Page 36 - LabMedya - 38

36 www.labmedya.com

SONBAHARIN

KIMYASI

Sonbaharın tatlı ılıklığı, turuncu ve kırmızı Öncelikle kışın yapraklarını kaybeden
ağaçlar, yere dökülmüş renk renk yaprakların ağaçların aksine tüm yıl yapraklarını
ortaya çıkardığı manzara pek çoğumuzun koruyanlar da vardır. Bu ağaçların latince
sevdiği şeyler. Peki hiç merak ettiniz mi bu isimleri genelde her zaman canlı anlamına
güzel tablo nasıl ortaya çıkıyor? Sonbaharın gelen ‘sempervives’ kelimesini içerir.
renkleri arkasındaki kimya nedir? Bazı Yapraklarını dökmeyen bu ağaçların çoğu
bitkiler neden yapraklarını kaybeder? Tüm bu soğuk dönemlerin kısa olduğu tropik
süreçte hormonların ve enzimlerin rolü nedir? iklimde evrimleşmiştir. Her zaman yeşil olan
bu ağaçlar yapraklarını kaybetseler bile
BAŞLANGIÇ SORUSU; BİTKİLERİN yapraklarını hızlı bir şekilde yenileyebilirler.
YAPRAĞI NEDEN YEŞİLDİR?
Tropik iklim ağaçlarının aksine soğuk iklim
Yaprakların renkleri pigment olarak ağaçlarının çoğu, uzun gövdelilerdir ve
adlandırılan molekülden kaynaklanır. yaprakları gövdede tutmak için gerekli
Pigmentler ışığın bazı dalga boylarını olan yüksek enerjiyi karşılayamadığı için
sönümleyen diğerlerini yansıtan yapraklarını döker. Ayrıca büyük yapraklı bu
kimyasallardır. Bu durumu şöyle de ağaçlar rüzgarlı kış günlerinde bir yelkenlinin
düşünebiliriz, gözlerimiz de yansıyan renkleri rüzgarla savrulmasına benzer bir şekilde
görmekten sorumlu organlarımızdır. İlkbahar savrulurlar. Yapraklar, rüzgar varlığında
ve yaz boyunca bitki yapraklarında en bol ağacın daha çok savrulmasına neden olur
bulunan molekül klorofildir. Klorofiller lolipop ve bu ağacın gövdesini tehlikeye düşürür.
şeklinde moleküllerdir, kanda oksijeni taşıyan Soğuk iklim ağaçları yapraklarını dökerek bu
moleküllere çok benzerler fakat merkezinde tehlikeden kaçınmış olur.
demir yerine magnezyum bulunur. Klorofil
molekülü ile magnezyumun kombinasyonu PEKİ AĞAÇLAR YAPRAKLARINI
yeşil ışığı yansıtır. Klorofil görünür bölgede
bulunan diğer ışıkları sönümler ve bu sayede DÖKMEYE NASIL KARAR VERİR?
ışıktan aldığı enerji ile karbonhidrat sentezler.
Bu sorunun cevabı hormonlardır. Hormonlar
NEDEN SONBAHARDA YAPRAKLAR bitkiler ve hayvanlarda kimyasal mesajı
SARI YA DA KIRMIZIYA DÖNÜŞÜR? taşıyan moleküllerdir. Sonbahar geldiğinde
klorofil seviyesi düşer, bu sinyal bir seri
hormonun salınmasını tetikler. Bilim insanları
Sonbaharın gelmesiyle soğuk ve karanlık
artar, klorofil ile dolu yaprakların bu yıllardır ağaçların yapraklarını kaybetmesinin
dönüşüme ayak uydurması için bir miktar temel sebebinin absisik asit (yaprak asidi)
enerji gerekmektedir. Havanın soğuması, olduğunu düşünmüşler. Fakat ismine rağmen
günlerin kısalması daha az ışık yayılması absisik asit yaprak dökülmesi için o kadar da
ve daha az enerji hasatı anlamına gelir. Bu önemli bir madde değildir. Bu süreçte etilen
durumda kimyasal reaksiyonlar yavaşlar ve oksin isminde iki bitki hormonu çok daha
ve sonucunda bitkiler pigment üretimini önemli bir rol oynar.
durdurur. Soğuk hava ile bitkilerin klorofilleri
yıkıldıkça, tüm yıl yapraklarda bulunan, Etilen, meyve oluşumunu hızlandıran gaz
ksantofil olarak adlandırılan molekül halinde en basit alkendir. Fakat yaprak
sayesinde yapraklar aşamalı olarak sarıya büyümesi ile azalır ve yaprağın dökülmesini
döner. Ksantofil ayçiçeklerinde ve yumurtanın tetikler. Etilen uzun zincirli biyokimyasal
sarısının renklerinin olmasını da sağlayan reaksiyonlar aracılığıyla amino asit metionin
ve sarı ışığı yansıtan çok sayıda konjuge kullanılarak üretilir. Karanlık bu gazın
karbon-karbon çift bağı içeren moleküldür. biyosentezini tetikledikçe (bitkiler sonbahar
ve kış döneminde etilen üretimini arttırır)
Bizler bu sarı yaprakları bir güzellik olarak yaprakların dökülmesine sebep olur.
görürken, bitkiler için bu bir problemdir.
Sarı renk, yaprak bitlerini ve bazı parazitleri Oksin ise hücre büyümesini düzenleyen
yapraklara çeker. Bitkiler, sarı yapraklarını indol türevinden bir ailedendir. Sağlıklı, yeşil
bu tehlikeden kurtarmak için aminoasit ve yaprak bol miktarda oksin üretir ve büyüme
antosiyanin kullanan kimyasal bir savunma devam eder, aynı zamanda oksin, yaprak
mekanizması geliştirir. Bu moleküller havuç, sapı sayesinde bitkinin geri kalanına iletilir.
kabak ve akcaağaç yapraklarının renklerinin Fakat sonbahar geldiğinde klorofil seviyesi
oluşmasını sağlayan yoğun kırmızı ve ve oksin seviyesi azalır. Ağaç yeşil ve sağlıklı
turuncu renklere sebep olan moleküllerdir. yapraklardan uzun süre kimyasal sinyal
Bitkiler, amino asitler ve antosiyaninleri alamaz ve yaprak dökülmesi başlar.
sadece böceklerden korunmak için değil aynı
zamanda klorofilden yoksun yaprakları güneş Kaynak: bilimsoL
ışığından korumak için de sentezlenirler.
Hayat Nesin
NEDEN BAZI BİTKİLER
YAPRAKLARINI KAYBEDER?