Page 50 - LabMedya - 81

PROJELENDİRMEDEN
50 BILIM

İMALATA ANAHTAR TESLİMİ
Deney, özellikle primatların dil ve davranış yeteneklerini
anlamak için yapılan erken çalışmalardan biridir. Elde
edilen sonuçlar, hayvanların çevresel faktörlerin etkisiyle
belirgin şekillerde değişebilecek yeteneklere sahip oldu- SABİT VE MOBİL LABORATUVAR
ğunu göstermiştir. Ancak, günümüzde hayvan hakları
ve etik konuların daha fazla vurgulandığı bir döneme
girdiğimizde, bu tür araştırmaların etik boyutları daha
fazla sorgulanmaktadır. KURULUMU Mobil

Tarihsel bir bakış açısıyla incelendiğinde, etik açıdan Laboratuvar
ciddi tartışmalara neden olan bir araştırma örneği olma
özelliğini taşıyan bu deney, özellikle Gua adlı hayvanın
insan benzeri bir şekil ve ortamda yetiştirilip ardın-
dan araştırma merkezine gönderilmesini içerdiği için Laboratuvar
eleştirilere maruz kalmıştır. Hayvanların doğal yaşam Mobilyaları Üretimi Uygulama
ortamlarından ve davranışlarından uzak bir şekilde Proje Danışmanlığı
yaşatılmasının etik olup olmaması konusu da hayvan Projelendirme
hakları savunucuları tarafından ayrıca tartışılan bir
konu olmuştur.
Deneyin tarihsel bir perspektiften değerlendirildiğinde,
modern etik standartlara uymadığı ve hayvan hakları
ÇAĞDAŞ BAKIŞ AÇISIYLA göz önünde bulundurulmadığı için eleştirilmiştir. Bu tür
deneyler, bilimsel bilgi elde etme amacıyla yapılmış olsa-
KELLOGG DENEYİ: lar bile, günümüzde hayvan hakları ve etik değerleri göz
önünde bulunduran araştırma standartlarına aykırıdır.
Böylelikle, Kellogg Deneyi, primatların insan davra-
ETİK VE HAYVAN HAKLARI olarak belirli testler de yürütüp gelişimlerini de karşı- nışlarını taklit edip edemeyeceğini anlamak amacıyla
gerçekleştirilmiş bir araştırmadır. Ancak, beklenenin
laştırdılar. Bu testlerin çoğunda Gua, Donald’dan daha
aksine, deneyin sonuçları karmaşık ve ilginç bir tablo
PERSPEKTİFİ başarılı oluyordu çünkü insan gelişim hızı hayvanların ortaya koymuştur. Gua'nın insan davranışlarını taklit
gelişim hızından daha yavaştır. Bu yüzden Gua artık
etme çabası başarısız olmuş, ancak deneyin diğer öz-
çoğu ihtiyacını Donald’ın aksine bağımsız yapabilmeye nesi olan Donald, primat davranışlara doğru evrilmiştir.
başlamıştı. Hatta Gua ona söylenen bazı cümleleri anlayıp Bu durum, çevresel etkenlerin hayvan davranışlarını
Hüseyin CEYLAN bu cümlelere tepki bile gösterebiliyordu. şekillendirmedeki etkilerini gösteren önemli bir gözlem
Melih AYDIN Deney buraya kadar oldukça başarılı ve Kelloggların olarak değerlendirilebilir.
Berivan AYIK istediği gibi gidiyordu çünkü Gua insan davranışlarına
Bilim insanları bazen çok ilginç ve akıl almaz deneylere kaynakları da Hindistan’da kurtlar tarafından vahşi doğa- adapte olmuştu ve tıpkı bir insan bebeği gibi davra-
imza atabiliyorlar. ‘’Gua Projesi’’ olarak da adlandırılan da büyütülen ve hayatları boyunca bu vahşi hayvan dav- nıyordu. Deney biraz daha ilerlediğinde ve Donald
Kellogg deneyi, bilim tarihinin en ilginç ve etik değerleri ranışlarını özümsemiş iki çocuğun vakasını duymaları konuşmaya başladığında deneyin önündeki ilk engel
sorgulatan deneylerinden biri olarak tarih sayfasına oldu. Bu vakadan etkilenerek primatların gerekli koşullar ortaya çıktı çünkü Gua konuşamıyor ya da insan dilini
adını yazdırmıştır. Bu yıllarca tartışmalara sebep olacak sağlandığında insan davranışlarını taklit edip insanların insan hareketlerini taklit ettiği gibi taklit edemiyordu. Şu
deneyin sahipleri karşılaştırmalı psikologlar Winthrop konuşma kabiliyetine sahip olup olamayacakları gözlem- anki bilimsel çalışmalar sayesinde biz şempanzelerin
Niles Kellogg ve Luella Kellogg’dan başkası değildir. lenmek istendi. Bu deney için bir bebeği denek olarak evrimsel olarak dil üretebilecek kapasiteye sahip ol- FUME-EX
Karşılaştırmalı psikoloji canlı türlerinin davranışlarını vahşi doğaya terk edip davranışlarını gözlemlemenin madığını biliyoruz fakat Kellogglar o dönemde bu bilgiye Polipropilen (PP)
karşılaştırmalı olarak inceleyen psikoloji dalıdır. Bu mümkün olmadığının farkında oldukları için deneyin sahip değildi. Deneyin ilerleyen zamanlarında görüldü ki
alanda birçok farklı konuda araştırmalar yapılmıştır. öznelerini ve mekanını tam tersine çevirerek uygulamayı Donald taklit konusunda Gua’dan daha iyi iş çıkartmıştı Çeker Ocaklar
Böceklerden primatlara kadar uzanan çeşitli hayvan tür- mümkün kıldılar. ve bu da deneyin sonlanmasına neden olan bir diğer
lerinin davranışlarını araştırarak karşılaştırırlar. Bu alan engel olmuştu. Deneyin başında Gua’nın insanlaşması Kellogg Deneyi, hayvan zeka araştırmalarına dair te-
bazen de insanların ve hayvanların arasındaki benzerlik amaçlanırken deneyin sonunda Donald maymunlaşarak mel bilgiler sunan bir çalışma olarak öne çıkar. Deney,
ve farklılıkları deneylerde konu edinir. Kellogg deneyi kardeşi Gua gibi davranmaya başlamıştı. Artık acıktığı özellikle primatların dil ve davranış yeteneklerini anla-
bu benzerlikleri ve farklılıkları incelemek için yapılmış zaman ağlamak yerine Gua gibi çığlıklar atıyordu ve mak için yapılan erken çalışmalardan biridir. Ancak,
bir deney örneğidir. bazı zamanlarda da vahşileşip çevresindeki insanları günümüzde hayvan hakları ve etik konuların daha fazla
ısırıyordu. Winthrop Niles ve Luella Kellogg bu durumdan vurgulandığı bir döneme girdiğimizde, bu tür araştırma-
Deney yukarıda da bahsedildiği gibi Amerikalı iki kar- hemen sonra deneyi erken sonlandırma kararı verdiler ların etik boyutları daha fazla sorgulanmaktadır. Tarihsel
şılaştırmalı psikolog Winthrop Niles Kellogg ve Luella ve Gua’yı bir Primat Araştırma Merkezine yolladılar. bir bakış açısıyla incelendiğinde, Kellogg Deneyi, etik
Kellogg tarafından 1931 yılında gerçekleştirilmiştir. Deney açıdan ciddi tartışmalara neden olan bir araştırma ör-
adını bu bilim insanlarının soyadından alır. Bu iki bilim Deneyi, özellikle primatların insan davranışlarını taklit neği olma özelliğini taşır. Gua'nın insan benzeri bir şekil
insanının hayvan davranışlarını incelemek üzerine ilgisi edip edemeyeceğini anlamaya yönelik yapılan bir de- ve ortamda yetiştirilip ardından araştırma merkezine
vardır ve çalışmalarının büyük çoğunluğunu da bu alan- neydir. Hayvan davranışlarını inceleme amacı güden gönderilmesi, eleştirilere maruz kalmıştır. Hayvan hakları
da yürütmüşlerdir. İlk deneylerini köpek davranışları ve Deneyde bir çocuk ve bir Ape’in (Kuyruksuz Maymun) bu çarpıcı araştırma aynı zamanda alanında bir öncü savunucuları, bu tür deneylerin hayvanların doğal yaşam
koşullanmaları üzerine yapmışlardır. Sonraki deneylerini denek olarak kullanılması amaçlandı. Çift, deneyde kul- olma niteliği taşır ve beklenenin ötesinde karmaşık ve ortamlarından uzaklaştırılmasının etik olup olmaması
fareler, yılanlar ve sıçanları kullanarak yapmışlardır. Gua lanabilecek bir çocuk bulamadıkları için kendi oğulları ilginç sonuçlar ortaya çıkartmıştır. Gua’nın insan dav- konusunu sıkça dile getirmişlerdir. Deneyin tarihsel
projesini de insan ırkına en yakın ırk olan ‘primatlar’ olan 10 aylık Donald’ı denek olarak kullanmaya karar ranışlarını taklit etme çabası başarısız olmuştur. Ama bir perspektiften değerlendirildiğinde, modern etik
üzerinde yapmak isterler. verdiler. Deneyin diğer öznesi olarak da Gua isimli bebek öngörülenin tersi bir biçimde, deneyin diğer öznesi standartlara uymadığı ve hayvan hakları göz önünde
bir şempanzeyi seçtiler ve deneyi başlattılar. Deney bo- olan Donald, taklitçilik açısından daha üstün bir başarı bulundurulmadığı için eleştirilmiştir. Bu tür deneyler,
Bu deneyde çevresel faktörlerin ve yetiştirilme tarzının yunca Gua ve Donald’ı tamamen aynı şekilde büyüttüler. göstermiştir ve primat davranışlara doğru evrilmiştir. bilimsel bilgi elde etme amacıyla yapılmış olsalar bile,
genetik ve biyolojik faktörleri etkileyip etkilemediği araş- Şempanze Gua’yı tıpkı bir bebek gibi giydirdiler, beslediler Bu deney, çevresel etkenlerin hayvan davranışlarını günümüzde hayvan hakları ve etik değerleri göz önünde
tırılmak istenir. O dönemlerde maymunların insanların ve yıkadılar. Gua’ya kardeşi Donald’a verilen eğitimlerin şekillendirmedeki etkilerini gösteren önemli bir gözlem bulunduran araştırma standartlarına aykırıdır.
konuşmasını öğrenme kapasiteleri ya da hayvanların hepsini aynı şekilde verdiler. sunmaktadır. Deney sonuçları, bir canlının büyütülme
kendilerine ait bir dillerinin olup olmadığı konusu kar- ve çevresel koşullarının genetik potansiyelini anlamak Sonuç olarak, Kellogg Deneyi, bilim tarihinde ilginç ve
şılaştırmalı psikologların ilgilendiği bir konuydu. Bu konu Özetlemek gerekirse bu bebekler birbirinden hiçbir farkı için önemli bir örneği temsil etmektedir. Deneyde olan çelişkili bir konuma sahiptir ancak aynı zamanda etik
Kelloggların da ilgisini çekiyordu ve bu durum onların olmayan ikiz kardeşler gibi ilgi, sevgi ve bakım gördü- bir diğer sonuçta ise hayvan zeka araştırmalarına dair konuları ve hayvan haklarını düşünme gerekliliğini de
deneyinin ilham kaynaklarından birisiydi. Bir diğer ilham ler. Bu bakımın yanı sıra iki çocuğun üzerinde düzenli temel bilgiler sunan bir çalışma olarak öne çıkmaktadır. beraberinde getirmiştir.
+90 (312) 472 63 10
Saray Mahallesi Keresteciler Sanayi Sitesi
Labmarkershop.com Türkiye’nin En Büyük ONLINE Laboratuvar Alışveriş Sitesi KURULUMU 12. Cadde No 1 Kahramankazan/ANKARA Uygulama Laboratuvar
www.labstil.com.tr | info@labstil.com.tr

www.labstil.com.tr | info@labstil.com.tr
12. Cadde No 1 Kahramankazan/ANKARA
Saray Mahallesi Keresteciler Sanayi Sitesi
+90 (312) 472 63 10

Çeker Ocaklar
Polipropilen (PP)
FUME-EX

Projelendirme
Proje Danışmanlığı
Mobilyaları Üretimi
Laboratuvar

Mobil

SABİT VE MOBİL LABORATUVAR

İMALATA ANAHTAR TESLİMİ

PROJELENDİRMEDEN