu bize gösterir. Sağlıklı ve huzurlu günlere…
Hayatını mutlu şekilde Serbest Radikaller Antioksidanlar onlara
devam ettiren sağlıklı bir eksik kalan elektronunu kendilerinden bir elektron Melatonin: Gece olduğunda insanların Kaynaklar:
hücre tamamalamak için sağlam vererek sağlam hücrelere vücudunda özellikle karanlıkta ve uykuda - Brain Inj. 2013;27(10):1181-9. Doi:
triptofandan sentezlenen bir hormondur.
10.3109/026999052.2013.804199. Epub 2013 Jul 29.
hücrelere sataşır. bulaşmasını önler.
Salınımı 21:00-22:00 gibi başlar ve 02:00- Obestatin alleviates subarachnoid haemorrhage-induced
04:00 arası en yüksek konsantrasyona oxidative injury in rats via its anti-apoptotic and antioxidant
ulaşır. 07:00 ile 09:00 arasında da sonlanır. effects. / Erşahin M, Ozsavcı D, Sener A, Ozakpınar OB,
Toklu HZ, Akakin D, Sener G, Yeğen BC.
Hücrelerin protein ve lipit yapılarını, hem Author information
çekirdek hem de mitokondri DNA’sını korur. School of Medicine, Department of Neurosungery, Istanbul
Biraz da kimyasal yapılarını inceleyelim. engeller. Enzimatik ve enzimatik olmayan Antioksidan olarak çok geniş çaplı bir Medeniyet Universty, Istanbul, Turkey.
Serbest radikaller nasıl oluşur? antioksidanlar olarak vücudumuzda ikiye koruma sağlar. - Select item 2133621514
The novel function of nesfatin-1 as an anti-inflammatory
ayrılırlar. annd antiapoptotic peptide in subarachnoid hemorrhage-
Kovalent bağların homolitik kırılmasıyla; Ürik asit: Ürik asit aslında vücudun atık induced oxidative brain damage in rats.
yüksek enerjili elektromanyetik dalgalar Enzimatik antioksidanlar: Süperoksit ürünüdür. Yüksek yoğunlukta kristalize Ozsavci D, Erşahin M, Sener A, Ozakpınar OB, Toklu HZ,
o
ve yüksek sıcaklık (500-600 C) kimyasal dismutaz (SOD), katalaz, glutatyon olur, böbrek taşlarına ve gut hastalığına Akakin D, Sener G, Yegen BC.
bağların kırılmasına neden olur. Kırılma peroksidaz, glutatyon redüktaz. sebep olabilir. Bazı serbest radikalleri - Nesfatin-1 inproves oxidative skin injury in
normoglycemic or hyperglycemic rats.
sırasında bağ yapısındaki iki elektronun etkisizleştirir. Fe ve Cu gibi metal iyonlarının Solmaz A, Bahadır E, Gülcicek OB, Yiğitbas H, Celik A,
her biri ayrı ayrı atomlarda kalıyorsa bu tür Enzimatik olmayan antioksidanlar: şelatörleri olarak da etki gösterir. Karagöz A, Ozsavci D, Sirvancı S, Yegen BC.
kırılmaya homolitik kırılma denir ve her iki İndirgenmiş glutatyon, lipoik asit, koenzim
atomun üstünde de paylaşılmamış elektron Q, L-arjinin, melatonin, ürik asit, bilirubin, Co-Enzim Q : Membran stabilitesinde,
10
kalır. Heterolitik kırılma oluşursa zıt yüklü metal bağlayıcı proteinler, besinsel enerji dönüşümlerinde ve ATP üretiminde