Page 22 - LabMedya - 92

22 KIMYA

KÜL SUYUNDAN SABUN YAPIMI GÜVENILIR MI?
Kül suyu tıpkı kostik gibi bir alkalidir. Eski çağlarda
hazır kostik bulunamadığından doğal sabun yapımı
için kullanılmıştır. Kül suyunun lavabo temizleyici
özelliği vardır ve Ph’ı kostik gibi 12 ve üzeridir ve
kostik gibi yakıcıdır.
Kostik ile olan tek farkı kostik üretimi standarttır
ve oranı bilebilirsiniz. Ancak kül suyunda, külün
oluşumunda hangi malzemenin yanması sonucu
küle dönüştüğünü bilmediğimiz için saflığını ve alkali
değerini net olarak bilemeyiz. Bu nedenle yağ ile
tepkimeye girdiğinde bir miktar kostik ile karşılaş-
mamız olasıdır. Aynı zamanda satın aldığınız küle
yabancı maddeler de karışmış olabileceğinden ve
cildimiz üstüne sürdüğümüz her şeyin %70’ini em-
diğinden doğal sabun yapımında %100 güvenilir
bir yöntem değil.

DOĞAL SABUN YAPIMINDA NEDEN ZEYTINYAĞI?
Sadece saf zeytinyağından üretilen ve yüksek ısıl
işlem uygulanmaması nedeniyle de zeytinyağına
has, beta karoten, vitamin E, skualen gibi faydalı
bileşenleri içeren zeytinyağı soğuk sabunu doğal
Nasıl Anlaşılır? sabununda gliserolden ayrılan tekli doymamış başta
sabunlar arasında en çok tercih edilendir. Zeytinyağı
oleik asittir. Optimum oranda Na (Sodyum) bağlar ve
bu sayede Na’un tahriş edici etkisini azaltır.

Sabunlaşmayan tekli doymamış yağ asitleri, diğer
bitkisel yağlardaki çoklu doymamış yağ asitlerine
kıyasla, oksidasyona daha dirençlidir. Zeytinyağı
sabunu; deri üzerinde tahriş ve sertleşme yapmadığı
gibi, yumuşatıcı etkisi vardır. Soğuk proses sabunun
Evimizde kullandığımız temizlik malzemelerinin içe- ise doğrudan kanserojen etki yaratabiliyor. Elbette sadece hobi amaçlı sabun yapmak da bir yaklaşık % 70’i yağdan oluşur ve bu nedenle de ma-
riğinde birçok kimyasal yer alıyor. Bununla birlikte tercih ancak madem el yapımı sabun yapma için yola liyeti diğer ticari sabunlara göre çok daha yüksektir.
sıfır atık felsefesinin de kullandığımız ambalaj mal- HER KATI SABUN DOĞAL SABUN MU? koyuldunuz bu ürün neden hem sizin, hem ailenizin Bu nedenle doğal sabun yapımında en çok tercih
zemesini en aza indirgemeyi kapsadığını düşünecek hem de çocuklarınız için tamamen güvenilir olmasın? edilen yağ zeytinyağıdır.
olursak işe, gün içinde en çok kullandığımız temizlik Sıvı sabunların insan ve doğaya olan zararlı etkilerini
malzemesi olan sıvı sabunu hayatımızdan çıkarıp ve sıfır atık kapsamında ambalaj atıklarını azaltmayı DOĞAL SABUN HANGI MALZEMELER ILE YAPILIR?
doğal sabun yapımı ile başlamak mümkün. göz önünde bulundurarak eskiye dönüş yapıp katı DOĞAL SABUN YAPIMI
SIVI SABUN IÇERIĞI sabun kullanımına geçmenin daha sağlıklı bir tercih Doğal sabun nasıl yapılır sorusunu sormadan önce Malzemeler: 750 mililitre zeytinyağı, 200 mililitre
ilk sorumuz “Sabun Nedir?” olmalı. Tüm sabun ta-
olacağı şüphesiz. Ancak unutulmaması gereken bir
diğer nokta da katı sabun tercihinde doğal sabun- riflerinin merkezinde iki ana bileşen bulunur: kostik su, 90 gram Kostik (NaOH).
Sıvı el sabunu bulaşık deterjanı imalatına benzer ları tercih etmek ve seçim aşamasında çok dikkatli yani kimyasal adı ile sodyum hidroksit (NaOH) ve yağ.
şekilde üretilir. olmak. Oldukça basit fakat kontrollü bir işlemle bu iki içerik Yapılışı:
kimyasal olarak yeni bir bileşiğe bağlanır – Sabun!
Bileşenler Kimya Mühendisi Betül Şahin, özellikle soğuk baskı Sabun yapımı esas olarak asit olan yağlar ve bir baz 1) Doğal sabun yapımına başlamadan önce tüm
güvenlik önlemlerinizi alın. Eldivenlerinizi giyin,
Ê Sodyum Lauryl Sülfat (SLS) yöntemiyle elde edilen bitkisel yağlı sabunları tav- olan kostik arasındaki kimyasal reaksiyondur. İki maskenizi takın, koruyucu gözlüğünüzü takın ve
siye ediyor ve el sabunlarına temkinli yaklaşılmasını
Ê Betain tavsiye ediyor; “Sabunların sertliğini ve köpüğünü malzeme reaksyiona girdiğinde PH’ı neredeyse nötr üzerinize uzun kollu bir giysi giyin. Havalandır-
Ê KokoDiethanolamin artırmak için hayvansal yağlardan faydalanılıyor. olacak tamamen yeni bir malzeme oluşturacaktır. manın iyi olduğu açık bir alanda, hayvanlar ve
Ê Gliserin Bunların içinde domuz yağı da var. Ayrıca bu tarz çocuklardan uzak bir ortamda çalışın.
Ê Tuz yağların içinde tarım ilaç kalıntıları bulunabildiği için KOSTIK NEDIR?
Ê Lauryl alkol toksik (zehirli) olma riski de mevcut.” 2) İlk olarak bir kabın içerisinde bulunan suya
Ê Sedef Beyaz renkte nem çekici bir maddedir. Kimya ve kostik azar azar dökülerek tahta bir çubuk
Ê Sodyum Alkan Sülfat birçok endüstride kullanılan temel bir bileşiktir. yardımı ile iyice karıştırılır. Kostik suyla temas
Ê Formaldehit(Koruyucu) Doğal olarak nitelendirilen ürünler için Sağlık Ba- Herhangi bir kokusu olmayan kostik, suda kolay- ettiğinde çabuk reaksiyona giren bir kimyasal
Ê Koku kanlığı’nın bir yaptırımı bulunmuyor. Yalnızca ‘sağlık’ lıkla çözünür ve sabun hissi uyandıran yumuşak ve olduğundan suyun içerisine yavaş yavaş ek-
kelimesinin kullanımı yasak, durum böyle olduğunda kaygan bir çözeltiye dönüşür. lemek sıçrama yapma olasılığını önleyecektir.
Özellikle köpürtme için kullanılan Sodyum Lauryl Sül- dileyen ürettiği ürün ambalajı üstünde ‘doğal’ ibare- Karıştırma sırasında bir miktar duman oluşa-
fat ciltte iritasyona yol açabiliyor. Bununla birlikte bu sine rahatlıkla yer verebiliyor. Bu nedenle de ‘Doğal Genellikle lavabo açıcı olarak kullanılır. Çıplak elle bilir, dumanı kesinlikle solumamak ve içeriyi
kimyasallar lavabolarımızdan deşarj ile belediyelerin Zeytinyağlı’, ‘Yüzde Yüz Zeytinyağlı’ yazan ürünlere dokunulduğunda kaşındırıcı bir etkisi olan kostik, mutlaka iyice havalandırmak bu noktada ol-
biyolojik arıtma sistemleri ile yeniden evimize döne- de mesafeli durmak gerekiyor. Çünkü bu şekilde doğal olarak meydana gelmez ancak üretimi oldukça dukça önemli.
bilir veya diğer su kaynaklarına karışarak balıklar ve tanıtımı yapılan sabunlar tam bir kimyasal harikası. kolaydır.
diğer canlı yaşamını tehdit edebilir. 3) Su ile kostik tepkimeye girdiğinden oluşan
Satın alacağımız sabunun doğal sabun olup olma- KOSTIK ZARARLI MI? karışım yaklaşık 75 dereceye kadar ulaşıyor. 15
KOZMETIK ÜRÜNLERDE BULUNAN KIMYASALLAR dığını anlamanın en iyi yolu etiketinde şu içeriklerin dakika bekledikten sonra karışım kendiliğinden
VE SAĞLIĞA ZARARLARI yer alıyor olması: Su, doğal yağlar (badem, papatya, Kostik bilinçsiz olarak kullanıldığında oldukça zararlı 45 dereceye kadar düşecek.
defne vb), Sodyum Hidroksit/Kostik (NaOH), tuz (NaCl) (aşındırıcı etkisi olan) bir malzemedir. Bu nedenle
Antibakteriyel sıvı sabunlar ise içeriğinde bulunan ve gliserin. sabun yapımında korumalı giysiler giymeye özen 4) Oluşan karışım soğuduktan sonra zeytinyağı
triklosan ile sağlığı önemli ölçüde tehdit ediyor. Ya- göstermek, kostiği direkt olarak solumamak ve et- dolu kabın üzerine yavaşça akıtılarak, blender
pılan araştırmalar, mikropları öldürmek için kullanı- Doğal sabun ile ilgili yaşanabilecek potansiyel sorun rafında çocuk veya hayvan bulundurmamak için ile sürekli karıştırılır.
lan triklosanın kas fonksiyonlarını ve iskelet yapısını yüksek ph değerine sahip olması. Doğal sabunun özen gösterilmelidir.
olumsuz etkilediğini gösteriyor. PH’ı 9’dur. Suyla durulandığında bazik ortam ile bu 5) Karışım işlemi tamamlandığında karışım boza
seviye 7-7,5’e iniyor. Bu nedenle de ilk aşamada cilt KOSTIKSIZ DOĞAL SABUN YAPIMI MÜMKÜN MÜ? kıvamında koyu bir kıvam alacak ve sabunlaş-
Proceedings of the National Academy of Scien- kuruyarak uyum sorunu yaşıyor ancak kısa zaman ma işlemi sona ermiş olacaktır.
ces isimli tıp dergisinin son sayısında yayımlanan içerisinde nem oranı dengeleniyor. PH’ı ayarlanmış Kostik olmadan kendi doğal sabununuzu yapmanız
araştırmada, fare ve balıklar üzerinde triklosan sabunlar da piyasada yer almakta ancak Ph’ın den- mümkün değil. Birçok insan, kostik sodayı kişisel 6) Oluşan kıvamlı sabun kalıplara dökülerek
maddesinin etkileri test edildi. Triklosana maruz gelenmesi için de yine zararlı kimyasallar kullanılıyor bakım ürünlerine sokma düşüncesi onları korkuttuğu uygun ortamda, 2-3 gün kadar sertleşmeye
bırakılan farelerde kalp fonksiyonlarında 20 dakika ve sabun doğal olmaktan çıkıyor. veya uzaklaştırdığı için sabun yapmaktan kaçın- bırakılır ve ardından bıçakla kesilerek kalıptan
içinde yüzde 25 ve kol kavrama kuvvetinde 1 saat maktadır. çıkarılır.
süreyle yüzde 18 azalma olduğu belirlendi. Bununla DOĞAL SABUN NEDIR?
birlikte vücutta bulunan zararlı bakterileri yok eden Sabun yapmak istiyorsanız, ancak Sodyum Hidroksit 7) Nemsiz bir ortamda yaklaşık 1,5- 2 ay kadar
tirklosan maddesi faydalı bakterileri de öldürerek Doğal sabun, sabunun içeriğinde toksik olabilecek yani kostik kullanımıyla ilgili hala emin değilseniz, hali kurumaya bırakılır ve doğal sabun artık kulla-
sağlığa zarar veriyor. herhangi bir kimyasaldan veya üretimde şüphe hazırda bir sabunu eriterek kullanabilirsiniz. Sabunu nıma hazırdır.
Triklosan sularda bulunan klor maddesiyle etkileşime uyandıran yöntem veya malzemeden kaçınılması eriterek içerisine dilediğiniz esans ve malzemeleri Kaynak: http://ekolojist.net/dogal-sabun-yapi-
anlamına gelir. Diğer bir deyişle yapay boyalar, ekleyerek kalıplara dökebilirsiniz.
girerek kanserojen maddeler olan kloroform ve diok- parfümler veya katkı maddeleri kullanılmaması mi/ Pınar Özurgancı Eşkin
sine dönüşebiliyor ve cilt tarafından emildiklerinde anlamına geliyor.