Page 44 - LabMedya - 28

44 HABER SAYI 28

Gerçekten Kararlarımız / İrademİz Özgür Mü?

Özgür irade bize son derece gerçekçi gelir. Biz, şu anda bu yazıyı "istediğimiz için,
tamamen kendi kararımız" ile yazarız. Şimdi gelecek cümleyi, öyle değil de böyle
yazmaya karar verebiliriz. Siz de, özgür iradenizle bu yazıyı okumaktasınız. İstediğiniz
anda bu cümleyi okumayı kesebilir, bir sonraki cümleyi asla öğrenmeyebilirsiniz. Bu
sizin tercihinizdir. Acaba öyle midir?

Muhtemelen hayır. Çünkü bugün anlamadığınız bir nokta üzerinde düşünmek kanıtlayabilirim." düşüncesidir. Çünkü bu boyutundaki olasılıkçılığın birikerek
yatağınızdan kalktığınızdan beri yaptığınız amacıyla birkaç saniyeliğine okumayı yazı ve video, sizin özgür iradenize meydan makro boyutta da etkili olabileceğini
tüm davranışlar, sizin şu anda bu yazıyı kesmek). Bu sırada, kararların alınmasıyla okumaktadır. Bu sebeple hafızanızı zorlar ve savunmaktadır. Bu doğru olsa bile,
okumanızın nedenidir. Geçmişte geriye uygulanması arasında bilincimizden geçen "Özgür iradem olduğunu bu denyolara nasıl sinir sistemimizin evriminde özgür
gittikçe, başınızdan geçen olayların sinyaller, sanki o kararları bizim aldığımız ispatlarım?" diye düşünürsünüz. Akla gelen iradeye çok ama çok dar bir alan
şu anda yaptığınız davranışlara etkisi algısına neden olur. Muhtemelen, o kararlar basit yöntemler, örneğin sayfadan çıkmak olduğu görülmektedir. Davranışlarımızın
azalır. Bunun sebebi, olaylar arası üzerinde neredeyse hiçbir söz hakkımız gibi "özgür karar" belirtisi olan davranışlardır neredeyse tamamı, özgür olmadan,
neden-sonuç ilişkisindeki belirsizliğin yoktur. Varsa da, muhtemelen çok çok ya da sizinle yüz yüze konuşuyor olsaydık, beynin genetik ve çevresel etkenler
(kuantum belirsizliğinden doğmaktadır) azdır. muhtemelen "Bak, şu anda kollarımı havaya etkisi altında aldığı kararlardan ibarettir.
birikerek artmasıdır. Ancak şu ana çok Örneğin, eğer ki biz Evrim Ağacı'nı kaldırmayı seçiyorum. Bu, normalde Hoş, elbette beynimiz "biz"izdir. Ancak
yakın zamandaki uyaranların etkisindeki kurmasaydık, her gün yeni paylaşım yapacağım bir davranış değildir; ama yine de, kendimizi beynimizden ayrı bir
belirsizlik son derece küçüktür ve göz yapma rutinimiz olmasaydı, yeni günü sana ispatlamak için bunu yapıyorum." "makinist" olarak görürüz. Bu yanılgı
ardı edilebilir ve bunlar, sizin şu saniyede paylaşımlarını hazırlamak için internetteki diyeceksinizdir. Ancak eğer ki sıradışı bir ve sanrı, binlerce yıl boyunca "ruh" gibi
yaptığınız davranışları, özgür iradenize bilim kaynaklarını taramasaydık; asla davranışta bulunmak, hele ki en kolayı bilimdışı ve hiçbir bilimsel gerçekliği
yer bırakmaksızın belirler, buna az sonra aşağıda vereceğimiz yazıları görmeyecek, olarak kollarınızı durup dururken havaya olmayan hayali kavramların da temelini
geleceğiz. Ancak öncelikle zamanın bu yazıyı yazmayacak, bu videoyu kaldırmayı "özgür iradenin bir göstergesi" oluşturmuştur.
etkisini tam olarak anlayalım: Yani son paylaşmayacak, bugün bu konudan olarak öğrenmiş olmasaydınız, bu davranışı Ancak yine de bu algı
3 saniyede olanların şu anda yaptığınız bahsetmeyecektik. Evrim Ağacı'nı sergileyebilir miydiniz? "Yo, daha karmaşık küçümsenmemelidir, çünkü evrimsel
davranışları belirlemedeki etkisi, 15 sene kurmamızın spesifik olarak bu paylaşıma bir şey yaparak da ispatlayabilirim, mesela bir anlamı bulunduğu düşünülmektedir.
önceki bir olaydan katbekat fazladır. etkisi yok denecek kadar azdır; ancak amuda kalkabilirim." diyebilirsiniz. Peki biz Bizler gibi yüksek kapasiteli beyinlere
15 sene önce yaşananların bugün, şu şans eseri baktığımız bir bilim kaynağında, sizi "Kollarınızı kaldırmak yapabileceğiniz en sahip hayvanlarda bu algısal kayma,
anda yaptığınız şeye, özgür iradenizi aşağıda verdiğimiz yazılardan birini basit şey ve bu sebeple hafızanız ilk olarak beynin kendini tatmin etme konusunda
kısıtlayıcı bir etkisi vardır; ancak bu kadar görmemiş olsaydık, bu videoyu asla bu yönteme başvurmanızı sağlıyor." diye avantaj sağlıyor olabilir. Çünkü daha
sürede belirsizlik o kadar fazla birikir paylaşmayacaktık. Bunun kararını biz zorlamamış olsaydık, siz bu "daha karmaşık önceki yazılarımızda izah ettiğimiz
ki, belirlenmişlik (deterministik) etkisi vermedik; beynimiz, bilincimizden önce harekete başvurarak" özgür iradeyi gibi, beyin bir merak-tatmin döngüsü
yok denecek kadar azalır. Ancak şu ana verdi. Eğer ki videoyu gördükten sonra ispatlama mücadelesine girecek miydiniz? içerisinde çalışır. Merak eder ve
yaklaştıkça olan olayların ve etrafımızda paylaşmamaya karar verecek olsaydık Eğer şu anda bu yazıyı okumuyor sonrasında o merakı tatmin eder.
bize etki eden tüm olguların etkisi da, bu durum yine bilincin değil, bilinçaltı olsaydınız, tüm bu sorulara, günün bu saati Tatmin etmek için gerekirse kavramlar
neredeyse tamamen deterministiktir. beynin kararı olacaktı. Çünkü mesela ve saniyesinde kafa yoracak mıydınız? uydurur; ancak mutlaka tatmine
Son birkaç saniyede yaşananlar, sizin önceki bilgilerimiz ile kıyaslanacak ve eğer Muhtemelen hayır. Bir uyaran, yani sizi belli ulaşmaya çalışır. İşte kararları biz
ne yaptığınızı doğrudan belirlemektedir; ki buna yönelik bir bilgimiz/anımız varsa, bir davranışa iten bir öncül olmaksızın, bu alıyormuşuz gibi bir algısal kaymanın
bunda çok az söz hakkınız vardır. Ancak videoyu hatalı bulabilecek ve görmezden davranışı sergilemeyecektiniz. Aynı şey, oluşması (ki bunun oluşması için
beynimizde verilerin işlenme sırasında gelecektik. Ancak bu ikisinden hangisinin kararlarınızın tümüyle de aynen ilgilidir. birkaç yüz mikrosaniyelik işlem farkı
bir hiyerarşi (genelde "yatay hiyerarşi" gerçekleşeceğine özgür irade değil, beynin Hiçbir kararınız, beyninizi etkileyen öncül bile yeterlidir), beynin kendi döngüsü
olarak görülür) bulunduğundan, bilinçaltındaki işlemleri karar vermektedir. uyaranlardan bağımsız şekilde alınamaz. içerisinde tatmin duygusunu arttırmış
beynimizin aldığı otomatik kararları biz Eğer o bilim kaynağında aşağıda Bunun en güzel göstergesi, "bilinçli karar" ve bu şekilde bir algıya sahip olanların
almışız sanırız. Ki bu, kararları kendimiz çevirdiğimiz yazıyı görmeseydik, konuyla aldığımızı sinyalleyen beyin bölgelerinin, avantajlı konumda kalmasını sağlamış
alıyormuşuz algısının temel nedenidir. ilgili önceki bilgilerimiz asla şu anda beynimizde bulunan sinyal yolaklarının hep olabilir. Hatta bu algısal kayma,
çağrılıyor olmayacaktı. Muhtemelen sonunda yer almasıdır. Yani beynimizde kuantum mekaniğinin özellikleri
Dolayısıyla yatağınızdan kalktığınız tamamen farklı (ve yine önceden oluşan elektrik sinyalleri, bizim kontrolümüzde nedeniyle beyinde mümkün olabilen
andaki koşullar, şu anda yaptıklarınızı koşullardan kaynaklanan) davranışlar olmayan, hatta farkında bile olmadığımız o az miktarda gerçekten "özgür" olan
etkileyebilir; ancak eğer ki çoktan sergiliyor olacaktık, örneğin -atıyoruz- beyin bölgelerinde işlenir, son halini alır karar mekanizmasını kullanmamızı
akşam olduysa, sabahki şartların şu kahve içiyor olacaktık. Ancak hayır, ve uygulamaya konur. Ancak o noktadan sağlıyor olabilir. Yani sandığımız kadar
anki kararlarınızı dikte etme oranı daha belli rutinimiz dahilinde, belli bir yazıyı sonra bilincimiz haberdar olur ve biz, o özgür iradelere sahip olmasak da, bu
düşüktür. Ancak 3 saniye önce, örneğin görüp, kendi geçmişimizdeki bilgilerle davranışı sergilemeyi kendimiz seçmişiz algı kayması sayesinde beynimizin alt
bu yazıyı görmeniz olgusu, şu anda kıyaslayıp, bunu "ilgi çekici konu" olarak sanırız. Halbuki beynimizin "bilinçsiz" birimleri tarafından alınan kararlara az
yaptığınız tüm davranışların yönünü kategorize ederek, yine kendi bilgilerimiz bölgesi kararları çoktan almıştır bile! miktarda müdahalelerde bulunuyor
belirlemektedir. Bu veriler (örneğin şu ve akademik literatürdeki araştırmalara Tüm kararlar alındıktan sonra bilincimiz olabiliriz.
anda yazıdan gelen bilgiler) beyninizde dayanarak sizlere bu satırları yazıyoruz. (dolayısıyla "biz" dediğimiz "benliğimiz")
işlenir ve nihayet, en son basamak Önceki tetikleyen fiziksel unsur(lar) bundan haberdar olur. Tüm bunlar, halen araştırılmaya gebe
olarak bilincinize ulaşır. Bilinç, beynin olmasaydı, bu süreç asla başlamayacaktı. Bu tartışma, aşağıda önereceğimiz olan ve sinirbilimin temel paradigma
en dış katmanı olan serebrumda, Siz de, bugün sizi bilgisayarınızın başına yazılarımızdan okuyabileceğiniz gibi, değişimlerinden birinin temellerini
genellikle sinir yolaklarının en son oturtan ve nihayetinde Evrim Ağacı'nın bu biliminsanları ve filozofları uzun bir süredir hazırlayan düşüncelerdir.
ulaştığı bölgelerde üretilir. Bu durumda, paylaşımını görmenizi sağlayan şeyleri meşgul etmektedir. Ancak her geçen gün,
duyu organlarınızdan (örneğin şu anda yapmasaydınız, bunu asla görmeyecektiniz. özgür irade kavramının zamansal bir algı Hazırlayan: ÇMB (Evrim Ağacı)
gözlerinizden) gelen bilgiler, bilincinize Eh, "Bunun özgür iradeyle alakası ne?" kaymasından (bir çeşit "illüzyon"dan) ibaret Not: Aşağıda verdiğimiz liklerden konuyla ilgili
ulaşana kadar çoktan düzenlenmiş, diye sorabilirsiniz. Sonuçta bu paylaşıma olduğunu anlıyoruz. Probabilistik kuantum videoları ve bilimsel tartışmaları görebilirsiniz:
işlenmiş, o uyaranlara uygun cevaplar değil de şu paylaşıma bakmaya karar mekaniğinin keşfi bu düşünceyi kısa ve 1) Özgür İrade, Beynin ''Arkaplan Gürültüsü''nden
üretebilecek hale getirilmiş, hafızayla verebilirsiniz. Evrim Ağacı'nın sayfasından geçici olarak sarsmış olsa da, sinirler İbaret Olabilir! (http://evrimagaci.org/
kıyaslanmış ve desteklenmiş son ürün şu anda çıkarak, kendi tercihinizi ilan etmiş boyutundaki mezo, hatta makro sistemlerde fotograf/73/6130)
2) Özgür İrade Bir İllüzyondur! (http://evrimagaci.
haline gelmiştir. Artık sadece uygulamak olursunuz, değil mi? kuantumun etkileri önemsenmeyecek org/fotograf/73/3423)
kalmıştır ki bunun için beyin sinyalleri Muhtemelen hayır. Çünkü burada sizi kadar küçüktür bunun yanısıra halen bir
vücuda gönderir (örneğin yazıda yönlendiren dürtü, "Özgür iradem olduğunu grup araştırmacı ve düşünür, kuantum