Page 28 - LabMedya - 33

28 YORUM SAYI 33

Düşünmeden destek açıklaması yapan arasında aracılık yapmış, adeta bilgi bankası durum olarak değerlendirilmelidir. Soğuk Füzyon Konferansı 1994-2002 arasında
bilim adamları, patent ve fon yarışına giren olarak çalışmıştır. Yayımladıkları haberlerin 3. Bilimsel bir projenin en temel çıktısı bilimsel düzenli olarak toplanmıştır. Demek ki dördüncü
üniversiteler ve siyasi kurumlar, konuyu büyük kısmını, sorgulamadan başka haber makaledir. Bir projeden çıkan makalelerin sayısı, madde de tamam. Bazı bilim insanları en az
gerçekmiş gibi sunan medya. Hepsi eşit oranda kaynaklarından doğrudan kopyalamışlardır. yayımlandıkları dergilerin etkinliği ve aldığı soğuk füzyonun mucitleri kadar kurnaz olup
sorumludur. Dolayısıyla soğuk füzyoncular atıflar, o bilimsel makalenin ve aynı şekilde geçmekte olan şöhret treninde bir an önce yer
dediğimizde, bu grubun tamamını düşünmemiz Medyada bilim haberlerini takip etmek için buluşun veya kapmak için çerden çöpten deney sonuçlarıyla
gerekir. Bilim adamlarından başlarsak Pons faydalı bir kılavuz icadın kalitesini gösterir. Uluslararası dergiler kendilerinin de deneyi tekrarladıklarını bildirebilir.
ve Fleischmann kendi gözlemlerini sanki Soğuk füzyon olayı, kendi türünde dünyanın yayımlamadan önce bir makaleyi alanında Nitekim soğuk füzyon deneyini tekrar ettiklerini
kontrollü bir deney gibi düşünmüşlerdi. Bu gelmiş geçmiş en medyatik vakasıdır. Tabii deneyimli en az iki hakeme gönderir. Bu bildiren çok sayıda bilim insanı ve bilimsel
temel bir hatadır, ancak biri bölüm başkanı iki ki son vaka da olmayacaktır, ancak bu tip değerlendirme yöntemi, sahtekârlığa karşı en kurum olmuştur. Deneyi tekrarladıklarını
profesörün böyle düşünmesini makul karşılamak durumlara karşı güvenilir önlemler olabilir mi? ciddi savunma duvarlarından biridir. Örneğin iddia edenler arasında Stanford ve Texas
mümkün değil. Deneylerini ciddi bir dergiye Mutlak bir çözüm olmasa da etkin önlemler var. televizyonlarda reklam kuşaklarında çıkması AM üniversitelerinden, MIT’den, Georgia
yollasalardı veya bir kongrede tartışmaya Şöyle düşünelim: Elinde dünyayı sarsacak için, cilde sürülen bir krem ile hemen iyileşiveren Institute of Technology’den ve ülkemizin bazı
açsalardı muhtemelen bunların hiçbiri başlarına nitelikte bir buluş olan bir bilim insanı, eğer bu yaşlı romatizma hastalarının zeybek oynadığı saygın üniversitelerinden bilim insanları da
gelmeyecekti. Deney kurguları ve yorumları son bilimsel bir bulgu ise, elindekileri Nature’da ya bir reklam filmi çekip romatizma hastalarını vardı. Böylece beşinci madde de karşılanmış
derece yetersiz ve tutarsızdı. da Science’ta yayımlatmak ister, önceliği budur. etkileyebilirsiniz. Bu belki yayımcı ve reklam oluyor. Patent başvuruları bilimsel içeriğin
Eğer buluş teknolojik bir icat ise bunu kimse ile sahibi açısından kârlı, ancak toplum açısından geçerliliğinden ziyade tasarımın özgünlüğü
Bununla ilgili bir sürü detay verilebilir, ancak en paylaşmaz, patent alma işlemlerine yoğunlaşır. kesinlikle zararlı bir aldatmaca olacaktır. Oysa bu ve faydalı bir model olup olmadığı açısından
yalın ve kolay anlaşılır olanı kontrol deneylerinin İşlemler yasal koruma noktasına gelene kadar reklam yayımlanmadan önce, kremin romatizma değerlendirilir. Patent değerlendirmesinde
olmamasıdır. Ağır su ile yaptıkları deneyi normal da bulgularını sır olarak korur. Bundan başka hastalarında etkinliğini inceleyen bilimsel bir bilimsel değerlendirmenin ağırlığı sınırlıymış
su ile de yapıp arada fark olup olmadığına bir şey düşünmesi pek mümkün değildir. makale olup olmadığını sorgulansa, toplumsal gibi algılanabilir. Ama soğuk füzyon olayında
bakabilirlerdi. Bazı yazarlar Jones’un da suçlu Eğer kalkıp kanalları, gazeteleri dolaşıp “ben hasar kolaylıkla önlenebilir. en zayıf görünen bu halka aslında en sağlam
olduğunu, haksız olarak Pons ve Fleischmann çok önemli bir şey buldum” diyerek kamuoyu 4. Her bilim alanı farklı dernekler bünyesinde halkaydı. Tutulan avukatlar ordusu ve yatırılan
deneylerini kopyaladığını daha sonra da onları yaratma yolunu seçiyorsa, iki olasılık vardır: örgütlenir. Bu dernekler farklı sürelerle milyon dolarlara rağmen ne MIT ne de Utah
yayın baskısına zorladığını öne sürüyor. Ya bu kişi bilim insanı değildir ya da “buldum” toplanarak mensupları arasında bilgi aktarımına Üniversitesi patent almayı başaramadı ve
Benim fikrim hakemlerin değerlendirmelerini dediği şeyi ederinden fazlaya pazarlamak imkân veren çalıştay, toplantı, kongre gibi sonunda başvurudan vazgeçti. Aslında, bu
sadece dosya üzerinde yapması ve amacında olan, dikkat edilmesi gerekli bir etkinlikler düzenler. halkanın sağlam kalmış olmasında patent alma
değerlendirmeden sonra dosyayı tümüyle kurnazdır. Bir medya mensubu da kendisine Etik konular ve sahtekârlık vakaları çok ciddi ve işleminin zaman alması ve o süreçte bilim
unutması gerektiğidir. ABD Enerji Bakanlığı adına büyük bir buluş veya icatla ya da gözlemle gelen sakınılması gereken durumlar olduğundan, bu dünyasının gösterdiği sorgulayıcı tepkinin başat
Pons ve Fleischmann’ın projesini değerlendiren kişiye bazı sorular sormalı ve ilgili alandan, etkinliklerin bilimsel içeriği saygın bir bilimsel hale geçmesi önemli yer tutuyordu. Zaten
hakem olan Jones, böyle davranabilirdi. Proje saygın bir bilim insanından teyit aldıktan sonra kurul tarafından ciddiyetle organize edilir. Bu patent başvurusunun ret gerekçesi kuramsal
sahipleriyle ilişkisini ortak basın açıklamasına konuyu değerlendirip toplum yararına olduğunu sebeple bir icadın veya bir projenin sonuçlarının, zayıflık değil “ürünün faydalı olduğunun ispat
kadar getirmesi en azından gereksiz bir macera görüyorsa yayımlamalıdır. Bu sorgulama yüzde ilgili konuların tartışıldığı bilimsel kongrelerde edilememesi” olarak bildirilmişti. Bu cevap
olarak düşünülebilir. Utah Üniversitesi yüz etkin olmasa da, doğru bir karar almaya gündeme alınmış ve alandaki üyelerin huzurunda günümüzde soğuk füzyon başvurularında
yönetimi muhtemel maddi kazançları ön plana büyük ölçüde yardımcı olabilir. tartışılmış olması, buluş veya icadın kabulü standart olarak kullanılır, daimi hareket makinesi
alarak Pons ve Fleischmann’ı baskı altına almış, açısından önemlidir. Yakın tarihimizi zihnimizde türünden başvurulara otomatik olarak verilen ret
çalışmalarını tamamlamadan medya yoluyla 1. Buluşu yapan kimdir? Hangi kurumda canlandıracak olursak, enerjisiz bir devri daim gerekçesi de aynıdır.
kamuya bildirilmesini teşvik etmiş, daha sonra çalışmaktadır? sisteminin duyurulması için düzenlenen ve
da patent ve devlet fonları peşine düşmüştür. 2. Bu bilimsel çalışma projesi hangi kurumlar basında çok geniş yer bulan toplantıya bilim Bilim insanının yolu
Utah Üniversitesi ve MIT arasındaki patent (TÜBİTAK, Devlet Planlama Teşkilatı, Sanayi adamları yerine çok sayıda asker ve sivil emekli Bu örnekler bilimde evrensel gerçeğe tek bir
yarışı, bilim yatırımının (ve uyanık girişimciliğin) Bakanlığı vb) tarafından desteklenmiştir? bürokrat davet edildiğini hatırlayabiliriz. deney veya bildiri ile ulaşmanın mümkün
en çarpıcı örneğidir. İdareciler eldeki bulgunun 3. Bu projenin sonuçları hangi hakemli 5. Bir diğer önemli unsur buluşun veya icadın, olmadığını gösteriyor. Bilim insanı önündeki
geçerli olup olmadığını sorgulamadan, dergilerde yayımlanmıştır? bağımsız kişilerce ve kurumlarca denenerek uzun yolda sebatla yürümek durumunda. İşte bu
doğrudan muhtemel çıkarlarını maksimize 4. Bu projenin sonuçları hangi kongrelerde benzer sonuçların çıktığının gösterilmiş nedenle Nobel Ödülü gibi önemli bilimsel ödüller
etmeye yönelmiştir. Bilim özünde kamu için tartışılmıştır? olmasıdır. Eğer buluş, sahiplerinin önerdiği ancak bilgi veya buluş evrenselliğe ulaştıktan ve
yapılan bir etkinlik olduğundan bilim kurumu 5. Bu sonuçlar başka kurumlardaki bağımsız şartlarda tekrar edilebiliyorsa bu önemli bir bu yolda yıllar geçirildikten sonra kazanılabiliyor.
yönetmek ticari kurum yönetmekten farklıdır. biliminsanlarınca tekrarlanıp teyit edilmiş midir? pozitif unsurdur. Ancak yine yayımlanmış Biliminsanı bilimin yolundan yürümeli, bilimin
Bu sebeple benim fikrimce, bilim kurumu idare 6. Eğer konu teknolojik bir icat ise hangi bilimsel makaleler dikkate alınmalı, konuyla yöntemini ve yayım araçlarını kullanmalıdır. Eğer
edenlerin anlık fırsatlardan çok kamu yararını ülkelerde geçerli olacak şekilde patent ilgili kişisel görüşler, yorumlar ve sübjektif kendinin veya kurumunun sosyal veya ekonomik
gözetmesi gerekir. Soğuk füzyon konusu, alınmıştır? açıklamalar kuşkuyla karşılanmalıdır. Örneğin çıkarlarını, bilimsel önceliklerin önüne koyarsa
üniversite idareleri dışında, biri Utah Eyalet bir şahıs belli bir gıda ürününde kanser yapıcı felaket kaçınılmazdır. Sahtekârlık er veya geç
Parlementosu diğeri de Amerikan Temsilciler madde olduğunu iddia ediyor olabilir. Hatta ortaya çıkar, sorumlu kişiler ve kurumlar büyük
Meclisi Alt Komisyonu olmak üzere iki politik birçok durumda iddia sahibi kendi savına zarara uğrar. Ancak ilgili kişilerin “ceza görmesi”
kurumda görüşülmüştür. Her iki görüşmede de patolojik ölçüde inanıyor da olabilir. Ancak bu zararı telafi etmez, çünkü bu aldatmacanın
olayın gerçek olup olmadığı pek tartışılmamıştır. iddianın kabul edilebilir ve kamuya duyurulabilir kurbanı ne yazık ki toplumdur. Bilimsel olarak
Tartışılan konu böyle belirsiz projelere devlet nitelik kazanması için, o gıda ürününde kabul görmemiş, hiçbir deneysel bulguya
yatırımı yapıldığında ve projelerin boş çıkması kanser yapıcı madde tespit edildiğinin mutlaka dayanmayan şahsi gözlemleri ve kanıları ile
durumunda oluşacak riskin göze alınır olup bağımsız başka kişiler ve kurumlar tarafından kameraların karşısına geçen, gazetelerde boy
olmadığıdır. Nitekim Utah Eyaleti “ya tutarsa” da bildirilmesi ve bu dozdaki maddenin kanser boy fotoğrafları yayımlanan kişilere asla itibar
diye düşünmüş ve başlangıç olarak 5 milyon gelişimine neden olduğunun gösterilmiş edilmemelidir. Medyanın topluma gerçek bilgi
doları doğrudan soğuk füzyoncuların kullanımına olması gerekir. Aksi takdirde gazetelerde ve iletme yükümlülüğü vardır. Medya “popülerlik”
açmıştır. Nedense politikacılar proje kararları televizyonlarda böyle haberlerin yer alması çok değil “gerçeklik” prensibinden hareket etmeli,
alınırken bilim insanlarına pek danışmaz. önemli bir besinin tüketilmemesi ve toplumun bir bilim haberi yaparken olayın bilimselliğini
Soğuk füzyonun diğer önemli aktörü medya, aldatılıp ciddi ölçüde zarara sokulmasına yol sorgulamalı, ciddi ve saygın bilim insanlarına
olaylarda eşit ölçüde kusurlu ve sorumludur. açabilir. danışmalı ve bilim haberciliği alanında
Aslında bilim kurumları bilimin topluma iletilmesi 6. Konu sadece bilimsel bir bulgu değilse, uzmanlaşmış gazeteci yetişmesi için altyapı
için basın toplantıları, toplantılar, kitaplar, faydalı bir icadı da içeriyorsa, ürünün patentli oluşturup bilim haberciliğinde bu uzmanlardan
bildiriler, çalıştaylar, kitaplar ve dergiler yoluyla Şimdi sırasıyla cevapları inceleyelim: olması sahtekârlık olasılığını düşüren bir unsur faydalanmalıdır. Aynı titiz davranışı sadece
düzenli olarak medyaya bilgi aktarır. Bu istenen 1. Bilim uzun, zorlu ve sebat gerektiren bir olarak değerlendirilebilir. Ancak soğuk füzyon habercilik alanında değil özellikle gıda, sağlık ve
bir ilişkidir. Örneğin ülkemizin saygın bilim disiplindir. Korunmuş temel kalıpları ve tüm örneği, bu tür önlemlerin de sahtekârlığa teknoloji ürünlerinin reklamlarını yaparken de
destek kurumu TÜBİTAK’ın bünyesindeki Bilim yaşamı kapsayan sürekli eğitim süreçleri içerir. karşı mutlak koruma sağlamayabileceğini göstermelidir.
Toplum Daire Başkanlığı’nın görevi budur. Bazı istisnalar yaşanmış olsa da, bilim insanı çok acı bir şekilde gösteriyor. Sağlıksız
Hemen hemen tüm üniversitelerin de basınla veya bilim öğrencisi olmayan birinden ciddi bir (patolojik) bilim bu önlemleri de aşıp Prof. Dr., Nuhan Puralı, 1961 yılında İzmir’de
ilişkileri düzenleyen bölümleri vardır. Yani bilimin buluş beklemek pek gerçekçi değildir. Örneğin geçebilir. Şöyle: Soğuk füzyonu öneren bilim doğdu. Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesini
medyada yer alması istenen ve faydalı etkinliktir. birçok televizyon kanalında bazı taşların veya insanlarından Martin Fleischmann Southamton 1987 yılında bitirdi. Bitlis’te bir dağ köyünde
Ancak, bilimsel yayımcılık ile günlük yayımcılık kristallerin sağlık ve mutluluk getirdiği şeklinde Üniversitesi’nde profesördü, Stanley Pons ise hekim olarak çalıştı. Cerrahpaşa Tıp Fakültesindeki
farklı prensiplerden yola çıkar. Bilimsel yayınlar yayımlar, bilimle hiç ilgisi olmayan kişilerce Utah Üniversitesi’nde Kimya Bölümü Başkanı Farmakoloji Uzmanlığı eğitiminden sonra İsveç
ispata dayalı iken, günlük medya haberlerinde sanki gerçekmiş gibi sunuluyor. Oysa yayımcı idi . Yani birinci madde tamamdı. Soğuk Karolinska Enstitüsü’nde Nörofizyoloji Doktorası
hiçbir zaman biliminsanlarını tatmin edecek kurum bu kişilerin kim olduğunu araştırsa füzyon projelerine önemli bilim kurumları fon yaptı. 1997 yılında yurda döndü. Halen HÜ. Tıp
ölçüde detay bulunmaz, günlük medya detaydan toplum sağlığı açısından çok yerinde bir tutum sağlamıştı. Hatta günümüzde de bu konuya Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı Başkanıdır,
çok haberin hikâyesinin çarpıcı olmasını sergilemiş olur. fon ayıran devlet ve sanayi kurumları var. İkinci Ankara Üniversitesi Klinik Araştırmalar Etik Kurulu
önemser. Haberin doğru olup olmadığından 2. Günümüzde hemen hemen hiçbir ciddi buluş madde de tamam. Soğuk füzyon makaleleri üyesidir. 30’dan fazla eseri ve bunlara alınmış 300
civarında atıfı vardır.
ziyade karşıt ve taraftar görüşlere dengeli olarak veya icat yeterli altyapı, insan kaynağı ve sarf ciddi dergilerden geri çevrilse bile fanatikler
yer vermeyi gözetir. Medyanın durumu sadece malzemesi olmadan gerçekleştirilemez. Bu güç birliği edip kendilerine uygun dergilere
bu boyutlarda kalsaydı söyleyecek fazla bir şey harcamaların bütçesi bilim insanlarının kendi (Journal of Electroanalytical Chemistry, Journal Bilim ve Teknik
olmazdı. Ama bir ölçü olması açısından şu örnek birikimlerini aştığından, araştırma geliştirme of Physical Chemistry, Physics Letters A, Kaynaklar
Lewenstein, B. V., (PDF), Cornell cold fusion archive, collection
verilebilir: Soğuk füzyon ile ilgili basın toplantısı projeleri farklı kurum ve vakıflara proje şeklinde International Journal of Hydrogen Energy, n°4451, Division of Rare and Manuscript Collections, Cornell
ile aynı gün gerçekleşen ve dünyadaki en büyük sunulup kaynak temin edilir. Ülkemizde ve Journal of Condensed Matter Nuclear Science) University Library, retrieved 2008-05-25, 1994. Goodstein, D., On
Fact and Fraud, 2010.
petrol tankeri kazası ve çevre kirliliği olayı Exxon dünyadaki araştırma geliştirme faaliyetleri farklı makalelerini kabul ettirebilir. Üçüncü madde de Langmuir, I., “Pathological Science”, Physics Today, Sayı 42, s.
Valdez tanker faciası medyada soğuk füzyondan kurumlarca özgünlüğü, yapılabilirliği ve etkinliği kısmen tamam. 36-48, 1989.
Close, F., Too Hot to Handle, 1991
daha az yer almıştır. Ayrıca medya mensupları araştırıldıktan sonra, belli kurallar çerçevesinde Soğuk füzyon taraftarları kendi aralarında Taubes, G., Bad Science, 1993.
Demokan, O., “Soğuk Füzyon”, Bilim Teknik, Sayı 259, s. 9-10,
bu olayda “bağımsız” olması gereken duruşlarını bütçelendirilip desteklenir. Bir projenin ciddi toplanıp bu konuyu tartışmaya devam edebilir, 1989.
terk ederek farklı bilim insanları (veya grupları) bir bilim kurumunca desteklenmesi pozitif bir kongreler düzenleyebilir. Örneğin Uluslararası Kadiroğlu, O., “Bilimde Yanılgılar”, Bilim Teknik, Sayı 328, s. 82-85,
1995.