Page 3 - LabMedya - 32

YORUM 3
SAYI 32

GRİP ve TARİH: sansür yüzünden ve sadece savaşa katılmamış Doç. Dr.
tarafsız İspanya gazetelerinde hastalıktan söz
edildiği için bu salgın ve hastalık ‘İspanyol
nezlesi’ olarak anılıyor.
KISA BİR SEYAHAT İspanya kralı gibi, Mustafa Kemal Atatürk’ün Kadir DEMİRCAN
de 1918’de gribe yakalananlar arasında olduğu
söylenir. Mustafa Kemal 1917’de Vahidettin ile
birlikte Almanya seyahatine çıkar. Bu seyahatin
dönüşünde böbreklerinden rahatsız olduğu
için İstanbul’a hemen dönmez ve Viyana’ya
bugün Çek Cumhuriyeti sınırları içinde bulunan
"Biz ki İstanbul şehriyiz, Camp Devens’teki gripten ölen askerlerin ve kaplıcaları ile ünlü Karlsbad’ta bir süre
dinlendikten sonra İstanbul’a dönmek için tekrar
Seferberliği görmüşüz: göğüslerini açtıklarında solunum yolunun kırmızı Viyana’ya gelir. Avusturya’da İspanyol gribine Eserden bazı alıntılar:
kuşüzümü jölesine benzediğini gördüler. Bu
Kafkas, Galiçya, Çanakkale, Filistin, kaba otopsiden sonra doktorlar bunun yeni bir yakalanır ve birkaç gün gecikmeyle İstanbul’a İspanyol nezlesinin (influenza) bu yıl yeniden
istila edercesine hükmünü sürdürmeye başladığı
Vagon ticareti, tifüs ve İspanyol tür enfeksiyon olabileceği sonucuna vardılar. dönmek zorunda kalır. Mustafa Kemal 1919’da -yaklaşık- iki aydan beri, bu hastalıktan ölen 30’a
nezlesi bir de İttihatçılar, bir de Dünya Savaşının sonlarında Boston’daki askeri Samsun’a hareket edeceği sıralarda tekrar gribe yakın cenazenin otopsisini yaptım.
yakalanır. Bunun üzerine yaveri Cevad Abbas
uzun konçlu Alman çizmesi 914’ten bir kampta askerlerde yüksek ateş görülür. Gürer hekimleri çağırarak Mustafa Kemal’i 1889-1890 yıllarında görülen salgını anlatan
Menenjit-beyin zarı iltihabı teşhisi konur. Ertesi
918’e kadar yedi bitirdi bizi." gün doktorlar fikir değiştirir. Çünkü onlarca muayene etmelerini ister ve yapılan tetkikler kitapçıklarda ve makalelerdeki açık ve
Nazım Hikmet asker üst solunum yolu şikayetiyle revire hücum neticesinde Atatürk’ün sağlıklı olduğu ve gribin mükemmel tanımlar dikkate alındığı takdirde,
bu kez yine aynı hastalıkla karşı karşıya
eder. 45 bin askerin bulunduğu kampta, 16 yine vücudunda çok fazla etkili olamadığı bulunduğumuzu kabulde zerrece tereddüt
Eylülde 36 kişi, 23 Eylülde 12604 kişi hastalığı anlaşıldı. Nazım Hikmet yazdığı Kuvâyi Milliye
Bu dizeler Kuvayı Milliye Destanı’ndan. Nazım kapmıştır. İlerleyen günlerde kampın yaklaşık şiirinin bir bölümünde grip salgınından ve 1918 göstermeyiz. Bununla beraber bazı farklar
Hikmet’in Kurtuluş Savaşı'nı anlattığı 1965 yarısı hasta olur. 800 asker hayatını kaybeder. Osmanlı toplumundan bahsetmektedir. mevcuttur.
yılında yayımlanan eserinden. Tarihi kaynaklar I. Birçoğu hastalığa yakalandıktan ilk 24 saat İspanyol gribine yol açan influenza A virüsü 1889-1890 yıllarında gripten ölenler genellikle
Dünya Savaşı’nın bitmesinde İspanyol gribinin içinde ölür. Otopsilerinde akciğerlerinde kan olarak sınıflandırılan H1N1’di. İnfluenza ihtiyar ve zayıf kişilerdi. Lakin biz, bu kez kadavra
rolünün olduğunu söylüyor. Bu salgın ekonomik, ve sıvı toplanması görülür. Bir panik havası (grip, flu) virüsü, Orthomyxoviridae adlı bir masası üzerinde sağlam, kuvvetli ve adaleleri iyi
sosyal ve tıbbi olarak toplumları çok etkilemiştir. oluşur. Bu teşhis edilemeyen ve öldürücü virüs ailesine ait. İnfluenza A, İnfluenza B ve gelişmiş kişilere rastlıyorduk.
Detroit’te araba üreten Ford şirketi binden hastalık neydi acaba? 1347-1351 yıllarında İnfluenza C olmak üzere şu an bilinen 3 türü var. Bunların çoğunluğu limanda, rıhtımda tesadüf
fazla işçisini grip dolayısıyla evine gönderdi. Orta Çağ’da 75 milyonun ölümüne sebep olan Virüslerinin gözlemlenebilmesi ancak 1930’dan ettiğimiz güçlü, kuvvetli ve günlük olarak da
Gribin Amerikan ordusunun muharebe gücünü “Kara Veba geri mi döndü?” diye yorumlar sonra mümkün olabilmiştir. Bu tarihe kadar İstanbul’un bir köşesinde hekimlik yapan
azalttığını zedelediği görülünce Başkan Wilson, yapılır. Hastalık 6 ay içinde tüm dünyaya yayıldı. mikroskobik canlıları görebilmek için gerekli olan saygıdeğer arkadaşlarımızdan fazla para kazanan
askere alınacak kişilerin işlemlerini durdurdu Ekim ayında San Francisco’da toplu yerlerde elektron mikroskobu henüz keşfedilmemişti. hamallardı!
ve askere alınan kişilerin de grip salgını kontrol maske takma zorunluluğu getiren yasa kabul 1933’te İnfluenza A virüsü tespit edilebildi. İnfluenzada rastlanılan anatomik değişim, en çok
altına alınıncaya kadar cepheye sevk edilmemesi edildi. San Francisco Chronicle gazetesi bunu 1940’ta İnfluenza B ve 1948’de de İnfluenza solunum yollarında ve akciğerlerdedir. Cildin pul
kararını aldı. 1918’in sonbaharında da I. "Maske Takın, Hayatınızı Kurtarın (wear a C tespit edildi. Bu virüslerin tam anlaşılması pul döküldüğü iltihaptan, soluk borusu ve büyük
Dünya Savaşı’nı durduran Mondros Ateşkes mask and save your life)" anonsuyla duyurdu. 1990’lara kadar sürdü. İnsanlık tarihinin bilinen bronşların maddi iltihabından uzun uzadıya söz
Antlaşması imzalandı. Prof. Dr. Metin Özata’nın Sadece Amerika’da Eylül ve Kasım aylarında en büyük salgını olarak bilinen İspanyol Gribi'nin etmeyeceğim. Ancak gerek büyük bronşlar
kaleme aldığı "Atatürk ve Tıbbiyeliler" kitabına haftada 10 bin Amerikalı hayatını kaybetti. 3 en ilginç özelliği, Dr. Osman Şerafeddin’in de gerekse kılcal bronşlarda, gripten ölen hemen
göre ise, Mustafa Kemal, Samsun’a gitmeden Ağustosta salgın İsviçre’ye ulaştı. Alaska’nın
önce İspanyol gribi geçirmiştir. Adıyaman buzlu dağları ve Pasifiğe kadar çok geniş bir tespit ettiği gibi yaşlı ve çocuklardan çok, sağlıklı her hastada buna rastladık.
gençleri etkilemesidir.
Üniversitesi’nde 2012 yılında İspanyol Gribinin alana hızlıca yayılan hastalık gizli servisleri de Virüsler yaşamlarını devam ettirebilmek, tüm Akciğerlerde en çok rastlanan büyük tahribat ise
Dünya ve Osmanlı Devleti Üzerindeki Etkileri, harekete geçirdi. Acaba biyolojik bir savaşla bronkop nömonidir. Otopsi yaptığım olgulardan
başlıklı Yüksek lisans tezi hazırlayan Murat mı karşılaşıyorlardı? Amerikan gizli servisi güçleriyle nesillerini devam ettirmek ve üremek yalnız üçünde gördüm. Göğüs açıldığı zaman bir
Yolun’a göre İspanyol gribi hemen hemen bütün Kara Veba İsviçre’de diye mesaj alır. 1918 için insan hücrelerine girmeye çalışıyor. Bilim dereceye kadar iltihaplı akciğer dokusu üzerinde
dünyayı etkilerken Osmanlı Devleti de bu salgın Ocak ayında başlayan bu salgın 1920 Haziran insanları da sağlığı korumak için virüsün koyu mor çeşitli merkezlere de rastlanıyor.
hastalıktan kaçamamıştır. Sadece başkent ayında biter. I.Dünya Savaşı’nda 9 milyon kişi silahlarına karşı aşı ve ilaçlar geliştiriyor. Bazen Mikroskopla muayene edilen kesiklerde
İstanbul’da 6403 kişi hayatını kaybetmiştir. öldü. Ama 1918-1919 yıllarında bu hastalıktan virüsler, bazen de insanlar bu savaşı geçici (kesitlerde) yer yer akciğer kabarcıklarının
İstanbul’daki ölü sayısı ortalaması binde 5,6’dır. 40 milyon kişi öldü. Sadece Amerika’da 1918 olarak kazanacak. H5N5’e karşı aşı yaptırdınız. embriyon delikleriyle dolu olduğu görülür.
Hindistan'da 17 milyon kişi, yani ülke nüfusunun yılında 43 bini asker olmak üzere 675 kişi bu Bir sonraki sene virüs H1N1 olarak karşımıza Civarlarda bulunan damarlarda çok kan
%5'i bu hastalıktan ölmüştür. bilinmeyen hastalıktan öldü. Bazı kaynaklar çıkıyor. Doğal olarak da bir önceki yıl kullanılan birikmiştir. Alyuvarlar bazen damarlardan
35-100 milyon kişinin öldüğünü belirtmektedir. aşılar ertesi yıl işe yaramıyor. Bu durumda dışarıya dökülmüştür ve kabarcıkların içinde
virüse direnebilmek çok güçleşiyor. Ayrıca
İnsanlar, mikroorganizmalarla beraber yaşayan Genel ölüm oranı %8-13 olarak hesaplanır. fazla miktarda alyuvarlara da rastlanır.
canlılar olduğu için mikroplardan kaçınmak Dünyadaki bu toplu ölümlerin etkisi yıllarca virüs vücudun bağışıklık sistemini atlatabilmek Şimdi en fazla tahribata uğrayan iki organa
neredeyse imkânsızdır. İnsanda milyarlarca sürdü. için yüksek mutasyon hızı ve “antijenik geliyoruz ki bunlardan biri böbrekler, diğeri
hücre var iken sadece bağırsaklarımızda Dünya 1918 salgınına “İspanyol Nezlesi” adını değişiklik” mekanizmasıyla bukalemun gibi de beyindir. Vefat eden hastaların %90’ında
trilyonlarca bakteri yaşamaktadır. Bazıları vermiştir. Tıbbi olarak bu durumun İspanya ile değişebiliyor. Virüs bunu üzerinde bulunan H böbrekler büyük, yumuşak, koyu mor renkteydi.
bizi hasta eder, ölüme yol açar, bazıları ilgisi yoktur. Ancak, İspanya I. Dünya Savaşı’nda ve N proteinleri ile başarıyor. Bu sayede farklı Böbrek zarı kolaylıkla kaldırılabiliyordu. Verharen
ise faydalıdır işimize yarar. Bazen de bu İspanya tarafsız bir ülke idi ve İspanya’da basın yüzlerle insan hücrelerinin karşısına çıkarak yıldızları açıkça şekillenmişlerdi ve kan birikmişti.
mikroorganizmaların salgınlar şeklinde siyasi, üzerinde sansür yoktu. Amerika ve diğer bazı hücrelerimizi kandırarak bizi hasta etmeye Mikroskopla muayenede glomerüllerinin
ekonomik ve toplumsal sonuçları insanlık savaşan ülkelerde ise halkın moralini bozmamak çalışıyor.Aşıların çok işe yaramamasının sırrı irileştiği, bovamani mahfazasını tamamıyla
tarihinde derin izler bırakmaktadır. Bulaşıcı ve düşmana zayıf görünmemek adına bu salgın bu H ve N genlerinde. Bunlardaki tek amino doldurduğu gözlenmekteydi. Damarlar gayet
hastalıklar tarih öncesi dönemlerden beri insan mümkün olduğu kadar basında sansüre uğratıldı. asitlik mutasyonlar bile virüsün farklı bir şekilde genişlemiş, kanla fazlaca dolu olup kanivat
hayatını tehdit etmektedir. Şehir hayatı ve New York Times gazetesinin sansürü bugün bile karşımıza çıkmasına neden oluyor. içinde bile alyuvarlara rastlanmaktadır. Açıkça
tarıma geçiş bulaşıcı hastalıkların yayılmasını tartışılmaktadır. 2009 tarihli Nature dergisinde Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji manzara, bir “glomerulonephrilehémorrhagique”
çok kolaylaştırdı. 1800’lerde dünya nüfusunun John Barry, “Pandemics: avoiding the mistake Servisinden Hakan Erdem ve arkadaşlarının görüntüsüdür. Bu böbrek tahribatına 30
yaklaşık %2’sinden daha azı kentlerde yaşarken of 1918”, 1918’deki yanlıştan kaçınmak adlı literatüre kazandırdıkları çok güzel bir çalışma yıl önce de rastlanılmıştı. O zamanlar
bu oran 2000’de ise %70’lere kadar ulaşmıştır. makalesinde sağlık konusunda halkı doğru bilgi bulunmaktadır. Osmanlıca kaleme alınan bu bir “nephriteparenchymateuse”den söz
Yine Avrupa’da sanayileşme ile birlikte artan verilmesi gerektiğini belki de bu sayede alınacak eser Türkçeye kazandırılmıştır. Sonradan Çelik edilmekteydi, fakat buna ender rastlanıyordu.
tüberküloz vakalarının şehirlerde yüksek olması önlemler ile ölümlerin azaltılabileceğini tartışır. soyadını alan Dr. Osman Şerafeddin’in İspanyol Geçen yıl Almanya’da bazı hekimler yukarıda
kritik bir öneme sahiptir. Astım vakaları yine İspanya medyası rahat bir şekilde bu salgını ve Nezlesi üzerine 1918 yılında kaleme aldığı ve
köy hayatından uzakta yaşayanlarda daha fazla ölümleri haber yaptı. Dünya kamuoyu da İspanya 1923 yılında İstanbul Seririyyatı (klinikleri) tıp söylediğimiz böbrek iltihabi kanamasını
görülmektedir. medyası sayesinde olayın çapından haberdar dergisinin birinci cilt, 12. sayıda 263-266. (hemorajik böbrek iltihabı) tanımlamışlardı.
Dünya tarihinde bilinen ilk salgın Hitit olunca bu salgına “İspanyol Gribi-Nezlesi” adı sayfalarda yayımlanan “İspanyol nezlesinde Onlara göre bu tahribata nadiren rastlanır.
uygarlığında görülen veba salgınıdır. M.Ö. verildi. Özellikle İspanya kralı XIII. Alfonso ve başlıca afat-ı teşrihiye” başlıklı bilimsel makale Halbuki biz hemen hemen olgularımızın
14. yüzyılda 20 yıl süren bir veba salgınından başbakanı gribe yakalanınca İspanya dışında 1918 yılında hekimlerimizin kalitesini ve %90’ında buna rastladık.
bahseden tablet üzerine yazılı duada halkı da salgın dikkatleri üzerine çekti. “El Sol” isimli hastane donanımlarımızın dünya seviyesinin Beyin tahribatına gelince, üç kez beyin iltihabı
kırıp geçiren vebanın 20 yıl boyunca sürdüğü gazete Mayıs 1918’deki bir sayısında salgından üstünde olduğunu göstermesi açısından çok kanamasını gördük. Bu hastalardan birisine
yazılıdır. Modern dünyada bilinen en büyük ilk kez bahsetti. Almanların savaş taktiği olarak dikkat çekicidir.1887-1945 yılları arasında beyin zarı iltihabı (menenjit) teşhisi konulmuştu.
salgınlardan biri ise bu yazının konusu olan biyolojik bir silah olarak bu hastalığı yaydığı yaşamış, Türk Mikrobiyoloji Cemiyetinin kurucu Beyin damarları genişlemiş ve kan birikmişti.
İspanyol grip salgınıdır. haberi ortalıkta dolaşınca hastalığın adı “Alman hocalarından olan Dr. Osman Şerafeddin 1918 Sincap renkli madde ile beyaz madde içinde
Birinci Dünya Savaşı yıllarında bir askerdi. Vebası”, hızlı öldüren hastalık olduğu için de yılında kaleme aldığı makalesinde, 1918 grip ufak bir iğne ucu kadar kırmızı kanama lekeleri
Bir gün ateşlendi. Yüzü mosmor kesildi, salgını “Blitzkatarrh” (Yıldırım Nezlesi) olarak salgını esnasında karşılaştığı ve influenzadan görülüyor ve bu lekeler beyaz madde içinde daha
burnu kanadı ve 48 saat gibi çok kısa bir isimlendirildi. Kısaca, hastalığın İspanya’da hayatını kaybeden olgular üzerinden klinik ve fazla, beyincik ile köprüde ise miktarları daha
süre zarfında nefes almakta zorlanarak öldü. çıktığından değil, savaşan ülkelerin uyguladığı anatomo patolojik harika yorumlar yapmaktadır. azdı.