Page 34 - LabMedya - 26

34 NEDEN ? SAYI 26

Sırtımızı Eğer ki vücudumuzun verdiği tepki “kaşınma” kullandılar. Bu fareler, serotonin insanlarda olduğundan henüz emin
ise ve bunu tatmin ederek kaşıyorsak, neden
değiliz. Ancak çok büyük ihtimalle, bunu
üretemiyorlardı. Bu hayvanlara kaşınmaya
kaşımak, daha da fazla kaşınmaktadır? neden olan kimyasallar enjekte edildiğinde, gözleyeceğimizi düşünüyoruz.”
Washington Tıp Okulu’ndan bilim insanlarının
Temple Üniversitesi Tıp Okulu
normal şekilde serotonin üretebilen farelere
neden daha 29 Ekim 2014’te yayımladıkları bir makale, göre daha az kaşındıkları fark edildi. Dahası, araştırmacılarından olan ve Temple Kaşınma
kaşınan bir yeri kaşımanın hafif miktarda
Merkezi yöneticisi olan Dr. Gil Yosipovitch de
serotonin üretemeyen bu farelere serotonin
fazla kaşınmasına acıya neden olduğunu ve bu acının da enjekte edildiği anda, onlar da diğerleri gibi şunları söyledi:
neden olur? beyinden serotonin hormonu salgılanmasına kaşınmaya başladılar. “Fareler ve insanlar birçok açıdan birbirinden
neden olduğunu ortaya koyuyor. Serotonin,
farklıdırlar. Araştırmacıların sunduğu ilginç bir
Ne yazık ki bu bulgu, kaşınmaların sonsuza
“mutlu” hissetmemizi sağlayan hormondur. kadar tedavi edilebileceği anlamına gelmiyor. model, ancak kaşınan yerleri kaşıma sonucu
Ancak aynı zamanda bu hormon, kaşınan Bunun bir sebebi, insanlar için serotonin oluşan vakaları çözmekten henüz çok uzağız.
uru deriden sivrisinek bölgelerin daha da fazla kaşınmasına neden olmadan yaşam pratik olarak imkansızdır. Bu Kaşınmaya neden olan ve bu süreci etkileyen
Kısırıklarına kadar birçok olmaktadır! Yaptıkları bir yazılı açıklamada kimyasal mutluluğumuz haricinde, uykumuzu, başka birçok bileşen var ve bu bulgunun
sebeple bir yerlerimiz uzmanlar şöyle söylüyorlar: “Sorun, acı rahatlama miktarımızı, gelişimimizi, hemen bir ilaca dönüştürülmesi mümkün
kaşınabilmektedir. uyaranlarını alan beynimizin, acıyı kontrol büyümemizi ve kemik metabolizmasını olmayacaktır. Sorun şu ki, araştırmalar
Ancak bazı zamanlar, etmek için serotonin salgılamasıdır. Ancak da düzenler. Bir diğer nedense, insanların yapılmasına ve sonuçlar alınmasına rağmen
kaşınan bir yeri serotonin, beyinden çıkıp omuriliğe ulaşır kaşınmayı nasıl deneyimlediğine dair halen insanların ‘Hey, neden bana serotonin
kaşımak sizi ve sinirden sinire resmen ‘atlayarak’, acının araştırma eksikliklerinin bulunmasıdır. baskılayıcı bir ilaç vermiyorsun, kaşınmam
daha da fazla algılandığı nöronlardan uzaklaşıp, kaşınmaya Araştırmanın baş yazarı Dr. Zhou-Feng Chen, geçiversin?’ demeleri çok zordur. Henüz
kaşındırır. Peki ama neden olan nöronlara ulaşabilir. Bu da, şöyle söylüyor: buralardan çok uzağız.”
neden? kaşınmayı şiddetlendirir.” “Aynı şeyin insanlarda da geçerli olup
Bu araştırmayı yürüten bilim insanları, olmadığını görmek istiyoruz. Farelerde Hazırlayan: ÇMB (Evrim Ağacı)
genetiği değiştirilmiş bir fare soyunu olduğunu biliyoruz, ancak aynısının Kaynak: Huffington Post

Neden güleriz? olumlu amaçla kullanılmayabiliyor. Birileriyle

gülündüğünde yaratılan iyi duyguların yanı
sıra, birine gülündüğünde küçümseme ve
Çok basit, ama yanıtı karmaşık bir soru… alay havası da yaratabiliyor.
Gülmenin nedenini anladığımızda insan Gülmenin belki de en önemli sosyal özelliği
doğasına ilişkin temel sorunları da anlamışız kontrol eden mekanizmalar, beynin çok daha bulaşıcı olmasıdır. Gülen birini dinlemek
demektir. sonra gelişen ve dil ve hafıza gibi işlevleri komik gelir. Komik bir olay karşısında
Çoğu insan bir şeyi komik bulduğumuz yerine getiren bölümlerinden uzaktadır. ciddiyeti korumak zordur. Bazen zoraki
için güldüğümüzü düşünür. Ama insanları Uygunsuz olduğunu bildiğimiz durumlarda başladığınız bir gülme bile kısa zamanda
gülerken izlediğinizde aslında öyle olmadığını bile gülmeyi bastırmamız belki de bu nedenle gerçeğe dönüşür.
görürsünüz. Gülme uzmanı Robert Provine zordur. Yani gülme bir kez beynimizin Yanıt bekleyen sorular
alışveriş merkezi, okul, ofis, parti gibi farklı derinliklerinde tetiklendiğinde ‘yüksek Bu gözlemler bize şunu gösteriyor: Gülmek
ortamlarda saatlerce gerçek konuşmaları fonksiyonlu’ bölgeler müdahale edemiyor. tümüyle sosyal bir olgudur ve beynimizin en
kaydetmiş ve bunun sonucunda birçok Tersi de aynı derecede doğrudur; yani, talep eski işlevlerinden biridir, köklü bir yeri vardır.
gülme eyleminin şakalaşma sonucu üzerine gülmek imkânsızdır. Zorla güldüğünüz Gülmek hoşumuza gittiği için, beynimiz
olmadığını fark etmiş. İnsanlar normal zaman en azından başında o gülüşün gerçek İletişim işlevi öyle emrettiği için, sosyal bakımdan uyum
cümlelerin sonunda gülüyormuş, hiç de olmadığı çok barizdir. Bunun cevabını belki de dış dünyada, göstermek için güleriz. Bütün bunlar doğru.
komik olmayan yorumların ya da “Bak kim Gülmenin bir diğer önemli yanı ise o eyleme insanlarda gülme eylemine yol açan sosyal Fakat biyologlar bir davranışı açıklarken en az
geliyor?” veya “Emin misin?” gibi soruların özgü sesler çıkarmamızdır. Hiç duymayan faktörlerde aramak gerekir. Gülme uzmanı dört soruya cevap arar: O davranışın neden
ardından. Provine, “Sen içmek zorunda sağırlar bile güldüğünde aynı sesi çıkarırlar. Provine, gülmenin konuşmada noktalama geliştiği, nasıl geliştiği, yaşam süresi içinde
değilsin, bize içki al,” ya da “Kendi türünden İnsanların çıkardığı gülme sesleri, konuşmanın işaretlerine benzer bir işlev gördüğünü, nasıl değiştiği ve nasıl işlediği.
biriyle mi çıkıyorsun?” gibi ifadelerin en fazla akustik özelliklerini taşır; bu da, gülme konuşma içine gelişigüzel serpiştirilmediğini Bu yazıda sadece birinci ve dördüncü
gülmeye yol açtığını tespit etmiş. sırasında beynin nefes alma ve konuşma için söylüyor. Yani gülmenin iletişimsel bir soruya yanıt vermiş olduk: Yani gülmenin
Beynin eski bölümü kullandığımız kısımlarının ele geçirildiğinin rolü var; birileriyle iletişim halindeyken sosyal etkileşim sonucu olarak geliştiğini
O halde, gülmenin nedenini anlamak başka bir kanıtıdır. konuşmadan bağımsız gerçekleşen bir ve beynimizde nefes alma ve konuşmayı
istiyorsak daha derinlere gitmek, o sırada Fakat bu yine de asıl sorumuzu cevaplamıyor. eylem değil. Provine ayrıca konuşan kontrol eden en eski bölge tarafından
beyinde neler olup bittiğine bakmak Beynin gülmeden sorumlu bölümünü tespit kişinin dinleyiciden daha fazla güldüğünü kontrol edildiğini açıkladık. Her sorunun
gerekiyor. Beynimizde gülmeyi kontrol eden etmiş ve o bölgeyi uyarma yoluyla insanın ve duygusal bakımdan sıcak ve grup cevabına yaklaştıkça, geride kalan soruları
bölge subkorteks içindedir. Evrimsel gelişme gülmesini sağlamış olsak bile insanı neyin ortamlarında daha sık rastlandığını fark yanıtlamanın zorluğunu bir kez daha fark
bakımından beynin bu bölümü nefes alma, güldürdüğünü hala bilmiyoruz. Yani gülmenin etmiş. ediyoruz.
temel refleksleri kontrol etme gibi en eski ve etkisi konusunda bir fikrimiz var ama nedenine Bütün bunlar gülmenin önemli sosyal işlevleri
birincil sorumlulukları üstlenir. Yani gülmeyi dair bilgimiz yok. olduğuna işaret ediyor. Fakat her zaman Kaynak: Tom Stafford BBC Future

Hıçkırıktan kurtulmanın yolu var mı? uyguladığı ve “rektal masajla inatçı hıçkırığı

giderme” adını verdiği teknik bunlardan biri.
değildir nedeni. Gülmek, fazla alkol almak, hıçkırığa düşük karbondioksitin yol açmış Fesmire bu yöntemi, üç gün boyunca her
hızlı yemek, gazlı içecekler de kendiliğinden olabileceği, bu oran yükseldiğinde hıçkırığın iki saniyede bir hıçkırdığı için acil servise
hıçkırığı tetikleyebilir. sona erdiği görüşünde. getirilen bir adama uygulanmış ve işe
Bazı hıçkırıklar uzun sürer. En uzun süreli yaramış.
hıçkırık rekoru Amerikalı Charles Osborne’a Sinirsel uyarı Diğer bütün yöntemleri deneyen doktor,
aittir. 1922’de başlayan hıçkırığı hiç Bir diğer hıçkırık giderme yöntemi ise daha önce 71 yaşında hastaneye kaldırılan
Hıçkırıktan kurtulmak için nefes tutmak, durmaksızın 1990’a kadar, yani 68 yıl beyinden mideye kadar inen ve nefes almayla bir kadının hızlı kalp atışlarını anüs masajıyla
yavaşlatan doktor örneğini hatırlayıp hıçkırıklı
korkutulmak veya çok daha ilginç yöntemler boyunca devam etmiştir. yutkunmayı koordine eden vagus sinirinin hastada uygulamış ve başarılı olmuş.
önerilir. Bu yöntemlerin işe yarayıp uyarılmasını içeriyor. Hıçkırma sırasında bu Fesmire daha sonra, vagus sinirini uyardığı
yaramadığına dair bilimsel bir açıklama var mı? İki yöntem sinir hassas hale gelir; onu uyarma yoluyla için orgazmın da aynı işlevi göreceğini
Hıçkırık anında diyaframımızda kasılma olur Neyse ki birçok hıçkırık basit yöntemlerle beynin dikkatini dağıtmak ve olaylar zincirini açıklamış.
ve bu durum havanın ciğerlerimize dolmasına giderilebilir. Hangi yöntemin en iyi olduğu kırmak mümkündür. Su yudumlamak, limon Ancak kendi başımıza uyguladığımız bu
yol açar. O anda ses telleri birden kapandığı konusunda ise farklı görüşler var. ısırmak ve buz yemek yoluyla vagus siniri yöntemler deneye dayalı bilimsel veriler
için hıçkırığa özgü o ses ortaya çıkar. Yöntemlerin bir kısmı kandaki karbondioksit uyarılabilir. Dilin ucunu çekmek, parmaklarla içermiyor. Fakat bu yöntemlerin tümü
Hıçkırığa yol açan 100’den fazla tıbbi neden oranının arttırılmasına dayanıyor. Bu yolla kulakları tıkamak ya da göz üzerine hafif fizyolojik olarak hıçkırıkla ilgili bilgilerimizle
tespit edilmiştir. Bunların çoğu zararsızdır. diyaframdaki kasılma engellenebilir. Bunun basınç uygulamak da bu yöntemler örtüşüyor ve hiçbirinin bir zararı yok. Yani
Bazen ilaçlar da hıçkırığa neden olur. Bazı için nefesinizi tutmanız ya da bir kesekâğıdı arasındadır. Hıçkıran kişiyi korkutmak da aynı kocakarı ilacı değiller ve bir daha hıçkırık
anestezi ilaçları, kortizonlar, Parkinson içinde nefes alıp vermeniz tavsiye edilir. işlevi görür. tuttuğunda denemeye değer yöntemler.
hastalığı ilaçları ya da kanser tedavisinde Bu yöntemler çoğunlukla işe yaramakla Evde kendi başınıza denemek
kullanılan kemoterapi ilaçları hıçkırığa yol birlikte araştırmacılar nedeni konusunda emin istemeyebileceğiniz biraz daha aşırıya Kaynak: Claudia Hammond BBC Future
açabilir. Ama çoğu zaman bunlardan hiçbiri değildir. Bazıları vücudun dikkatini başka kaçan yöntemler de var. Tennessee Tıp
şeylere kaydırmanın işe yaradığı, bazıları ise Fakültesi’nden Francis Fesmire’in 1988’de