Page 18 - LabMedya - 42

18 www.labmedya.com www.labmedya.com 19

21. YÜZYILIN BILINMEYENI

“DEJA VU”NUN OLASI NEDENLERI

NÖROLOJIK NEDENLER Üniversitesi’nden Dr. Akira O’Connor,
Hassasiyeti DEJA VU KAVRAMI IÇINDE Nörolojik açıklamalar ise deja vu’nun bunun nedeninin kaslardaki seğirme
gibi istem dışı olarak beynin hafızaya
yanlış sinyaller göndermesi olabileceğini,
Sartorius'tan BULUNULAN ANI DAHA duyu organlarıyla beyin arasındaki sinir demans ve epilepsi hastalarında
iletimlerinde bir gecikme veya küçük bir
ÖNCE YAŞAMIŞ OLMA
dejavu’nun daha sık görülmesinin de
HISSI IÇIN KULLANILIYOR. lob kaynaklı nöbetin sonucu olabileceğini bununla açıklanabileceğini ifade ediyor.
ifade ediyor.
OLDUKÇA YAYGIN OLAN
BU HIS, HER 3 KIŞIDEN Şimdiye kadar yapılan bu olası Kaynak:bbc.co.uk
açıklamalara ek olarak deja vu’nun
psychologytoday.com
2’SI TARAFINDAN gençlerde daha çok görülmesi de hayli
HAYATLARININ BIR dikkat çeken bir konu. St. Andrews
DAVRANIŞLAR BÖLÜMÜNDE MUHAKKAK
DENEYIMLENIYOR.
GENETIK MIRAS

YOLUYLA MI Deja vu’nun sıklığı yaşlandıkça azalıyor,
ancak bunu yaşayan insanlar genellikle
yılda bir kez deja vu’yu hissediyor.
OLUŞUYOR? İlginçtir ki; oldukça yaygın olan bu
deneyimle ilgili yapılan araştırma
sayısı hayli sınırlı. Şimdiye kadar
yapılan çalışmalar ışığında deja vu
Evrimsel psikolojinin yaygın kanılarından BIYOKIMYA VE DAVRANIŞ deneyiminin olası nedenleri 4 farklı
biri taşıdığımız genlerin, davranışlarımızı kategoride toplandı. Aşağıda ayrıntılarını
nasıl şekillendirdiği üzerine. Peki bazı Bazı davranışların kalıtımsal olduğunu okuyacağınız bu kategoriler dikkat, hafıza,
davranışların gerçekten de kalıtımsal kabul etmek bilimsel misyonun sonu çift süreç ve nörolojik olarak açıklanıyor.
olduğunu kanıtlamak mümkün mü? anlamına da gelmiyor; hatta tam aksine
Verdiğimiz tepkiler, biyolojik özelliklerimize bu bir başlangıç bile sayılabilir. Sadece Deja vu’nun sıklığı yaşlandıkça azalıyor,
göre önceden belirlenmiş tepkiler mi? Bu genlerin davranışları etkileyip etkilemediği ancak bunu yaşayan insanlar genellikle
sorulara yanıt arayan en önemli bulgular, bilgisini kanıtlamak yetmiyor, sonraki yılda bir kez deja vu’yu deneyimliyor.
ikiz doğanlar üzerine yapılan çalışmalardan aşamada davranışı belirleyen beyin
elde ediliyor. hücrelerinin biyokimyasının hangi genler DIKKAT
tarafından etkilendiğini belirlemek
Davranış genetiği üzerine çalışan uzmanlar, gerekiyor. Dikkatle ilgili açıklamalar, deja vu’nun
test sonuçlarının neredeyse yarısı farklılık aynı şeye ikinci kez ve daha yoğun bir
göstermesine rağmen genetik yapının Kişilik üzerine çalışan psikologlar genetik dikkatle bakmaktan kaynaklanabileceğini
kişilik üzerinde büyük bir rol oynadığına etkileri, çevresel etkilerden ayrı tutmanın ifade ediyor. Örneğin; tam evden çıkıp
inanıyor. zor olduğunu söylüyor. Ne var ki bu konuda kapıyı kilitleyecekken duyduğunuz bir
yapılan çalışmalar arasında da belirgin sesin bir saniyeliğine dikkatinizi dağıttığını
Belirli genlerle karmaşık insan davranışları bir karşıtlık bulunuyor. Çalışmaların düşünün. Ardından tekrar kapı kilidine
arasında biyokimyasal nedensellik zinciri bazıları kalıtımsal özelliklerin davranışları yöneldiğinizde, gürültüden önce kapıya
kurmak oldukça zor. yaklaştığınız anı bilinçsizce hatırlar
Yapılan bir araştırma kapsamında, tek belirlediğini söylerken bazıları da bunun ve aynı anı iki kez yaşıyormuş gibi
yumurta ikizi olarak doğan iki kardeş, aynı tam aksini gösteriyor. hissedersiniz.
genetik yapıya sahip olmasına rağmen Yine de insan davranışları üzerindeki
doğumdan hemen sonra ayrıldı ve farklı
çevrelerde büyüdü. İkizler daha sonra bir genetik etkileri inkar etmek zor olsa da bir HAFIZA
araya geldiklerinde fiziksel benzerlikler insanın davranışlarını basit biyokimyasal
birçok kişiyi şaşırtsa bile arada belirgin farklılıklarla açıklamak da bir o kadar Deja vu’nun hafıza ile ilgili olduğu
farklılıklar bulunuyordu. Örneğin ikizlerden imkansız. Kişilik üzerine çalışan psikologlar düşüncesi, yeni edinilen deneyimin
birine şizofreni teşhisi konmuşsa, diğerinin genetik etkileri, çevresel etkilerden bir şekilde daha önceki yaşantılara
ayrı tutmanın zor olduğunu söylüyorlar.
benzerlik taşıdığını, ancak bu benzerliğin
En ERGONOMİK aynı zeka sorununu yaşaması neredeyse Örneğin aynı evde büyüyen çocuklar bile kaynağının ya da söz konusu geçmiş
imkansız olarak görülüyor. Bu oldukça
yaşantıların unutulduğu varsayımı
farklı çevrelerde bulundukları, anne-
TASARIM çarpıcı bir örnek çünkü şizofreninin beyin babaları tarafından farklı yaklaşımlarla üzerinden ilerliyor.
biyolojisinden kaynaklandığına inanılıyor.
karşılaştıkları ve farklı arkadaşlıklar
Öte yandan birçok karakter özelliği, çok kurdukları için farklı davranışlar sergiliyor. Bu görüş, bireyin gün içinde birçok şeyle
sayıda genden etkilenir. Eğer etki altında Örneğin meraklı bir çocuk, bilgiye olan karşılaştığını, fakat bunların hepsine
kalan altı tane gen varsa, tek yumurta açlığını gidermek için birbirinden farklı dikkat etmediğini ifade ediyor. Dolayısıyla
ikizlerinin her ikisi de bu altı tane gene faaliyetlere yönelirken daha az meraklı aynı şeylerle tekrar karşılaşılması,
sahip olduğu için aynı olacaktır. Ancak olan ikizi, çevresine karşı çok daha az bir bunların pek bilincinde olmaksızın
ayrı ayrı ele alındıklarında bu genlerin ilgi besleyebiliyor. İkizler arasındaki bu hatırlanmasına yol açıyor ve deja vu
davranış üzerinde hiçbir belirleyici tür farklılıklar, kişilik ve zeka seviyesini gerçekleşiyor.
etkisi olmayabilir. Bu da belirli genlerle belirlemede en az genler kadar rol
karmaşık insan davranışları arasında oynayabiliyor. ÇIFT SÜREÇ TEORISI
biyokimyasal nedensellik zinciri kurmanın
w w w . s a r t o n e t . c o m neden bu kadar zor olduğunu açıklıyor. Sonuç olarak kişilik ile davranış arasında Bu teori, deja vu’nun eş zamanlı iki
Oysa araştırmacılar dopamin alıcıların bir önemli bir fark bulunuyor. Kişilik, genetik bilişsel sürecin arasındaki zaman
fonksiyonu olarak heyecan arayışını veya bir miras olabilir ancak insan davranışı uyumunun çok kısa bir süreliğine
kişinin suça meyilli olmasını sağlamaya hiçbir zaman genetik bir miras olmuyor. kaybolmasının bir sonucu olduğunu
aday genlerin varlığını kanıtlamak için bazı savunuyor. Bu iki bilişsel sürece hafıza ve
çalışmalar yapmaya devam ediyor. Kaynak: Psychology Today algı örnek gösterilebilir.