Page 24 - LabMedya - 28

24 YORUM SAYI 28

Doğal Sİnek Kovucular

Yük. Kimyager
Hasan ÖZ

Yaz aylarında sineklerle başımız mutlaka Sedir yağının kuvvetli antiseptik, diüretik, sedatif ve kullanılabilmektedir. Fakat EPA alerjik ve gözde tahrişe neden olabilmektedir. Bu
belaya girmiştir. Pek çoğumuz sinek kovucu tonik özelliği bulunmaktadır. Ayrıca yaprakları tütsü ( ) aktif madde olarak sadece linalool içeren bu etkiler bileşiklerin yüksek konsantrasyonunda yapılan
ürünler kullanarak bu soruna çözüm buluruz. olarak kullanıldığında böcek kovucu etkiye sahiptir. ürünlerin sinek kovmada pek etkili olmadığını incelemelerde edinilen verilerdir. Uçucu yağ yapısında
Piyasada pek çok sinek kovucu tablet, sprey, Lavanta Yağı bildirmektedir [10]. bu maddeler az bulunduklarından benzer etkiyi
mendil, losyon v.b. ürün bulmak mümkündür. Lavanta yağı ana kimyasal bileşenleri a-pinen, Fesleğen Yağı göstermeyebilirler. Fakat yine de dikkatli olunmalı,
Ancak her zaman doğal ve daha az katkı limonen, 1,8-cineole, cis-ocimene, trans-ocimene, Yapısında a-pinene, camphene, b-pinene, myrcene, yazımızın başında hatırlattığımız uyarılar göz önünde
maddesi içeren ürünlerin kullanımının daha 3-octanone, camphor, linalool, linalil asetat, limonene, cis-ocimene, camphor, linalool, methyl bulundurulmalıdır.
Bu yağlar veya karışımlar çok az miktarda cilt üzerine
sağlıklı olduğunu söylemekteyiz. Öyle ise her caryophyllene, terpinen-4-ol ve lavendulyl asetattır chavicol, y-terpineol, citronellol, geraniol, methyl uygulanarak kullanılabilir. Fakat Su, alkol veya
uygulamaya alternatif yeşil uygulamaları da [4]. Lavanta yağı hoş kokusuyla pek çok kozmetik cinnamate ve eugenol bulunur [11]. Fesleğen zeytinyağı ile karıştırılarak kullanmak daha iyidir.
belirtmemiz gerekir. Buradan yola çıkarak ve deterjan formülasyonuna eklenmektedir. Lavanta yapısındaki limonen, camphor, linalol ve citronellol Buradaki oran 1/10 olmalıdır. Yani 1 kısım uçucu yağ
yapı yapısındaki kimyasal bileşiklerden 1,8 cineole’un
bileşiklerinin böcek kovucu etksi vardır.
doğal sinek kovucular hakkında bilgi vermeye böcek kovucu etkisi bulunmaktadır. Aldığınız lavanta 10 kısım alkol, su veya zeytinyağı ile karıştırılmalıdır.
çalışacağız. yağında ne kadar çok bu madde varsa kullanacağınız Citronella Yağı Böyle bir karışımı püskürtmeli bir şiseye doldurup,
evinizde oda spreyi şeklinde de kullanabilirsiniz. Bu
Doğal sinek kovucular hakkında bilgi vermeye yağın böcek kovucu etkisi o kadar fazla olacaktır. Citronellic acid, borneol, ucucu yağlar ayrıca güzel koktukları için hem oda
başlamadan önce bir uyarıda bulunmak uygun olur: citronellol, geraniol, spreyi hem de sivrisinek kovucu etki gösterceklerdir.
Burada belirttiğimiz uçucu yağlar doğal olmalarına nerol, citral, citronellal, Alkol veya su karıştırmadan bu karışımları küçük
rağmen, özellikle çocuklar üzerinde kullanırken çok camphene, dipentene ve kaplara doldurup odanın belli yerlerine koyarak da
dikkatli olunmalı, çoçukların ulaşamayacağı yerlerde limonene bileşenlerinden benzer etkiyi sağlayabilirsiniz. Yağların kokuları
saklanmalı, direkt çocukların ciltlerinde kullanılmamalı, oluşur [12]. Citronella yağı kaybolduğu zaman değiştirmelisiniz.
öncelikle yetişkinler üzerinde cildin küçük bir kısmında içerisindeki citronellal ve
denenmelidir. Yine bu yağların oda spreyi şeklinde limonene böcek kovucu Bazı örnek formüller:
kullanılması en sağlıklı olanıdır. Açık havada ise etkiye sahip bileşiklerdir.
bulunduğumuz alanın etrafına küçük küçük kaplara bu Citronella yağı ticari Örnek 1 Örnek 2 Örnek 3
uçucu yağların karışımlarından koymak etkili olabilir. böcek kovucularda etken maddesi olarak da Citronella Citronella Yağı : Citronella Yağı : 10 kısım
Uçucu yağlar son derece etkili olduğundan bebek ve kullanılmaktadır. Dipenten rasemik limonene verilen Yağı : 5 kısım 5 kısım
hamilelerde kullanılırken çok dikkatli olunmalıdır. ticari bir isimdir. Lavanta Yağı: Lavanta Yağı: 5 Sedir Yağı: 10 kısım
Sinek kovucu etkiye sahip doğal uçucu yağların bir 5 kısım kısım
kısmı şu şekilde sıralanabilir: Sardunya (Geranium) Yağı Karanfil Nane Yağı:5 kısım Okaliptüs Yağı: 5 kısım
Yağın bileşimi a-pinene, myrcene, limonene, Yağı:5 kısım
menthone, linalool, geranyl acetate, citronellol,
Karanfil Nane Citronella geraniol ve geranyl butyrate’den oluşmaktadır [13]. Alkol veya su: Alkol veya su: 150 Biberiye Yağı: 5 Kısım
150 kısım
kısım
Sedir Biberiye Sardunya Okaliptüs Yağı Alkol veya su: 200 kısım
(Geranium) Okaliptüs yağının
Lavanta Kekik Rezene yapısında Kısım:Damla veya ml olarak uygulanabilir.
a-pinene, b-pinene, Tablo-2: Bazı örnek formülasyonlar [1].
Okaliptüs Fesleğen Defne a-phellandrene, Sonuç
1,8-cineole, limonene, Limonen, 1,8-cineole, camphor, linalool,
terpinen-4-ol,
Tablo-1: Doğal Sinek Kovucu Uçucu Yağlar [1]. aromadendrene, citronellol, citronellal, anethole böcek kovucu
Doğal Ucucu Yağların Dezavantajları epiglobulol, etkinliği belirlenmiş kimyasal bileşiklerdir ve
Doğal uçucu yağların etkinlik süreleri çok kısadır. piperitone ve globulol bu bileşikler doğal ürünlerin uçucu yağlarında
Ortalama 30 dakika. Ticari sinek kovucu ürünlerde bulunmaktadır [5]. bulunmaktadır. Bu bileşikleri kullanarak; ev
bu süre minimum 2 saattir ( az miktarda aktif madde Lavanta yağında olduğu gibi bu bileşenlerden böcek yapımı, doğal sinek kovucu ürünler elde edilebilir.
içeren formülasyonlarda). Dolayısıyla uzun süre kovucu etkiye sahip olan bileşen 1,8-cineole’dir Ancak uçucu yağlar doğal olsa da kullanırken son
yoğun sinek bulunan bir ortamda bulunulacaksa; (1,3,3-trimethyl- 2-oxabicyclo[2,2,2]octane veya Rezene Yağı derece dikkat edilmelidir. Doğal olan bu ürünlerin
sık sık uygulamayı tekrarar etmek gerekmektedir. eucalyptol olarak da isimlendirilmektedir). Kimyasal bileşimini; a-pinene, myrcene, fenchone, dezavantajı etkinlik sürelerinin kısa olmasıdır.
Bu uçucu yağlar veya karışımlar direkt deriye trans-anethole, methyl chavicol, limonene, Doğal uçucu yağlardan bu bileşikler elde edilerek,
uygulanmamalı, derinin küçük bir kısmına Nane Yağı 1,8-cineole ve anisic aldehyde oluşturmaktadır [14]. saflaştırma metotları kullanılarak, etken madde
uygulanarak; alerji testi yapılmalıdır. Nane yağı bileşenleri; menthol, Anethole gelecek vadeden bir insektisitir. Annethole miktarı arttırılıp, ticari olarak doğal sinek kovucu
menthone, 1,8-cineole, methyl acetate, içeren uçucu yağlar sivrisinek ve lavralarını öldümek ürünler elde edilebilir.
Karanfil Yağı methofuran, isomenthone, limonene, için kullanılabilmektedir. Böceklere karşı oldukça etkili
Karanfil yağında bulunan etken maddeler; fenoller b-pinene, a-pinene, germacrene-d, bir bileşiktir. Ayırca hamamböceği vb. birçok böceği [1] David Fisher, Mosquito Repelling Candles and Essential
(eugenol ve asetil-eugenol), seskiterpenler (a ve trans-sabinene hydrate and öldürücü etkisi vardır [15]. Oil Blends Natural Mosquito Control, About.com, http://
candleandsoap.about.com/od/fragrancesandaromatherapy/a/
b karyofillenler), az miktarda esterler, ketonlar ve pulegone’dir [6]. Nane yağı yapısındaki mosqeoblends.htm, Erişim Tarihi:09.07.2012.
alkollerdir. 1,8-cineole ve limonen böcek kovucu [2] http://tr.wikipedia.org/wiki/Karanfil_(baharat), Erişim
etkiye sahip bileşenlerdir. Limonen Tarihi:09.07.2012
özellikle bitkilerdeki zararlı böceklerin [3] Summary of Data for Chemıcal Selectıon, Cedarwood Oil,
uzaklaştırılmasında kullanılmaktadır. http://ntp.niehs.nih.gov/ntp/htdocs/Chem_Background/ExSumPdf/
cedarwood_oil.pdf, Erişim Tarihi:10.07.2012.
[4] Lavender essential oil information, http://www.essentialoils.
Biberiye Yağı co.za/essential-oils/lavender.htm, Erişim Tarihi:10.07.2012
Biberiye yağı içerisinde; a-pinene, borneol, b-pinene, [5] Eucalyptus essential oil information, http://www.essentialoils.
co.za/essential-oils/eucalyptus.htm#Chemical composition, Erişim
camphor, bornyl acetate, camphene, 1,8-cineole Defne Yağı Tarihi:10.07.2012
ve limonene bulunur [7]. Biberiye yağı yapısındaki A-pinene, b-pinene, myrcene, limonene, linalool, [6] Peppermınt Oıl Components, http://www.livestrong.
camphor (1,7,7-Trimethylbicyclo [2.2.1] Heptanda- methyl chavicol, neral, a-terpineol, geranyl acetate, com/article/157874-peppermint-oil-components/, Erişim
Karanfil yağının antiseptik, antifungal, antiviral ve 2-on), 1,8 cineole ve limonene eugenol ve chavicol kimyasal bileşiklerinden Tarihi:10.07.2012
[7] Ozcan MM., Chalchat JC., Chemical composition and antifungal
lokal anestezik etkileri bilinmektedir [2]. böcek kovucu etkiye sahiptir. oluşmaktadır. activity of rosemary (Rosmarinus officinalis L.) oil from Turkey, Int
Camphor (1,7,7-Trimethylbicyclo J Food Sci Nutr., 59(7-8):691-8, 2008.
Sedir Yağı [2.2.1] Heptanda-2-on) yılan ve Sinek Kovucu Olarak Ucucu Yağlar Nasıl [8] Camphor, http://en.wikipedia.org/wiki/Camphor, Erişim Tarihi:
Sedir yağını yapısında ağacın yetiştiği bölgeye sürüngenlerin uzaklaştırılmasında Kullanılmalıdır? 10.07.2012
[9] B. Imelouane, H. Amhamdı, J.P.Wathelet, M. Ankıt, K. Khedıd
göre oranları değişmekle birlikte; Thujopsene ( bir özellikle birçok ilacın yapısında Limonen, 1,8-cineole, camphor, linalool, citronellol, and A. El Bachır, Chemical Composition and Antimicrobial
keton), cedrol, cedrene ( , ), copaene, widdrol, bulunmaktadır. Ayrıca böcekler citronellal, anethole bileşiklerini içeren burada Activity of Essential Oil of Thyme (Thymus vulgaris) from Eastern
methyl thujate, thujic acid, thujaplicin ( , ) [3]. için toksik etkisi bulunduğundan verdiğimiz uçucu yağların biri ve birkaçı karıştırılarak Morocco, Internatıonal Journal of Agrıculture & Bıology, Issn Print:
1560–8530; Issn Online: 1814–9596, 08–358/AWB/2009/11–2–
böcek kovucu olarak kullanılabilir. Burada önemli olan sinek kovucu etkiye 205–208.
kullanılabileceği düşünülmektedir [10] Linalool, http://en.wikipedia.org/wiki/Linalool, Erişim Tarihi:
[8]. sahip bu bileşiklerin oranıdır. Uçucu yağlar bitkilerden 10.07.2012.
uygun koşullarda ve zamanlarda elde edilmemişse [11] Amparo Viña; Elizabeth Murillo, Essential oil composition from
yağın yapısında bu bileşikler ya bulunmayabilir ya
Kekik Yağı ya da çok az bulunabilir. Bu nedenle sinek kovucu twelve varieties of basil (Ocimum spp) grown in Colombia, Journal
of the Brazilian Chemical Society, 2003, Erişim Tarihi:10.07.2012
Kekik yağı; a-thujone, a-pinene, camphene, amaçla kullanılacak uçucu yağın kalitesi de son [12] Citronella Oil, C&EN, http://pubs.acs.org/cen/
b-pinene, p-cymene, a-terpinene, linalool, borneol, derece önemlidir. Yukarıda verdiğimiz yağların whatstuff/84/8444sci2.html, Erişim Tarihi: 10.07.2012
b-caryophyllene, thymol ve carvacrol bileşenlerin yapılarında sinek kovucu bileşiklerin yanında [13] Geranium essential oil information, http://www.essentialoils.
oluşur [9]. Bu bileşenlerden linalool; koku maddesi bazıları koku maddesi, bazıları da yapıda bulunan co.za/essential-oils/geranium.htm, Erişim Tarihi:10.07.2012
[14] Ana Clara Aprotosoaıe, Adrıan Şpac, Monıca Hâncıanu, Anca
olarak sabun, deterjan, şampuan, parfüm ve bileşiklerin oksidasyonu sonucu oluşmuş bileşikler Mıron, Vıoleta Florıa Tânâsescu, Vasıle Dorneanu, Ursula Stânescu,
losyonlarda kullanıldığı gibi pire ve hamam böceği veya yapıdaki bileşiklerin türevleridir. Bu maddeler The Chemıcal Profıle Of Essentıal Oıls Obtaıned From Fennel Fruıts
gibi zararlıları yok etmek için de kullanılabilmektedir. tek tek incelendiğinde bazılarının ağız, solunum, deri (Foenıculum Vulgare Mıll.), Farmacıa, Vol. 58, 1, 46, 2010
Ayrıca bazı sinek kovucu ürünlerde de ile alınması tehlikeli olabilmektedir. Ayrıca bazıları [15] Anetol, http://en.wikipedia.org/wiki/Anethole, Erişim
Tarihi:10.07.2012