Page 30 - LabMedya - 40

30 www.labmedya.com

GIDALARIN

YÜZDE KAÇI HILELI?
Prof Dr AZİZ EKŞİ
Lefke Avrupa Üniversitesi
Gastronomi Bölümü
Gıda hilesi deyince akla öncelikle tağşiş haberinde “y marka zeytin yağında kanola kaynak GTH Bakanlığı’nın hileli(tağşiş, oranlar gıda hilesinin önemli bir problem
ve taklit geliyor. 5996 sayılı yasaya göre yağı varlığı”ndan söz ediliyorsa her marka taklit) olduğu kanıtlanan gıdalar hakkında olduğunu gösteriyor. Öyle ki gıda hilesi
tağşiş, gıdaya temel özelliğini veren ögelerin zeytin yağına kuşku ile bakılıyor. kamuoyuna yaptığı açıklamalardır. 2012- Avrupa’da en önemli 5 problemden sayılıyor.
çıkarılması, azaltılması veya yerine başka Bu olgu gıda sektörü açısından açık bir 16 dönemindeki gıda kontrol sonuçlarına Hilenin önlenmesi için; çekici faktörler
bir madde katılması; taklit ise gıdanın haksızlıktır. Fakat gıda sektörünün de böylesi göre hileli bulunan parti sayısı 965’tir. elimine edilirken caydırıcı faktörlerin de
görünüş ve bileşim açısından bir benzerinin durumlarda genellikle sessiz kaldığı bir Bunların %35’ini süt ve türevleri, %22’sini devreye sokulması gerekiyor. Bir gıdayı
kendisi gibi gösterilmesidir. gerçektir. Eğer, “bana değmeyen yılan..” et ve türevleri, %12’sini sıvı yağ, %11’ini hile açısından çekici kılan en önemli
Ancak günümüzde gıda hilesi taklit ve tağşiş hesabı yapılıyorsa bu yanlıştır. Çünkü gıda takviyesi ve %10’unun bal oluşturuyor. etken fiyatının yüksekliğidir ve bu;
ile sınırlı değildir. Çünkü gıda etiketinde; bu durum, “sükut ikrardan…”diye de Dünyada olduğu gibi Türkiye’de de süt,
yetiştirme yöntemi (organik vb), genetik yorumlanabiliyor. Dolayısı ile sepetteki çürük zeytin yağı ve bal hile öncelikli gıdalara üretim yetersizliği, vergi yüksekliği, ithal
kökeni (çeşit vb), coğrafi köken (PGI, PDO), yumurtaların sektör tarafın dan da açığa arasında yer alıyor. yasağı vb faktörlere bağlı olabilir. Hileden
işleme tekniği (geleneksel), yetişme yılı düşürülmesi gerekiyor. caydırıcı başlıca faktörler ise yakalanma
vb ile ilgili bilgiler de yer almaktadır. Gerçi % olasılığının yüksekliği ve cezanın ağırlığıdır.
bu bilgiler çoğu kez bir belgeye dayalıdır Tüketici güveni açışından, toplam üretimde Yakalanma olasılığı; kontrol sıklığı ve analiz
fakat kontrol ile doğrulanması gereklidir. hileli gıda payının bilinmesi de oldukça 7 tekniği ile ilgilidir. Türkiye’de denetim
Çünkü 5996 yasa gıda etiketindeki bilgilerin önemlidir. Bu hem kamuya hem de sektöre 10 sayısının fazlalığı (2015 yılında 734
yanıltıcı olmamasını öngörmektedir. düşen bir görevdir. Fakat sanıldığı kadar 862) vurgulanırken işletme sayısının
kolay değildir. 11 38 fazlalığı(639 716) dikkate alınmıyor. Ayrıca,
Ayrıca gıda etiketleme yönetmeliğ; gıda cezaların caydırıcı olmadığı da bir gerçektir.
hakkındaki bilgilerin başta doğası, kimliği, 1980-2010 döneminde bilimsel dergilerde Firmaların yapması gereken ise gıda
özellikleri, bileşimi, miktarı, dayanıklılığı, ve güncel yayınlarda yer alan gıda hilesi 12 ve bileşen bazında zaaf analizi ile hile
menşe ülkesi veya kökeni, imalat veya hakkındaki yayınlar taranıyor(1). Bilimsel 22 açısından zayıf yanlarının belirlenmesi
üretim metodu olmak üzere başlıca dergilerde hileli gıdaya ilişkin 1054 bulguya ve risklerin azaltılması için strateji
nitelikleri açısından yanıltıcı olmasını rastlanıyor. Bu kayıtlara göre zeytin yağı oluşturulmasıdır.
yasaklamaktadır. %16 ile birinci, süt %14 ile ikinci sırayı Süt vt Et vt S. YAĞ G. TAK BAL DIĞER
alıyor ve bunları %7 ile bal, %5 ile safran
Gıda hilesi hakkında medyada yer alan ve %4 ile portakal suyu izliyor. Güncel Bu bilgiler kuşkusuz önemlidir fakat yeterli (1)Moore, JC, Spink J, Lipp M.2012. Journal of Food
her haber, hileyi yapan firmadan çok gıda medyada ise 251 hileli gıda haberine değildir. Çünkü hileli gıdaların toplam Science,77(4),R118-126.
sektörünün tümüne zarar veriyor. Eğer rastlanıyor. Bunların %9’u balık, %6’sı bal, gıda üretimdeki payını yansıtmıyor. Eldeki (2)Pimentel,P. 2014. Food Safety Magazine.www.
bir gazete yazısında ; “x marka sucukta at %4’ü zeytin yağı, %4’ü şili biberi ve %3’ü verilere göre, dünya ölçeğinde pazarlanan foodsafetymagazine.com
eti varlığı”ndan söz ediliyorsa sucukların sütle ilgili. gıdaların bir yaklaşıma göre %7’si ve başka (3)Johnson, R.2014. Congressional Research Service.
tümünden kuşku duyuluyor. Veya bir TV Türkiye’deki duruma gelince; en güvenli bir yaklaşıma göre %10’u hilelidir (2, 3) Bu R43358. www.crs.gov.